Καινοτομία μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα. Ίσως ένα καινούργιο προϊόν ή μια καινούργια χρήση υπάρχοντος προϊόντος ή ακόμα και μια διαφορετική μέθοδος παραγωγής που θα μειώσει το κόστος.
Αυτού του είδους οι καινοτομικές παρεμβάσεις είναι αυτές που φαίνονται άμεσα ή έμμεσα στον καταναλωτή. Καινοτομική όμως μπορεί να είναι και η οργάνωση, η μέθοδος διοίκησης και η κουλτούρα της επιχείρησης. Σε αυτήν την περίπτωση οι συνέπειες είναι θετικές πρώτα για τον ίδιο τον οργανισμό και μακροπρόθεσμα περνούν και στους καταναλωτές, βελτιώνοντας πάνω απ' όλα την εικόνα μιας επιχείρησης. Αν η συνολική λειτουργία αλλάξει προς το καλύτερο, τότε αυτό θα επιφέρει ικανοποίηση, αρμονία, αλλά και απόδοση. Η απόδοση με τη σειρά της συνεπάγεται αποτελεσματικότητα και παραγωγικότητα. Το κέρδος δηλαδή δεν είναι μόνο ψυχολογικό, αλλά και πρακτικό, επιχειρηματικό, το οποίο θα μπορούσε να μεταφραστεί σε καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών των πελατών ή ακόμα και σε διεύρυνση της αγοράς στόχου.
Όλα τα προαναφερθέντα έχουν άμεση σχετικά επίδραση σε μια επιχείρηση. Σε βάθος χρόνου όμως κρίνεται και η μακροπρόθεσμη επιβίωσή της. Είναι ευρέως γνωστό και απόλυτα κατανοητό ότι μόνο όσοι οργανισμοί μπορούν και προσαρμόζονται στις εξελίξεις έχουν αυξημένες πιθανότητες βιωσιμότητας. Μια επιχείρηση για να μπορέσει να επιβιώσει πρέπει να μεταλλαχθεί σε μια ξεχωριστή αυτόνομη οντότητα, αποδεσμευμένη από πρόσωπα, το αντίθετο δηλαδή απ' ό,τι συμβαίνει συνήθως στην Ελλάδα. Το σύνηθες για τα εγχώρια δεδομένα είναι μικρές επιχειρήσεις που εξαρτώνται από την ύπαρξη του ιδρυτή/ιδιοκτήτη τους. Όταν αυτός πάψει να υπάρχει μέσα στην επιχείρηση τότε παύει και η ίδια τη λειτουργία της.
Τι πρέπει να γίνει για να "απογαλακτιστεί" από τον ιδρυτή της μια επιχείρηση; Πρέπει να γίνει ένας αυτόνομος οργανισμός ο οποίος θα λειτουργεί βάσει διαδικασιών και συστημάτων, ανεξάρτητα από τα άτομα που θα τα διαχειρίζονται κάθε φορά, είτε πρόκειται για τον διευθύνοντα σύμβουλο είτε για του υπόλοιπους εργαζόμενους. Αυτό που παρατηρούμε όμως είναι ότι ο κάθε ένας μέσα σε μια επιχείρηση δημιουργεί το δικό του σύστημα το οποίο μόνο ο ίδιος ξέρεις πώς να το λειτουργεί, με αποτέλεσμα κατά την απουσία του να προκαλείται το χάος και να χάνεται χρόνος π.χ. στα τηλεφωνήματα, δίνοντας κατευθύνσεις σε όσους έχουν μείνει στο "πόδι" του.
Όταν βέβαια μιλάμε για ένα σύστημα που θα λειτουργεί "μόνο" του, δεν εννοούμε για μια στατική κατάσταση, μια δύσκαμπτη τυπολατρική οργάνωση. Μιλάμε για ένα σύστημα δυναμικό το οποίο θα μπορεί να προσαρμόζεται και να εξελίσσεται ανάλογα με τις απαιτήσεις τους περιβάλλοντος και της αγοράς. Αυτή η εξέλιξη θα είναι στην ευθύνη των εργαζομένων, όλων των ιεραρχικών βαθμίδων, που θα λειτουργούν την επιχείρηση σε κάθε χρονική στιγμή.
Για τα ελληνικά δεδομένα, λοιπόν, είναι μια καινοτομική προσέγγιση η «αυτο-οργάνωση» μιας επιχείρησης που δε θα επηρεάζεται από τις όποιες απουσίες ή μετακινήσεις του προσωπικού ή ακόμα και του ιδρυτή/ιδιοκτήτη της. Το σύστημα και οι διαδικασίες θα είναι με σαφήνεια καθορισμένα και θα περιμένουν το επόμενο άτομο που θα τα αναλάβει και πιθανόν θα τα βελτιώσει.
Ένα τέτοιο σύστημα έχει μια διπλή κατάσταση, από τη μια είναι σταθερό και από την άλλη δυναμικό. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει η απαιτούμενη προσωρινή σταθερότητα, ενώ αυτή η προσωρινότητα οδηγεί και στη δυναμική μετάλλαξη, ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάζονται. Η σταθερότητα δηλαδή εκ των πραγμάτων δε διαρκεί για πάντα ή, αλλιώς, δεν είναι αρκετή ώστε να ανταποκρίνεται για πάντα στο περιβάλλον. Για να πετύχει όμως ένα τέτοιο σύστημα πρέπει να υπάρχει άψογη αρμονία και συνεργασία από τα άτομα που αποτελούν το ανθρώπινο δυναμικό της επιχείρησης σε κάθε δεδομένη χρονική περίοδο.
