Θεσσαλονίκη: Από την πρώτη κινηματογραφική αίθουσα, στο Film Office και τις επενδύσεις

Ψάχνοντας τις ρίζες

Οι ιστορικές αναφορές θέλουν την πρώτη προβολή να πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη σε μπυραρία, στη σάλα του καφέ «Τουρκία». Σε αυτήν προβάλλονται τοπία του Παρισιού που εντυπωσιάζουν τους Θεσσαλονικείς, οι οποίοι τρέχουν για να γνωρίσουν «την πιο διασκεδαστική εφεύρεση του αιώνα μας». Άλλες αναφορές θέλουν την πρώτη προβολή να γίνεται στο καφέ σαντάν «Αλάμπρα». Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει συμφωνία ότι το πρόγραμμα περιλάμβανε ταινίες των αδελφών Λυμιέρ, που ήταν Γάλλοι κινηματογραφιστές και εφευρέτες, δημιουργοί του κινηματογράφου (cinematographe), μίας μηχανής λήψης, εκτύπωσης και προβολής φιλμ.

Κάπως έτσι, φτάνουμε σε αυτό που οι ιστορικές καταγραφές θέλουν να αποτελεί την πρώτη μόνιμη κινηματογραφική αίθουσα στα Βαλκάνια, το 1903. Ο λόγος για το «Ολύμπια». Ο ηθοποιός και θεατρώνης Πλούταρχος Ιμπροχώρης συνεταιρίζεται με τον φωτογράφο Jean Leitmair, που πήγε στην Ευρώπη και έφερε στην χώρα μας μηχανήματα προβολής. Κάπως έτσι, το «Ολύμπια» μετεξελίσσεται σε κινηματογράφο και προβάλλει ταινίες. Φαίνεται να έχει την πρωτιά, καθώς ο κινηματογράφος στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη απόκτησε μόνιμη στέγη το 1907, ενώ στην Αθήνα το 1908.

Το 1905 εκμισθώνεται από τον Κωνσταντίνο Ρώμπαπα ο Κήπος του Λευκού Πύργου, για τη λειτουργία -μεταξύ άλλων- και κινηματογράφου. Γενικότερα, η ανταπόκριση του κοινού είναι τόσο μεγάλη που οι Θεσσαλονικείς περνούν περίπου 6 ώρες την ημέρα μέσα σε κινηματογραφικές αίθουσες. Το 1911 ξεκινά ο κινηματογράφος «Πατέ», που προβάλει ταινίες της ομώνυμης κυρίαρχης γαλλικής εταιρίας. Τα επόμενα χρόνια, του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και της Μικρασιατικής εκστρατείας, οι κινηματογράφοι της πόλης συμμετέχουν στις πολεμικές επιχειρήσεις με προβολές.

Στη συνέχεια δημιουργείται στην πόλη και το Κουρσάλ», ένας πλωτός κινηματογράφος, ενώ θα σημειώσει τεράστια επιτυχία «Ο τρελός τραγουδιστής» με τον Αλ Τζόλσον, παραγωγής 1928, η δεύτερη ομιλούσα ταινία του Αμερικάνου ηθοποιού, που θα προβληθεί στους κινηματογράφους της Θεσσαλονίκης. Φτάνοντας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 9 Απριλίου 1940 οι Γερμανοί μπαίνουν στην πόλη και μια από τις πρώτες διαταγές που εκδίδουν είναι να ανοίξουν οι κινηματογράφοι, για να φανεί ότι η κοινωνική ζωή συνεχίζεται ομαλά. Στο κλείσιμο του πρώτου μισού του 20 αιώνα, δημιουργείται το Ολύμπιον στην πλατεία Αριστοτέλους.

