Ηθικός κίνδυνος, στα πλοκάμια των πραγματογνωμόνων οι επίδοξοι απατεώνες

Κάνοντας αυτόν τον πρόλογο, ας εισάγουμε στην συζήτηση το όρο «Ηθικός Κίνδυνος». Θα θέλατε να τον αναλύσουμε και να σας αποκαλύψουμε γιατί ο ηθικός κίνδυνος είναι πολύ υψηλός εν όψει ανοίγματος της οικονομίας;

Τι είναι ο «Ηθικός Κίνδυνος»

Ο ηθικός κίνδυνος είναι μία κατάσταση στην οποία έχουν συμμετοχή δύο μέρη, σύμφωνα με το «The Economic Times». Το ένα μέρος συμμετέχει σε ένα γεγονός υψηλού κινδύνου γεγονός, το άλλο μέρος επωμίζεται το κόστος. Το αποτέλεσμα αυτό προκύπτει, όταν τα δύο αυτά ΜΕΡΗ έχουν, μεταξύ τους ανταλλάξει ελλιπείς πληροφορίες.

Η έννοια του ηθικού κινδύνου ακούστηκε για πρώτη φορά τον 17ο αιώνα, ενώ το 19ο αιώνα εισήλθε στο λεξιλόγιο των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Αρχικά, στην έννοια είχε δοθεί αρνητική ερμηνεία, αφού προσδιόριζε ανήθικη συμπεριφορά, απάτη. Αργότερα οι οικονομολόγοι, όπως οι Kenneth Arrow, Tom Baker, John Nyman έδωσαν στην έννοια την ερμηνεία της αναποτελεσματικότητας που επικρατεί, όταν τα στοιχεία είναι ανεπαρκή για να αξιολογηθεί, πλήρως ο κίνδυνος. Η έννοια του ηθικού κινδύνου εκτείνεται επίσης σε πεδία νομικής, οικονομικής, και ηθικής φύσεως με κοινό παρονομαστή ένα θέμα αίσθησης δικαίου.

Με άρωμα Ηθικού Κινδύνου, η οικονομική κρίση του 2007 - 20008

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα το 2007 «έσκασαν» γιατί δάνειζαν ασταμάτητα, χωρίς να εξετάζουν την πιστοληπτική ικανότητα του δανειολήπτη. Όταν έσκασε η φούσκα η κυβέρνηση των ΗΠΑ έσωσε τις χρεοκοπημένες εταιρείες, μεταξύ αυτών και η AIG. Το ίδιο έγινε και στην Ελλάδα. Η διάσωση των πιστωτικών ιδρυμάτων έγινε, υπερφορολογώντας τους πολίτες. Ο ηθικός κίνδυνος εδώ έχει ως εξής: Οι τράπεζες ανέλαβαν τον κίνδυνο να χορηγήσουν δάνεια, ξέροντας ότι σε περίπτωση κατάρρευσης θα τις προστάτευε η κυβέρνηση, αν θυμάστε το «too big to fail»;

Άλλες δύο περιπτώσεις

Αν έχουμε το αυτοκίνητό μας ασφαλισμένο για αστικές ευθύνες το κίνητρο να προσέχουμε να μη πάθει ζημιά είναι μεγάλο. Αν, είναι πλήρως ασφαλισμένο, τότε το κίνητρο είναι μικρό. Αν έχουμε ιδιωτική ασφάλιση υγείας, το πιθανότερο είναι ο ιατρός να επιβάλλει πολλαπλές ιατρικές και ακριβές εξετάσεις που δεν τις χρειαζόμαστε. Το πιθανότερο είναι και εμείς να τις δεχόμαστε πρόθυμα, αφού η ασφαλιστική πληρώνει.

Και ερχόμαστε σήμερα να εξετάσουμε τους κινδύνους των επιχειρήσεων και να δούμε πώς αυξάνεται ο ηθικός κίνδυνος

Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τις επιχειρήσεις σήμερα, μετά από ένα κλείδωμα της οικονομίας είναι οι επονομαζόμενοι «Κίνδυνοι της αγοράς». Δηλαδή κίνδυνοι οι οποίοι σχετίζονται με την αλλαγή στις καταναλωτικές συνήθειες των υποψήφιων πελατών, την ικανότητα της επιχείρησης να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες, να παραμείνει επίκαιρη και ανταγωνιστική, αλλά και να εξασφαλίσει το απαραίτητο οικονομικό υπόβαθρο / κεφάλαιο κίνησης.