Η θεωρία της πολυπλοκότητας στη διοίκηση προτείνει πως ένα πολύπλοκο σύστημα, όπως είναι μια επιχείρηση, μπορεί να αυτο-οργανώνεται. Οι μονάδες δηλαδή που αποτελούν αυτόν τον οργανισμό θα φθάσουν από μόνες τους, δίχως καθοδήγηση, σε μια αρμονία που θα οδηγήσει στην επίτευξη ενός κοινού σκοπού. Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως πρέπει να εκλείψει η διοίκηση. Οι στόχοι και οι κατευθύνσεις πρέπει να καθορίζονται, αλλά και οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν ικανή αυτονομία ώστε να συνδυάζονται και να προσαρμόζονται ανάλογα, αξιοποιώντας στο έπακρο τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους.
Μια διοικητική, λοιπόν, καινοτομία θα μπορούσε να βοηθήσει μια επιχείρηση να επιβιώσει στο χρόνο. Να εφαρμοσθούν, δηλαδή, νέα συστήματα που θα δημιουργήσουν έναν ζωντανό οργανισμό που βρίσκει τρόπους να αυτο-οργανώνεται και κατά συνέπεια να προσαρμόζεται και να εξελίσσεται, το οποίο είναι και το ζητούμενο για την επιβίωση. Και όλα αυτά θα πρέπει να στηρίζονται σε κάποιες γενικές βάσεις, διαδικασίες και κατευθύνσεις οι οποίες θα προστατεύουν κατά κάποιο τρόπο αυτήν την αυτονομία και δε θα την αφήνουν να παρασύρεται προς το χάος.
Για να γίνουν όλα τα παραπάνω και να εφαρμοσθούν με επιτυχία, χρειάζεται να δημιουργηθεί και η ανάλογη κουλτούρα που θα στηρίζει την πρωτοβουλία και τις υποστηρικτικές συμπεριφορές. Τα κανάλια επικοινωνίας θα πρέπει να είναι ανοιχτά και προς όλες τις ιεραρχικές κατευθύνσεις, με τις πληροφορίες και τις γνώσεις να διακινούνται ελεύθερα. Η πίστη στον ανθρώπινο παράγοντα θα πρέπει να αποκτήσει νέα σημασία και εξέχουσα θέση στη διοικητική προσέγγιση. Άλλωστε, τις καλύτερες διαδικασίες να έχουμε δημιουργήσει, μέσα στο καλύτερο σύστημα, οι άνθρωποι είναι τελικά αυτοί που τις εφαρμόζουν.
Μια τέτοια διοικητική πρακτική που θα παρέχει την απαραίτητη αυτονομία στις αποφάσεις δε θα μπορέσει να πετύχει αν η συνεργασία μεταξύ των ατόμων δεν είναι αρμονική. Αυτό σημαίνει πως χρειάζεται να χτιστούν σχέσεις εμπιστοσύνης και κατανόησης. Επίσης, είναι βέβαιο πως για να πετύχει ένα τέτοιο καινοτομικό σύστημα, θα πρέπει και τα ίδια τα άτομα που το αποτελούν να είναι ικανά και να θέλουν να πετύχει, να έχουν δηλαδή εσωτερική παρακίνηση. Άρα, σημαντικό κομμάτι ανήκει, πέρα από την εκπαίδευση στα νέα δεδομένα, και στην επιλογή των κατάλληλων προσώπων που θα πλαισιώσουν μια τέτοια προσέγγιση.
Για να ανακεφαλαιώσουμε, η καινοτομία, σε όποια διάσταση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και αν εμφανισθεί, συνεπάγεται αυξημένες πιθανότητες επιβίωσης, διότι υπονοεί προσαρμογή στις αλλαγές της αγοράς και του ευρύτερου περιβάλλοντος, άρα μια κατάσταση δυναμικής εξέλιξης και όχι παθητικής στασιμότητας. Η καινοτομία αυτή θα πρέπει να εφαρμοσθεί και στο διοικητικό τομέα, προσαρμοζόμενος κι αυτός στις εξελίξεις της εποχής. Μια επιχείρηση χρειάζεται να μεταλλαχθεί στις παρακάτω τέσσερις βασικές διαστάσεις:
- Να αποκτήσει δική της οντότητα.
- Να μην είναι προσωποκεντρική
- Να έχει καθορισμένες διαδικασίες και, παράλληλα, δυναμική προσαρμογής
- Να παρέχει αυτονομία στα άτομα που την αποτελούν
Θα μπορούσαν να ειπωθούν κι άλλες διαστάσεις ή με διαφορετικό τρόπο και να παρουσιαστούν διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις, αλλά είναι τέσσερις βασικές προϋποθέσεις οι οποίες θα ήταν δυνατό να δώσουν ένα νέο χαρακτήρα στην ύπαρξη μιας επιχείρησης. Θα μπορούσαν να της δώσουν τη δυνατότητα να συνεχίζει στο χρόνο αποδοτικά και αποτελεσματικά.
Σχόλια