Επιχειρηματικές δράσεις από την αξιοποίηση αποτελεσμάτων έρευνας… ευκαιρίες και προκλήσεις!

Στα Ελληνικά Ακαδημαϊκά και Ερευνητικά Ιδρύματα είμαστε σε θέση να παρακολουθούμε από κοντά ποικίλες ερευνητικές δραστηριότητες. Ωστόσο προκύπτει μια σειρά εύλογων ερωτημάτων σχετικά με την τύχη των αποτελεσμάτων αυτών των ερευνητικών δραστηριοτήτων. Πώς αξιοποιούνται; Τι ευκαιρίες δίνονται για επιχειρηματικές δράσεις που προκύπτουν από τις εφαρμογές τους; και σε τελική ανάλυση πως μπορεί η κοινωνία μας να ωφεληθεί από τα αποτελέσματα της ακαδημαϊκής έρευνας;

Στη σύγχρονη κοινωνία της γνώσης, ο «παραδοσιακός» ρόλος του πανεπιστημίου, που θεωρεί την εκπαίδευση και την έρευνα ως την κύρια αποστολή του, έχει αλλάξει. Στο πλαίσιο της νέας ακαδημαϊκής πραγματικότητας εμπεριέχεται και η ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης. Κάτι τέτοιο μπορεί να υλοποιηθεί μέσα από δραστηριότητες μεταφοράς τεχνολογίας από το πανεπιστήμιο προς τη βιομηχανία και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων έρευνας.

Η μεταφορά τεχνολογίας και η εμπορική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας από τα πανεπιστήμια υλοποιούνται μέσα από διάφορους μηχανισμούς, όπως για παράδειγμα τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, την εκπαίδευση φοιτητών, τη συνεργατική έρευνα, τις συμβουλευτικές δραστηριότητες στη βιομηχανία, το licensing και τη δημιουργία εταιρειών spin-off. Αν και οι δραστηριότητες licensing των δικαιωμάτων για τη χρήση τεχνολογικών ανακαλύψεων (προστατευμένων από διπλώματα ευρεσιτεχνίας), αποτελούν έναν τρόπο για να οδηγηθεί η διανοητική ιδιοκτησία στην αγορά, η δημιουργία των εταιρειών spin-off αποτελεί εναλλακτικό μηχανισμό. Έτσι τα τελευταία χρόνια η δημιουργία εταιρειών spin-off είναι πλέον μια συχνά εμφανιζόμενη επιλογή για την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας.

Οι εταιρείες spin-off¹ είναι νέες εταιρείες που δημιουργούνται είτε από μεμονωμένα άτομα εργαζόμενων σε κάποιο οργανισμό, είτε προκύπτουν από τη μεταφορά τεχνολογίας από κάποιο οργανισμό. Με άλλα λόγια οι εταιρείες spin-off αποτελούν τη μεταφορά μιας τεχνολογικής καινοτομίας σε μια νέα επιχειρηματική δράση- εταιρεία που ιδρύεται με βάση την καινοτομία αυτή. Η αναφορά εδώ επικεντρώνεται στις ακαδημαϊκές εταιρείες spin-off δηλαδή τις νέες εταιρείες που δημιουργούνται προκειμένου να αξιοποιήσουν εμπορικά καινοτόμα ερευνητικά αποτελέσματα που αναπτύχθηκαν στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα. Η διαδικασία δημιουργίας μιας εταιρείας spin-off περιλαμβάνει διαφορετικά και διαδοχικά στάδια όπου ο ερευνητής παράγει νέα γνώση, η οποία μετατρέπεται από ιδέα σε μια ευκαιρία ικανή να προσελκύσει το ενδιαφέρον των επενδυτών.

