Σπέρνεις κενάφ θερίζεις χαρτί; Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς πως ισχύει μιας και τα στελέχη του κενάφ αποτελούνται από ίνες μικρού μήκους από τις οποίες μπορεί να παραχθεί χαρτί υψηλής ποιότητας.
Το κενάφ (Hibiscus Cannabinus L.) είναι ετήσιο φυτό και ανήκει στην οικογένεια Malvaceae. Ευδοκιμεί σε εδάφη αμμοπηλώδη, ουδέτερης αντίδρασης, καλά στραγγιζόμενα και με οργανική ουσία καλής ποιότητας. Όλα τα τμήματα του φυτού (βλαστός, φύλλα, σπόροι) μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολλές βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές, αναλόγως την επεξεργασία που θα υποστούν κάθε φορά. Έχει μελετηθεί σε διάφορες χώρες ως πηγή χαρτοπολτού για τη χαρτοβιομηχανία και ειδικά για την παραγωγή δημοσιογραφικού χαρτιού. Το πλεονέκτημα του χαρτιού του είναι πως παρουσιάζει πολύ καλή ποιότητα λόγω της άριστης κατακράτησης μελάνης, της μεγάλης αντοχής στην τυπογραφική πρέσα μεγάλων ταχυτήτων και, επίσης, δεν κιτρινίζει.
Η μια από τις καλλιεργούμενες ποικιλίες του κενάφ, η Everglades 41, φτάνει σε ύψος τα 300 εκατοστά με βιολογικό κύκλο 150-170 ημερών. Ο βλαστός έχει πράσινο χρώμα με φύλλα παρόμοιου σχήματος με αυτό του βαμβακιού ενώ τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά της ίνας του είναι μέτρια έως ικανοποιητικά. Η άλλη ποικιλία του κενάφ, η Tainnung 2, αναπτύχθηκε λίγα χρόνια μετά από την Everglades σε μια προσπάθεια να βελτιωθούν τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά της ίνας. Η προσπάθεια αυτή ήταν επιτυχής, αφού πέρα από την παραγωγή άριστης ποιότητας ίνας εξασφαλίστηκαν η ανθεκτικότητα στις ασθένειες και η υψηλή παραγωγικότητα. Τα ελληνικά και γενικότερα όλα τα μεσογειακά ερευνητικά αποτελέσματα έδειξαν ότι η ποικιλία αυτή αποτελεί την καλύτερη πρόταση για την παραγωγή. Το ύψος του φυτού κυμαίνεται σε 300-370 εκατοστά με βλαστό χρώματος πράσινου και φύλλα με σχήμα ανοιχτής παλάμης. Η παραγωγικότητα είναι σχετικά αυξημένη σε σχέση με την προηγούμενη ποικιλία με ύψος παραγωγής (πειραματικά δεδομένα) που φθάνει τους 14 τόνους ανά εκτάριο στην Ιταλία και τους 22 στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με την ανάλυση SWOT της μελέτης “Bionaf” των γεωπόνων, κ.κ. Γρηγόρη Ιωαννίδη – Γιώργου Σταματόπουλου – Βαγγέλη Ράπτη – Ανδρέα Τόγια, τα πλεονεκτήματα του κενάφ είναι τα εξής:
- Έχει πολλές τελικές χρήσεις ως πρώτη ύλη σε βιομηχανικά προϊόντα και σε εφαρμογές παραγωγής ενέργειας.
- Έχει υψηλές αποδόσεις σε βιομάζα με σχετικά χαμηλές απαιτήσεις σε νερό και λίπασμα.
- Μπορεί να προσφέρει εναλλακτική χρήση γης.
- Είναι οικολογική καλλιέργεια φιλική προς το περιβάλλον λόγω των μειωμένων εισροών που απαιτεί.
- Καλλιεργείται σε μεγάλο εύρος εδαφοκλιματικών συνθηκών, και λόγω των περιορισμένων απαιτήσεών του συγκριτικά με άλλα βιομηχανικά φυτά, μπορεί να συμπεριληφθεί στην αμειψισπορά των μονοκαλλιεργειών.
- Αποτελεί χορτονομή υψηλής βιολογικής αξίας με περιεκτικότητα φύλλων 18%-30% και βλαστών 6%-12% σε ακατέργαστη πρωτεΐνη και με υψηλή πεπτικότητα κυτταρίνης και πρωτεΐνης (55%), ενώ οι σπόροι του χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή λαδιού (20% λάδι).
- Η διαδικασία μετατροπής και λεύκανσης του χαρτοπολτού που προέρχεται από το κενάφ απαιτεί λιγότερη ενέργεια και χημικά έναντι του χαρτοπολτού που προέρχεται από δασικές πρώτες ύλες. Οι ίνες του κενάφ χρησιμοποιούνται, επίσης, στην παραγωγή μοριοσανίδων και άλλων κατασκευαστικών υλικών ως αντικατάστατα του fiberglass.