Κάποιες επιχειρήσεις αποχώρησαν, κάποιες προσπαθούν, κάποιες υπερτερούν. Θα μπορούσαν να υπάρχουν και επιχειρήσεις που να σκέφτονται να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες με δόλιες ή απερίσκεπτες πρακτικές; Κρατήστε το ερώτημα αυτό για παρακάτω.

Οι κλάδοι που έχουν τις περισσότερες ζημιές

Οι κλάδοι που εμφανίζουν τις περισσότερες ζημιές είναι εκείνοι που έχουν παραμείνει σε αδράνεια λόγω των περιοριστικών μέτρων για περιορισμό της διασποράς του ιού. Κλάδοι, όπως η εστίαση, το λιανεμπόριο, η ψυχαγωγία και ο τουρισμός επλήγησαν περισσότερο. Πιθανά οι επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν οικονομικές ζημιές, εκ των οποίων μέρος ή το σύνολο να είναι ασφαλισμένες. Θα πρέπει να γίνει εντοπισμός της ζημιάς για να πάρει η επιχείρηση λεφτά.

Το κάλεσμα του πραγματογνώμονα για τη διερεύνηση των αιτιών

Η έννοια της πραγματογνωμοσύνης και κατ’ επέκταση του πραγματογνώμονα είναι ευρεία. Ανάλογα με τον σκοπό και το αντικείμενο της πραγματογνωμοσύνης εμπλέκονται διαφόρων ειδών επιστημονικά πεδία και ειδικότητες. Εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε τις διαφορές μεταξύ μιας πραγματογνωμοσύνης που εξετάζει ένα αεροπορικό ατύχημα, εκείνης που εξετάζει την γνησιότητα μιας υπογραφής ενός σημαντικού συμβολαίου ή εκείνης που ασχολείται με τα αίτια κατάρρευσης μιας γέφυρας.

Σε ό,τι αφορά τον ασφαλιστικό κλάδο, σύμφωνα με την νομοθεσία οι πραγματογνωμοσύνες -ασφαλιστικές πραγματογνωμοσύνες σε σχέση με την ευρεία έννοια- σχετίζονται με εξέταση & εκτίμηση ζημιών ή απωλειών και καθορισμό της οφειλόμενης αποζημίωσης. Ο σκοπός και το αντικείμενο της πραγματογνωμοσύνης είναι ασφαλιστικού περιεχομένου και σχετίζεται με την οικονομική αποτίμηση των ασφαλισμένων ζημιών & απωλειών. Σε αυτό το πλαίσιο -ασφαλιστικό ενδιαφέρον- ο εντοπισμός των αιτιών μιας ζημιάς αντιμετωπίζεται κατά περίπτωση. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διερεύνηση των αιτιών είναι κυρίως το είδος της ζημιάς, όπως η φωτιά, η κλοπή, ο σεισμός κ.λπ. και η έκταση της ζημιάς ή απώλειας.

Υλικές ζημιές με ή όχι συνεπακόλουθη απώλεια κερδών

Οι ασφαλιστικοί κλάδοι είναι αρκετοί και διαφορετικοί και συμπεριλαμβάνουν ασφαλίσεις προσώπων, συνταξιοδοτικές, νοσοκομειακές ασφαλίσεις, ασφαλίσεις περιουσίας, ασφαλίσεις αστικής ευθύνης, ταξιδιωτικές ασφαλίσεις. Οι ασφαλιστικές πραγματογνωμοσύνες σχετίζονται κατά βάση με τις περιπτώσεις που υπάρχουν υλικές ζημιές με ή όχι συνεπακόλουθη απώλεια κερδών -στις υλικές ζημιές συμπεριλαμβάνονται τα τροχαία, αεροπορικά και ναυτικά ατυχήματα-, σωματικές βλάβες ή θάνατος ή αμιγώς οικονομικές απώλειες. Ανάλογα με τον ασφαλιστικό κλάδο, τις προσφερόμενες ασφαλιστικές καλύψεις του σχετικού ασφαλιστηρίου συμβολαίου, αλλά και το ύψος της οικονομικής αξίωσης για αποζημίωση επιλέγεται ή όχι ανάθεση διερεύνησης της υπόθεσης σε πραγματογνώμονα. Ως γενικό κανόνα θα λέγαμε πως οι περισσότερες ζημιές αποζημιώνονται κατόπιν πραγματογνωμοσύνης.