Στην Ελλάδα, πολλοί φορείς, και κυρίως ερευνητικές ομάδες των πανεπιστήμιων και των ερευνητικών κέντρων, εμφανίζουν δυνατότητες υλοποίησης υψηλού επιπέδου έρευνας. Επιπλέον τα πλεονεκτήματα της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων έρευνας μέσα από τη δημιουργία εταιρειών spin-off έχουν αρχίσει να αναγνωρίζονται. Παρόλα αυτά η εμπειρία των ελληνικών πανεπιστημίων στη δημιουργία «πλούτου» από τη διανοητική ιδιοκτησία είναι περιορισμένη. Προς αυτή την κατεύθυνση, η μεταφορά τεχνολογίας και η δημιουργία εταιρειών spin-off ενισχύεται από διάφορες κρατικές πρωτοβουλίες που έχουν σαν απώτερο στόχο την προώθηση της καινοτομίας και τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής βιομηχανίας.

Αυτές οι πρωτοβουλίες οδήγησαν στη δημιουργία μιας κρίσιμη μάζας υποστηρικτικών μηχανισμών στην Ελλάδα με σκοπό την ενίσχυση της μεταφοράς τεχνολογίας από τα τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα. Αυτή η κρίσιμη μάζα έχει διαμορφωθεί από τα γραφεία διαμεσολάβησης, τα τεχνολογικά πάρκα, τις θερμοκοιτίδες, τα clusters εταιρειών, τους περιφερειακούς πόλους και τη ζώνη καινοτομίας. Όλοι αυτοί οι φορείς δημιουργούν μία ομοιογενή και γεωγραφικά κατανεμημένη δομή, εν δυνάμει ικανή, να ωθήσει τη χώρα σε δυναμική αναπτυξιακή τροχιά. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι δε δημιουργήθηκαν παράλληλα οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τους φορείς που παράγουν τη γνώση, δηλαδή τα πανεπιστήμια.

Για να καταστεί αποτελεσματική η διαδικασία εμπορικής αξιοποίησης αποτελεσμάτων έρευνας μέσα από επιχειρηματικές δράσεις, πολλοί μεμονωμένοι μηχανισμοί (εκπαίδευση, δικτύωση, ενημέρωση, υποδομές, χρηματοδότηση, κατάλληλη διαχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας, της πολιτικής για την αξιοποίηση και τη μεταφορά τεχνολογίας, συντονισμός των δράσεων) είναι σημαντικοί, αλλά υπάρχει ανάγκη και για ένα πλήρες σύστημα καθώς, και αλληλεπίδραση των διαφόρων πρωτοβουλιών. Έτσι για να ενισχυθεί ο αριθμός των εταιρειών spin-off που δημιουργούνται, θα πρέπει να υπάρχει ένα περιβάλλον επιχειρηματικής κουλτούρας, η σχετική εκπαίδευση και αποτελεσματικοί μηχανισμοί υποστήριξης.

Με βάση τα παραπάνω διαφαίνεται ότι η στήριξη της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα ειδικότερα για μικρές χώρες όπως η Ελλάδα. Σε συνδυασμό και με την εμφάνιση νέων τεχνολογιών την τελευταία δεκαετία, νέες ευκαιρίες εμφανίζονται για την αναδόμηση των οικονομιών και τη δημιουργία νέων βιομηχανιών. Κάτι τέτοιο καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικό, λόγω του ότι οι παραδοσιακές βιομηχανίες συνεχίζουν να συρρικνώνονται και ο παγκόσμιος ανταγωνισμός αυξάνεται συνεχώς. Δεδομένου λοιπόν ότι η Ε&Α και η καινοτομία συνεισφέρουν στην οικονομική ανάπτυξη, οι ευκαιρίες που δίνονται για επιχειρηματικές δράσεις μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της εθνικής ανταγωνιστικότητας μετατρέποντας τα αποτελέσματα της έρευνας σε εθνικό οικονομικό και κοινωνικό όφελος.

¹Στα ελληνικά ο όρος χρησιμοποιείται συχνά ως τεχνοβλαστός.