Μειονέκτημά του είναι οτι η Ε.Ε δεν έχει ακόμη πιστοποιήσει τους σπόρους κενάφ, οπότε γίνεται μεν εισαγωγή τους από τις ΗΠΑ αλλά μόνο δε για πειραματικούς σκοπούς. Επίσης, απαιτείται υψηλή επένδυση για τη δημιουργία της απαιτούμενης παραγωγικής μονάδας χαρτομάζας (πάνω από 100 εκατ. ευρώ) και το χαρτί του κοστίζει ακριβότερα (25 - 50%) σε σχέση με το απλό.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, το κενάφ μπορεί να δώσει υψηλές αποδόσεις σε εδάφη με υψηλή γονιμότητα και επάρκεια αρδευτικού νερού. Η διαδικασία της πολτοποίησης του απαιτεί λιγότερα χημικά και ενέργεια, παρέχοντας σημαντικό οικονομικό πλεονέκτημα και είναι δυνατό να γίνει χωρίς να προηγηθεί το στάδιο της αποφλοίωσης. Ολόκληρο το στέλεχος του φυτού μπορεί να εξασφαλίσει ικανοποιητική ποιότητα χαρτιού, με τη βοήθεια νέων μεθόδων πολτοποίησης. Το κενάφ μπορεί, ακόμη, να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη για την παραγωγή βιοενέργειας είτε με τη μορφή μεγάλων συσσωματωμάτων (μπρικέτες) είτε μικρών (pellets).
Αν και για τη συγκομιδή του κενάφ οι παραγωγοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ίδια μηχανήματα με το βαμβάκι χωρίς να προβούν σε παραπάνω έξοδα για αγορά εξοπλισμού, το προϊόν ακατέργαστο δεν μπορεί να πωληθεί κάπου. Αμερική και Ιαπωνία είναι «ανοιχτές» σαν αγορές αλλά μόνο για το επεξεργασμένο προϊόν. Για τον λόγο αυτό αν ενδιαφέρεται κάποιος παραγωγός να το εγκαταστήσει στο χωράφι του θα πρέπει να γνωρίζει πως απαιτεί μονάδα επεξεργασίας ινών και χαρτοπολτού στη συνέχεια. Απαιτητική επένδυση σε κόστος, επομένως, και χωρίς να έχουμε απτά οικονομικά δεδομένα παρά μόνο πειραματικούς δείκτες αποδόσεων.
Η καλλιέργειά του στις Η.Π.Α απαντά από το 1997 ενώ στην Ελλάδα πρωτοξεκίνησε σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Έθνος”, από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας το 2003 στο πλαίσιο ενός ερευνητικού προγράμματος για το οποίο διήρκεσε μέχρι το 2006. Συμμετείχαν σε αυτό η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Αγγλία, η Ολλανδία, η Γαλλία και η Ελλάδα με επικεφαλής του προγράμματος για τη χώρα μας τον καθηγητή Νίκο Δαναλάτο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Περιοχές πειράματος το Βελεστίνο και ο Παλαμάς Καρδίτσας). Μέσα σε ένα χρόνο, αναφορικά με το άρθρο, παρήχθησαν 1.800 κιλά βιομάζας από ένα στρέμμα κενάφ, ικανά να δώσουν χαρτί άριστης ποιότητας. Πιο συγκεκριμένα, μέγιστη παραγωγικότητα διαπιστώθηκε πως μπορεί να επιτευχθεί σε πρώιμες σπορές με πληθυσμό περί τα 20 φυτά/m2. Σε γόνιμα εδάφη της Δ. Θεσσαλίας οι σημαντικές αποδόσεις των 1,5-1,8 tn/στρέμμα μπορούν να καταγραφούν με ελάχιστη λίπανση και μισό αρδευτικό νερό (200-300 κυβικά ανά στρέμμα).
Άλλο πείραμα σχετικό με την παραγωγή ενεργειακών φυτών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο πλαίσιο του έργου ΘΑΛΗΣ “Φιλική προς το Περιβάλλον Παραγωγή Βιομάζας” και με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Θεοφάνη Γέμτο, έδειξε πως το κενάφ μπορεί να αποδώσει μέχρι και 2,5 τόνους ξηράς ουσίας στο στρέμμα. Εν τούτοις, η οικονομική βιωσιμότητα και το κέρδος των καλλιεργειών βιομάζας είναι ακόμη αβέβαια. Το κενάφ έχει προκαλέσει την τελευταία εικοσαετία πολλές συζητήσεις και ενώ αρχικά χρησιμοποιήθηκε για παραγωγή σχοινιών τελικά φαίνεται να «κερδίζει» δημοσιότητα για άλλη χρήση. Οποιαδήποτε ανάλυση σεναρίων χρήσης γης που το περιλαμβάνουν βασίζονται, προς το παρόν, μόνο στην καταγραφή της καταλληλότητας συγκεκριμένων περιοχών με δεδομένους εδαφοκλιματικούς παράγοντες. Παρόλ' αυτά το Αμερικάνικο Υπουργείο Γεωργίας το χαρακτήρισε ως το πλέον κατάλληλο (εκτός τροφίμων) φυτό, για αντικατάσταση των μειούμενων καλλιεργειών καπνού στις ΗΠΑ. Το μέλλον θα δείξει...
Σχόλια