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης διοργανώνεται κάθε Νοέμβριο στη Θεσσαλονίκη από τον ομώνυμο πολιτιστικό οργανισμό υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού. Θεωρείται ένα από τα παλαιότερα και κορυφαία φεστιβάλ κινηματογράφου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ενώ αποτελεί τη σημαντικότερη κινηματογραφική διοργάνωση στην Ελλάδα. Το Φεστιβάλ έχει διαγωνιστικό χαρακτήρα, ενώ, παράλληλα, κάθε Μάρτιο, ο πολιτιστικός οργανισμός του Φεστιβάλ διοργανώνει και το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ξεκίνησε ως εθνικό φεστιβάλ το 1960 με την επωνυμία «Eβδομάδα Eλληνικού Kινηματογράφου», με πρωτοβουλία του Παύλου Ζάννα και με καθοριστική τη συμβολή της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη». Το 1966 μετονομάστηκε σε «Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου» και λειτούργησε ως εθνικό φεστιβάλ έως το 1991. Κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης, το Φεστιβάλ αποκτά έντονα πολιτικό χαρακτήρα αντανακλώντας το κλίμα της εποχής, ενώ, το 1981, περνά από το υπουργείο Βιομηχανίας, όπου υπαγόταν έως τότε, στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Το 1992, κατά την 33η διοργάνωσή του, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης διεθνοποιείται υπό τη διεύθυνση του κριτικού κινηματογράφου Μιχάλη Δημόπουλου. Προέδρος του Φεστιβάλ ορίστηκε ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος. Το Φεστιβάλ προσανατολίζεται στον νέο ανεξάρτητο διεθνή κινηματογράφο με έμφαση στην ανακάλυψη ανερχόμενων δημιουργών απ’ όλον τον κόσμο και από την περιοχή των Βαλκανίων. Παράλληλα με την παρουσίαση της εγχώριας κινηματογραφικής παραγωγής, παρουσιάζει ανεξάρτητες ταινίες, σημαντικές πρεμιέρες, αφιερώματα σε κορυφαίους δημιουργούς.

Στο σήμερα

Φτάνοντας στο σήμερα, η προσπάθεια που υπάρχει είναι να εξελιχθεί η Κεντρική Μακεδονία σε έναν ιδανικό προορισμό για την πραγματοποίηση κινηματογραφικών και τηλεοπτικών γυρισμάτων. Άλλωστε, μέσα από το τρίπτυχο «συνεδριακός προορισμός, πολιτιστικός κόμβος και ιδανικό σκηνικό για γυρίσματα», οι τοπικές Αρχές και οργανισμοί (Thessaloniki Convention Bureau, Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Film Office Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας) θέλουν να υποστηρίξουν την προώθηση της Κεντρικής Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης ως τέτοιου προορισμού.

«Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας προετοιμάζουμε και ήδη σχεδιάζουμε μια στρατηγική για την επόμενη μέρα της πανδημίας, που αλλάζει τον τρόπο που προβάλλουμε και προωθούμε την περιοχή μας. Επαναπροσδιορίζουμε το branding της Κεντρικής Μακεδονίας στήνοντας ένα νέο τουριστικό αφήγημα και μια νέα εικόνα για τη μετά covid εποχή, η οποία δίνει έμφαση στις εναλλακτικές εμπειρίες, στην ποσότητα έναντι της ποιότητας» όπως δηλώνει, στο epixeiro.gr, ο Aλέξανδρος Θάνος, Τομεάρχης Τουρισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Σύμφωνα με τον ίδιο, σε αυτό το πλαίσιο «αξιοποιούμε τον πολιτισμό και τον τουρισμό ως εργαλεία εξωστρέφειας και προβολής στις προκλήσεις της επόμενης μέρας. Το νεοσύστατο Film Office είναι για μας ένας εναλλακτικός τρόπος ανάδειξης, που μας επιτρέπει να ξανασχεδιάσουμε την πολιτιστική και τουριστική ανάπτυξη της περιοχής μας και να εργαστούμε συστηματικά για την ανάκαμψη του τουριστικού τομέα, την προώθηση του κινηματογραφικού τουρισμού και τη συνολική περιφερειακή ανάπτυξη. Στόχος μας είναι να καταστήσουμε την Κεντρική Μακεδονία ανταγωνιστικό προορισμό για ελληνικές και διεθνείς παραγωγές, να ενισχύσουμε την τοπική οικονομία και να αναπτύξουμε τον κινηματογραφικό τουρισμό».

Film Office

Τι ακριβώς είναι, όμως, το συγκεκριμένο Film Office; Σύμφωνα με τον κ. Θάνο «το Film Office της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας προσφέρει μία ευρεία δέσμη υπηρεσιών υποστήριξης στους επαγγελματίες του οπτικοακουστικού κλάδου, που ενδιαφέρονται να υλοποιήσουν ή ήδη υλοποιούν τις παραγωγές τους στην περιοχή μας, παρέχοντας σημαντικές υπηρεσίες υποστήριξης (διευκόλυνση σε αδειοδοτήσεις, αναζήτηση τοποθεσιών κ.τ.λ.). Παράλληλα, προβάλλει και αναδεικνύει τις μοναδικές τοποθεσίες της Περιφέρειάς μας ως ιδανικά σκηνικά για γυρίσματα, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της Κεντρικής Μακεδονίας στον τομέα των οπτικοακουστικών παραγωγών».

