Πνευματικά δικαιώματα: μοχλός ανάπτυξης ή ‘πυρομαχικά’ για νομικούς πολέμους δίχως αύριο;

Ασχολούμαι με το Δίκαιο Πνευματικής ιδιοκτησίας με ιδιαίτερη ένταση ήδη από την εποχή των προπτυχιακών μου σπουδών. Τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, η πνευματική ιδιοκτησία είναι ένας τομέας δικαίου με συναρπαστικά χαρακτηριστικά και προκλήσεις για κάθε νομικό! Τα τελευταία 15 χρόνια μάλιστα, που η σημασία των πνευματικών δικαιωμάτων έχει εκτοξευτεί ακολουθώντας τις εξελίξεις στον τομέα της επιχειρηματικότητας που μεταβαίνει ολοένα πιο πολύ από το πεδίο της μεταποίησης σε αυτό της παροχής υπηρεσιών, οι νομικές εξελίξεις στο χώρο της πνευματικής ιδιοκτησίας έχουν υπάρξει καταιγιστικές και πολλά υποσχόμενες τόσο για το νομικό που ασχολείται με αυτές όσο και για όσους επωφελούνται από κατοχυρωμένα πνευματικά δικαιώματα...

Αφορμή για τις παραπάνω διαπιστώσεις ήταν η αναγγελία την περασμένη Δευτέρα της συμφωνίας ύψους 1,1 δις δολαρίων μεταξύ της Microsoft και της AOL για παραχώρηση αδειών μη αποκλειστικής χρήσης για περίπου 1100 πατέντες της δεύτερης προς την πρώτη. Το γεγονός καλύφθηκε εκτενέστατα από τον παγκόσμιο τύπο, αιφνιδίασε ίσως κάποιους, χαροποίησε κάποιους άλλους (καθώς πιθανώς σηματοδοτεί ακόμα πιο ολοκληρωμένα προϊόντα και υπηρεσίες για τον τελικό χρήστη στα επόμενα χρόνια) και πάντως σίγουρα ανέδειξε μια πτυχή του κόσμου των πνευματικών δικαιωμάτων που ελάχιστα έχουν υπόψη τους οι Έλληνες επιχειρηματίες και, καλό είναι, σύντομα να αρχίζουν να συνυπολογίζουν.

Σε μια εποχή που η εγχώρια επιχειρηματικότητα δοκιμάζεται από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας, το deal Microsoft-AOL έρχεται να υπενθυμίσει με τον πιο 'εκκωφαντικό' τρόπο ότι η λύση στο τέλμα της εθνικής οικονομίας είναι μία και ακούει στο όνομα 'ευρηματικότητα' και 'πρωτοτυπία'. Οι εκφάνσεις, μάλιστα, της παραπάνω διαπίστωσης είναι τουλάχιστον δύο και συνοψίζονται στα εξής:

• Σε έρευνες της Eurostat πρόσφατα η χώρα μας αναδείχθηκε ως η τελευταία και καταϊδρωμένη μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων στην κατοχύρωση πατεντών και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας με 30 αιτήσεις κατοχύρωσης ανά 1000 κατοίκους. Την ίδια στιγμή στην Ιρλανδία της κρίσης ο σχετικός αριθμός είναι 300 αιτήσεις ανά 1000 άτομα. Το στοιχείο αυτό υποδηλώνει με τον πλέον σαφή τρόπο ότι, δυστυχώς, οι Έλληνες επιχειρηματίες έχουν μάθει να κινούνται σε 'παραδοσιακούς' δρόμους επιχειρηματικότητας και δεν τολμούν όσο η συγκυρία απαιτεί. Το μήνυμα λοιπόν είναι σαφές: μια μπλοκαρισμένη αγορά όπως η ελληνική χρειάζεται νέες οδούς για να συνεχίσει να πηγαίνει μπροστά. Οι νέοι αυτοί δρόμοι θα βρεθούν μόνο αν οι Έλληνες επιχειρηματίες σκεφτούν νέες πρωτοπόρες ιδέες και μάθουν να καινοτομούν, όπως συμβαίνει σε όλες τις μεγάλες αγορές της Ευρώπης, της Αμερικής και της Άπω Ανατολής. Χώρος για καινοτομία πάντα υπάρχει και δε χρειάζεται αυτή να είναι μόνο και πάντα στο πεδίο της υψηλής τεχνολογίας...
• Η επιχειρηματική συμφωνία που ανέφερα παραπάνω έρχεται να καταδείξει επίσης, μια άλλη στρεβλή οπτική σε ό,τι αφορά τα πνευματικά δικαιώματα που κυριαρχεί στον ελληνικό νομικό και επιχειρηματικό κόσμο και αποτελεί άμεση ανάγκη να αλλάξει: τα πνευματικά δικαιώματα στα χέρια των δικαιούχων τους πρέπει πρωτίστως να είναι μέσα ανάπτυξης, διασφάλισης ρευστότητας και έρευσης πόρων για παραπέρα εξέλιξη. Αντιθέτως, αυτό που κατά κόρον επικρατεί ως λογική στην εγχώρια νομική και επιχειρηματική σκέψη είναι ότι τα πνευματικά δικαιώματα διεκδικώνται και κατοχυρώνονται για να χρησιμοποιηθούν ως 'πυρομαχικά' σε μελλοντικές δικαστικές μάχες μέχρι τελικής πτώσης ενάντια σε κακόβουλους ανταγωνιστές... Χωρίς να υποβαθμίζεται η δικονομική αξία των πνευματικών δικαιωμάτων και των τίτλων κατοχύρωσης τους, οι τελευταίοι πρέπει, το συντομότερο δυνατό, να αντιμετωπιστούν και από τους Έλληνες επιχειρηματίες και τους νομικούς τους συμβούλους ως άυλα περιουσιακά στοιχεία των εταιριών τους και όχι ως κόκκινα πανιά για πρακτικές δικομανίας. Μια τέτοια μεταχείριση εξάλλου των τίτλων πνευματικής ιδιοκτησίας θα φέρει, αν μη τι άλλο, πολύ πιο γρήγορα και χειροπιαστά απόσβεση των εξόδων στα οποία χρειάζεται να προβούν οι φορείς τους προκειμένου να τους εξασφαλίσουν.

Με λίγα λόγια, τα πνευματικά δικαιώματα, όπως οι περισσότερες μορφές νεωτερικών δικαιωμάτων στο χώρο του εμπορικού δικαίου, μπορούν να αποδειχτούν πολύ ουσιαστικά εφόδια για τους φορείς τους. Χρειάζεται όμως άμεσα ο νομικός κόσμος της χώρας να το κατανοήσει και να μεταδώσει την οπτική αυτή και στους Έλληνες επιχειρηματίες.

Ενδεικτικά, διάβασε το δημοσίευμα των New York Times για τη συμφωνία Microsoft-AOL, αναφορικά με τη χρήση πνευματικών δικαιωμάτων της δεύτερης από την πρώτη, εδώ.