Aka Lab architects: Τέχνες, τουρισμός και εκπαίδευση μέσα από το πρίσμα της αρχιτεκτονικής

«Μας έχουν προσεγγίσει κατά καιρούς και μας λένε έχω 50 στρέμματα με ελιές σε ένα μέρος που δεν έχει θέα, είναι σε αγροτική περιοχή, τι μπορώ να κάνω; Εκεί είναι που προτείνουμε εμείς να κάνει κανείς τουρισμό, σε ένα μέρος που δεν θα το επισκεπτόταν ποτέ κανείς. Αν και οι δυσκολίες στο να επιχειρήσει κανείς σήμερα είναι τεράστιες η καινοτομία και τα δίκτυα πολιτισμού-τουρισμού είναι αυτά που δημιουργούν πεδίο επιχειρηματικότητας».

O Στάθης Καταρόπουλος έζησε για δέκα χρόνια στο Λονδίνο όπου και εργάστηκε μεταξύ άλλων στον συμμετοχικό σχεδιασμό για ένα γραφείο τη στιγμή που διεκδικούσε (και τελικά ανέλαβε) τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012. Το πολυσύνθετο αυτό έργο κάλυπτε πέντε μεγάλες γεωγραφικές περιοχές, χρησιμοποιούσε πρωτοποριακούς για την εποχή του (το 2004), διαδραστικούς χάρτες και εντόπιζε γραφιστικά και γεωγραφικά ανθρώπους. Κατέγραφε τα ερωτήματά τους συλλέγοντας πολύτιμες πληροφορίες ώστε να δημιουργηθεί ένα είδος στατιστικής το οποίο στη συνέχεια τροφοδοτούσε άλλα τμήματα και βοηθούσε τους urban planners να πάρουν αποφάσεις. Η εμπειρία αυτή υπήρξε καταλυτική για την προσέγγισή του στην αρχιτεκτονική η οποία θεωρεί ότι σήμερα δεν πρέπει να έχει στεγανά ή να είναι στοχευμένη στο εκάστοτε αποτέλεσμα. «Η ουσία της αναβλύζει από την ίδια την διαδικασία που την γεννά, είναι ένα πολύπλευρο εργαλείο, ένα όχημα και ένα ενδιαφέρον σύνολο που αποτελείται από τις συνδέσεις της με άλλους τομείς και εμπλέκει ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων με διαφορετικές ειδικότητες. Ξεκινά συνήθως από την διαχείριση μεγάλου όγκου πληροφοριών και τη λύση προβλημάτων ενώ καλύπτει από το χτίσιμο μιας ιδέας ως ενός οικισμού και αφού εμπλέξει πολλούς παράγοντες όπως τον προϋπολογισμό, την αισθητική και την διαχρονικότητα αφήνει πάντα το αποτέλεσμα ανοιχτό σε νέους προβληματισμούς, πειραματισμούς και ιδέες».

Η Χρυσή Αραμπατζή που επιστρέφοντας και εκείνη από το Λονδίνο δημιούργησε μαζί με τον Στάθη την Αka Lab architects, τo 2007, μοιράζεται μαζί του την ίδια προ-οπτική σχετικά με την αρχιτεκτονική. Η πολύχρονη ενασχόλησή της με το θέατρο και την σκηνογραφία αποτελούν τα στοιχεία που την έχουν επηρεάσει περισσότερο ενώ συμπληρώνει ότι η συλλογικότητα και οι συνεργασίες διαδραματίζουν εξέχοντα ρόλο στην δουλειά τους εμπλέκοντας διαφορετικούς ανθρώπους σε κάθε project από πολυποίκιλους κλάδους όπως για παράδειγμα μουσικούς και καλλιτέχνες. Ουσιαστικά αναλαμβάνουν μια μεγάλη πληθώρα από projects που κινούνται γύρω από το τρίπτυχο τουρισμού, εκπαίδευσης και πολιτισμού. Οι τέχνες είναι ένα από τα κομμάτια που τους ενδιαφέρουν ιδιαίτερα. «H σκηνοθεσία και η θεατρικότητα σε ένα περιβάλλον στο οποίο εισέρχεται κανείς προκειμένου να έρθει για παράδειγμα σε επαφή με έργα τέχνης δεν τελειώνει στο φωτισμό που τα καθιστά απλά παρατηρήσιμα αλλά εμπλέκει τις αντιθέσεις τους, το σκοτάδι και το φως που υπενθυμίζουν το πως φτιάχτηκαν» επισημαίνει η Χρυσή.

Στην κατηγορία του πολιτισμού υπάρχει μια μακρά λίστα με έργα που έχουν αναλάβει μεταξύ των οποίων είναι και ο σχεδιασμός ειδικών κατασκευών και αρχιτεκτονικών εγκαταστάσεων 144 τ.μ στην έκθεση "Locus Solus" στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς όπου εκτέθηκαν έργα τέχνης από 36 καλλιτέχνες. Η έκθεση εστίαζε στην επαναξιολόγηση της σχέσης της Τέχνης και της Αρχιτεκτονικής και στο χώρο συνδιαλέγονταν με τρόπο μη γραμμικό τα έργα με αρχιτεκτονικές δομές, εικαστικά περιβάλλοντα, δρώμενα, μηχανισμούς, θεατές και περφόρμερ. Επίσης έχουν αναλάβει την αρχιτεκτονική μελέτη και την σκηνογραφία θεατρικών παραστάσεων ή τη δημιουργία πολλαπλών χώρων και video art προβολών για το ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, το Θέατρο του Νέου Κόσμου, την πλατφόρμα τέχνης και φιλοξενίας ξένων καλλιτεχνών Κινητήρας και το closing party της 4ης Biennale στην Αθήνα.