Επί του θέματος, κατά τη διάρκεια πρόσφατης ενημερωτικής διαδικτυακής συνάντησης που διοργάνωσε το Thessaloniki Convention Bureau, αναφέρθηκε και η προϊσταμένη του Film Office της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Λίνα Μυλωνάκη. Σύμφωνα με την ίδια, το Film Office έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη και ιδρύθηκε ως δημόσια δομή το Σεπτέμβριο του 2020 από τον Περιφερειάρχη Απόστολο Τζιτζικώστα, αποτελώντας το πρώτο περιφερειακό Film Office που θεσμοθετήθηκε στην Ελλάδα και μέλος του δικτύου Film Offices του ΕΚΟΜΕ, «τρέχοντας», όμως, και από πριν τις δράσεις του, από μια ομάδα ανθρώπων υπό την καθοδήγηση του κ. Θάνου.

Επί της ουσίας, σύμφωνα με την κ. Μυλωνάκη, η «φιλοσοφία» του εντοπίζεται στο ακόλουθο τρίπτυχο: στην προσέλκυση επενδύσεων στον οπτικοακουστικό τομέα (αξιοποίηση και ανάδειξη της Κεντρικής Μακεδονίας σε τόπο υποδοχής κινηματογραφικών γυρισμάτων), στην ταυτότητα «Filmed in Central Macedonia» (με ψηφιακό αποθετήριο, καταγραφή, αξιοποίηση και ενίσχυση των ο/α έργων που υλοποιούνται στην περιοχή), αλλά και στην εκπαίδευση και κατάρτιση επαγγελματιών του οπτικοακουστικού κλάδου και την ενίσχυση του ο/α γραμματισμού και της σινεφιλίας.

Είναι χαρακτηριστικό πως μια ελληνική παραγωγή μπορεί να απασχολήσει 40-50 άτομα, ενώ μια ξένη μεγάλη παραγωγή μπορεί να φτάσει ακόμη και τα 100-150 άτομα συνεργείο, οπότε είναι εμφανή τα πλεονεκτήματα της προσέλκυσης τέτοιων επενδύσεων. Άλλωστε, αυτές οι διαδικασίες ευνοούνται πλέον και από τα κίνητρα που προσφέρονται μέσω του Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ), δηλαδή το cash rebate 40% -επιστροφή μετρητών σε επιλέξιμες δαπάνες για ο/α έργα που γυρίζονται στην Ελλάδα (κυρίως για ταινίες, σειρές, animation, ντοκιμαντέρ)- αλλά και 30% επιστροφή φόρου για ο/α παραγωγές στην Ελλάδα.

Και όλα αυτά στηρίζονται τόσο από την ανεξάντλητη ποικιλία τοποθεσιών που προσφέρονται στην περιοχή -με πολλούς προορισμούς να είναι προσβάσιμοι μέσα στην ίδια μέρα και επτά περιφερειακές ενότητες πολύ κοντά στη Θεσσαλονίκη (σε λιγότερο από 60 λεπτά), αλλά και τις ανεξάντλητες επιλογές σκηνικών, εξυπηρετώντας τις ανάγκες κάθε παραγωγής. Σε μια περιοχή με πλούσια κινηματογραφική ιστορία, που συνδέθηκε και με σημαντικές στιγμές στο ελληνικό και ξένο σινεμά -όπως με ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου, του Τάκη Κανελλόπουλου (από τους πρώτους Έλληνες σκηνοθέτες που έκαναν ταινίες στη Θεσσαλονίκη), αλλά και τον Γιάννη Δαλιανίδη.