Ζημιές από δόλο για να μπουν λεφτά στα ταμεία της επιχείρησης

Δυστυχώς, οι περιπτώσεις που δηλώνονται εικονικές ζημιές ή ατυχήματα είναι αρκετές, αφορούν σχεδόν όλους τους ασφαλιστικούς κλάδους και τις ασφαλιστικές αγορές σε ολόκληρο τον κόσμο, όχι μόνο στην Ελλάδα.

Και απαντάμε στο ερώτημα που κρατήσαμε παραπάνω. Λόγω της τεταμένης οικονομικής κατάστασης, της προσφοράς και της ζήτησης και την ανάγκη συγκέντρωσης κεφαλαίων κίνησης να υπάρχουν επιχειρήσεις που να μελετούν την περίπτωση πρόκλησης εικονικής ζημιάς. Για αυτό και εξετάσαμε τον Ηθικό Κίνδυνο σήμερα.

Ηθικός Κίνδυνος στην ασφάλιση διαβαθμίζεται από αμέλεια μέχρι αλαζονεία και δόλο

Σήμερα στον ασφαλιστικό κλάδο ως Ηθικός κίνδυνος νοείται η διερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και κατά πόσο η συμπεριφορά αυτή μπορεί να επηρεάσει την επέλευση και τη δριμύτητα μιας ζημιάς. Ο Ηθικός Κίνδυνος με την έννοια της συμπεριφοράς / στάσης που υιοθετεί κάποιος έχει διάφορες διαβαθμίσεις από απλή αμέλεια ή απερισκεψία έως πλήρη αδιαφορία, αλαζονεία μέχρι και δολιότητα. Η συμπεριφορά αυτή αντιλαμβανόμαστε πως δύναται να επηρεάσει ουσιωδώς τόσο την επέλευση ενός ατυχήματος ή ζημιάς, αλλά και την σφοδρότητα / αντίκτυπό του.

Εκδήλωση φωτιάς

Ενδεικτικά αναφέρουμε πως για να εκδηλωθεί ηθελημένα μια φωτιά δεν είναι «απαραίτητο» να υπάρξει εμπρησμός από πρόθεση. Η επιδεικτική αδιαφορία για τα μέτρα πυρασφάλειας είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα οδηγήσει σε φωτιά.

Εντοπίζεται η απάτη;

Φυσικά υπάρχει ο φόβος εντοπισμού μίας απάτης καθώς η ασφαλιστική αγορά δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην διερεύνηση ψευδών / εικονικών απαιτήσεων αποζημίωσης. Κάθε εικονική περίπτωση ζημιάς που δεν εξιχνιάστηκε και -εν αγνοία- πληρώθηκε, πιστεύοντας πως είναι υπαρκτή και αληθινή, αυξάνει το συνολικό κόστος των αποζημιώσεων και επιβαρύνει όλους τους συνετούς ασφαλισμένους. Δηλαδή ο ένας ενεργεί σε βάρος των πολλών.

Έχουν δει το φως της δημοσιότητας αρκετές περιπτώσεις, ακόμα και στην Ελλάδα, που απατεώνες συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν για προσπάθεια είσπραξης αποζημίωσης από εικονικές ζημιές ή εικονικά ατυχήματα.

Ποιος πληρώνει την απάτη;

Φυσικά και δεν αποζημιώνονται τέτοιες περιπτώσεις, καθώς δεν αποτελούν ζημιές με την ασφαλιστική έννοια του όρου, δηλαδή δεν αφορούν τυχαίο, αιφνίδιο και απρόοπτο περιστατικό, αλλά αντίθετα αφορούν εικονικό / σκηνοθετημένο συμβάν που μοιάζει με αληθινό ατύχημα.

Οι συνηθισμένες απάτες

Οι πιο συχνές περιπτώσεις δόλιων / σκηνοθετημένων ατυχημάτων αφορούν ασφαλίσεις προσώπων όπου δηλώνονται ψευδείς θάνατοι, υποτιθέμενα τροχαία ατυχήματα και κλοπές / μυστηριώδεις εξαφανίσεις αντικειμένων, ιδιαίτερα αντικειμένων που φέρονται ότι είχαν ιδιαίτερα αυξημένη αξία, όπως πίνακες ζωγραφικής, συλλογές κ.λπ.