Σε μια όλο και πιο παγκοσμιοποιημένη οικονομία («οικονομία της γνώσης»), η τεχνολογική εξέλιξη έχει οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στους κανόνες ανταγωνισμού.
Σε αυτό το ραγδαίως μεταβαλλόμενο κλίμα στην αγορά, η καινοτομία διαδραματίζει καίριο ρόλο για την ανταγωνιστικότητα και συντείνει στην ενίσχυση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Η ικανότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) να παραμείνουν ανταγωνιστικές συσχετίζεται με τις προθέσεις τους για υιοθέτηση και εν συνεχεία υλοποίηση καινοτομικών δράσεων, καθώς και την ικανότητα απορρόφησης και αναβάθμισης των τεχνολογικών τους γνώσεων. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η τεχνολογική καινοτομία στις επιχειρήσεις του μεταποιητικού κλάδου αποτελεί σημαντικό κλειδί: για την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος εντός και εκτός εθνικών συνόρων, για τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, καθώς και για την εθνική ανάπτυξη.
Στο πλαίσιο αυτό, πολλές εμπειρικές μελέτες έχουν εξετάσει τους προσδιοριστικούς παράγοντες καινοτόμων δραστηριοτήτων στις ΜΜΕ. Πολλοί μελετητές έχουν διερευνήσει τη σχέση των διαφόρων τύπων διασυνδέσεων με στόχο την καινοτομία σε επίπεδο προϊόντων, αλλά λίγη έρευνα υπάρχει έως και σήμερα για όλους τους τύπους καινοτομίας, ήτοι: σε επίπεδο προϊόντος, διεργασίας και οργάνωσης. Παρά το γεγονός ότι η ικανότητα απορρόφησης έχει χαρακτηριστεί ως ένας καθοριστικός παράγοντας για την καινοτομία, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία σχετικά με το ρόλο της στην αξιοποίηση της γνώσης. Η έξαρση της οικονομικής κρίσης είχε ως αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των ΜΜΕ να αντιμετωπίζει: χαμηλή ρευστότητα, πιστωτικά προβλήματα, μείωση της εγχώριας ζήτησης σε προϊόντα και υπηρεσίες, σημαντική αύξηση των τιμών των πρώτων υλών. Ως εκ τούτου, η έρευνα του κατά πόσον οι επενδύσεις στην καινοτομία και στην τεχνολογία της γνώσης είναι προσοδοφόρες συγκεντρώνει μεγάλο ενδιαφέρον. Παράλληλα, μεγάλο ενδιαφέρον συγκεντρώνει η σημασία των συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων με ερευνητικούς φορείς/πανεπιστήμια στην διάχυση της τεχνολογικής γνώσης και της καινοτομίας, στοιχείο στο οποίο έχει δοθεί έμφαση και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω για παράδειγμα του προγράμματος "HORIZON 2020" για την έρευνα & ανάπτυξη και την καινοτομία.
Πρόσφατη έρευνα* πραγματοποιήθηκε από το ΤΕΙ Κρήτης σε δείγμα 360 μεταποιητικών επιχειρήσεων, με στόχο την ανάλυση των προσδιοριστικών παραγόντων της καινοτομίας στις ΜΜΕ και με ιδιαίτερη έμφαση στον αντίκτυπο των συνεργασιών τους με ερευνητικούς φορείς που έχουν καινοτόμες δραστηριότητες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της, οι Ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις παρουσιάζουν πολύ χαμηλά ποσοστά συνεργασίας με ερευνητικά κέντρα ή πανεπιστήμια, ενώ η διάχυση γνώσης στο προσωπικό των επιχειρήσεων (knowledge management) κυμαίνεται σε μέτρια επίπεδα. Επίσης, παρατηρείται ότι η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από την διαφοροποίηση προϊόντος και ακόμη μεγαλύτερο βαθμό από την καινοτομία των προϊόντων τους. Ένα στοιχείο που προκύπτει από τα στοιχεία είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των μεταποιητικών στην Ελλάδα δεν παρουσιάζουν πατέντες, στοιχείο που μεταξύ των άλλων αποδεικνύει και την παρουσία καινοτομίας σε μία επιχείρηση. Εκτός όμως, από την καινοτομία στο προϊόν, πολύ χαμηλά επίπεδα παρουσιάζει και η καινοτομία στο Marketing, όπως π.χ. σε νέες μεθόδους προώθησης, συσκευασίας και προβολής.
Σημαντικά συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν για τις επιχειρήσεις που έχουν στενή συνεργασία με ερευνητικά κέντρα ή πανεπιστήμια, καθώς παρουσιάζουν ανταγωνιστικό προβάδισμα στη διαφοροποίηση και την καινοτομία των προϊόντων τους έναντι των ανταγωνιστών τους και μεγαλύτερη πιθανότητα δημιουργίας πατεντών και εν γένει υιοθέτησης καινοτομικών τεχνικών και δράσεων. Επιπλέον, παρατηρείται εντός των επιχειρήσεων αυτών η μεταφορά γνώσης από το πεπειραμένο ή υψηλού επιπέδου προσωπικό στους υπόλοιπους εργαζόμενους (knowledge sharing). Είναι φανερό ότι κίνητρα που ενισχύουν την διασύνδεση μεταξύ των παραγωγικών μονάδων (επιχειρήσεων) και ερευνητικών κέντρων/ πανεπιστημίων προάγουν την μεταφορά τεχνογνωσίας από τα εργαστήρια στην παραγωγική διαδικασία και ενισχύουν την παρουσία καινοτομίας στον ελληνικό παραγωγικό τομέα. Το πρόγραμμα "HORIZON 2020" της EE δίνει αρκετές δυνατότητες προς αυτήν την κατεύθυνση και μπορεί να αξιοποιηθεί κυρίως από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν την ραχοκοκαλιά της εθνικής οικονομίας, με σκοπό να οδηγηθεί το συντομότερο δυνατό η ελληνική οικονομία σε ανάκαμψη.
*Η έρευνα συντάχθηκε από: την Καθηγήτρια Δρ. Βούλγαρη-Ψιμάρνη Φωτεινή, τον Δρ. Λεμονάκη Χρήστο και τον Βασσάκη Κωνσταντίνο. Τα στοιχεία της είναι αποτέλεσμα έργου που υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και της δια βίου μάθησης» της Δράσης Αρχιμήδης ΙΙΙ.
Σχόλια