Πανεπιστημιακή σχολή

Άλλωστε, στη Θεσσαλονίκη βρίσκεται και το τμήμα κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, της μοναδικής πανεπιστημιακής σχολής κινηματογράφου στην Ελλάδα. Tο Tμήμα Kινηματογράφου ιδρύθηκε στις 22 Iουλίου 2004 με τη νομοθετική διάταξη 3225/2004 (ΦΕΚ 138/22.7.2004 τ.Π), μαζί με άλλα επτά νέα Τμήματα, στο πλαίσιο της Διεύρυνσης της Tριτοβάθμιας Eκπαίδευσης και με το Ν. 3255/04 συμπληρώθηκε ως τέταρτο Τμήμα στη Σχολή Καλών Τεχνών. Λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005.

Σκοπός του Τμήματος είναι, με την ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη έρευνα και διδασκαλία, να καλλιεργεί και να προάγει την κινηματογραφική τέχνη στο πλαίσιο μίας ευρύτερης οπτικοακουστικής εκπαίδευσης και να παρέχει στους φοιτητές τα απαραίτητα εφόδια που εξασφαλίζουν την άρτια κατάρτισή τους για την καλλιτεχνική, επιστημονική και επαγγελματική τους σταδιοδρομία και εξέλιξη, οργανώνοντας με επιτυχία τις σπουδές που θα προσφέρουν εξειδικευμένες γνώσεις σε επιμέρους γνωστικά αντικείμενα της οικείας τέχνης.

Γυρίσματα και studio

Τον Σεπτέμβριο του 2020 μια δημοφιλής παραγωγή τηλεοπτικού reality στην Ευρώπη ζήτησε διευκόλυνση στην αναζήτηση τοποθεσιών και στις αδειοδοτήσεις. Επρόκειτο για μια γαλλοβελγική παραγωγή, που γύρισε ένα ολόκληρο επεισόδιο σε Όλυμπο, Λιτόχωρο, Νιγρίτα και Θεσσαλονίκη. Τον Νοέμβριο του 2020, σε αναζήτηση τοποθεσιών για δημοφιλές τηλεοπτικό reality της Ολλανδίας, προτάθηκε η Αμμουλιανή στη Χαλκιδική. Στην Λίμνη Δοϊράνη θα πραγματοποιηθούν και τα γυρίσματα της κινηματογραφικής ταινίας «Πίσω από τις θημωνιές», μιας ελληνογερμανικής συμπαραγωγής.

Όσον αφορά στις επενδύσεις για κινηματογραφικά στούντιο, όπως τόνισε και ο κ. Θάνος κατά τη διάρκεια της προαναφερθείσας ενημερωτικής εκδήλωσης και μετά από ερώτηση του epixeiro.gr, αναμένεται η επένδυση των Boyana Studios στη Θεσσαλονίκη, τα οποία πραγματοποιούν παραγωγές εκατομμυρίων, ενώ υπάρχει ενδιαφέρον και από άλλα μικρότερα στούντιο -σημαντικών, όμως, παραγωγών. Την ίδια στιγμή, σε εξέλιξη βρίσκονται συζητήσεις και με διαδικτυακές πλατφόρμες που θέλουν να πραγματοποιήσουν γυρίσματα.

Επόμενοι στόχοι

Όσον αφορά στο Film Studio, οι επόμενοι στόχοι εντοπίζονται στη δημιουργία industry guide, ενός οδηγού επαγγελματιών για τον Κεντρική Μακεδονία, που δραστηριοποιούνται σε όλα τα επίπεδα και που θα είναι διαθέσιμος τόσο online όσο και σε έντυπη μορφή. Επίσης, στόχος είναι και η πραγματοποίηση 12μηνης φωτογράφισης για τη δημιουργία ενός «location library», το οποίο θα χρησιμοποιείται για προτεινόμενες τοποθεσίες.

Όπως τονίζει ο κ. Θάνος «το πρόγραμμα του Film Office για το 2021 περιλαμβάνει μια σειρά από στοχευμένες δράσεις προβολής και ανάδειξης της Κεντρικής Μακεδονίας σε κινηματογραφικό προορισμό και διανοίγει νέα πεδία συνεργειών και ευκαιριών, νέες προοπτικές δικτύωσης και συνεργασίας με φορείς και επαγγελματίες, ώστε να ξεπεράσουμε τις επιπτώσεις της πανδημίας και να προωθήσουμε την ανάπτυξη της περιοχής μας σε διεθνή κόμβο οπτικοακουστικών παραγωγών».

Με πληροφορίες από epixeiro.gr [1, 2], theodosiou.wordpress.com, Wikipedia