Ο τουρισμός και η φιλοξενία αποτελούν τη βάση των εργασιών τους, ιδωμένες πάντα μέσα από τη διερεύνηση και την καλλιέργεια της καινοτομίας της ιδέας του κάθε ιδιοκτήτη ή επιχείρησης. «Η ίδια η Ελλάδα ως τόπος προκαλεί την καινοτομία γιατί είναι ετερόκλητο μέρος, έχει δυσκολίες και αντιθέσεις, χρειάζεται επιμονή στην εξεύρεση λύσεων. Σπάνια δημιουργείς κάτι tabula rasα σαν αρχιτέκτονας άρα το σημαντικό είναι να σκεφτείς φρέσκα και καινοτόμα πάνω σε ότι σου δίνεται ως δεδομένο» μας εξηγεί η Χρυσή ενώ ο Στάθης συμπληρώνει ότι συνηθίζουν να μετατρέπουν κάθε επιχειρηματική ιδέα σε design αλλά και να προτείνουν παράπλευρες λειτουργίες για τον κάθε χώρο. «Η ανακαίνιση εφτά υφιστάμενων κατοικιών στη Σίφνο κατέληξε σε ένα boutique ξενοδοχείο, με το στοιχείο της απομόνωσης να αναπτύσσει στην ουσία ένα business plan με μικρές κινήσεις, χωρίς να χρειαστεί μεγάλο budget. Ένα καλάθι με κρουασάν και πορτοκαλάδα, το πρωινό που το ανακαλύπτει ο επισκέπτης εξ' ουρανού και άλλες τέτοιες απλές κινήσεις θέτουν στην ουσία τις γερές βάσεις ενός project που χτίζεται με φιλικούς προς τον άνθρωπο ιδέες και χώρους».

Το μέλλον του τουρισμού θεωρούν ότι βρίσκεται στην επιστροφή στην παράδοση αλλά ιδωμένη πια μέσα από σύγχρονες ιδέες και την ευρηματικότητα, πάντα όμως μέσα από ευγενικές παρεμβάσεις που δεν αλλοιώνουν το τοπίο, που αγαπούν τον τόπο, την ιδιαίτερη και μοναδική ελληνική φύση που αναζητούν οι ξένοι τουρίστες. «Φυσικά κάποιος μπορεί να ξεκινά έχοντας κατά νου έναν επενδυτικό στόχο ωστόσο για να είναι μακροπρόθεσμος οφείλει να έχει όραμα, μεθοδικότητα και να μην αποστασιοποιείται από τον τόπο και την ποικιλομορφία του. Το κάθε νησί των Κυκλάδων για παράδειγμα είναι διαφορετικό ακόμη και στο ίδιο νησί το ένα μέρος διαφέρει από το άλλο, κάθε κολπίσκος είναι ιδιαίτερος. Επιπλέον μας έχουν προσεγγίσει κατά καιρούς και μας λένε έχω 50 στρέμματα με ελιές σε ένα μέρος που δεν έχει θέα, είναι σε αγροτική περιοχή, τι μπορώ να κάνω; Εκεί είναι που προτείνουμε εμείς να κάνει κανείς τουρισμό, σε ένα μέρος που δεν θα το επισκεπτόταν ποτέ κανείς. Αν και οι δυσκολίες στο να επιχειρήσει κανείς σήμερα είναι τεράστιες η καινοτομία και τα δίκτυα πολιτισμού-τουρισμού είναι αυτά που δημιουργούν πεδίο επιχειρηματικότητας».

Οι ίδιοι έχουν διαμορφώσει τη μελέτη για ένα δίκτυο αρχιτεκτονικών επεμβάσεων και πολιτισμού για την δυτική Σάμο μια «πολιτιστική ραφή» όπως λένε, εστιάζοντας σε βιώσιμες τεχνικές ανάπτυξης, στην έννοια της εκπαίδευσης δια βίου, στην ενίσχυση του ποιοτικού τουρισμού και της τοπικής οικονομίας μέσα από την αξιοποίηση του τοπικού πλούτου και των παραδοσιακών τεχνικών και στοιχείων όπως αρχιτεκτονική, μουσική, λαογραφία, ναυπηγία, οινοποιία και γαστρονομία. Αφορά ένα πολυεπίπεδο σύνολο επεμβάσεων σε διάφορα σημεία της περιοχής όπως πολιτιστικούς χώρους, χώρους εκμάθησης, ξενώνες, χώρους εμπορίου, αναψυχής και κομβικών δημόσιων χώρων. Σε παρόμοια λογική βασίστηκε και η δημιουργία του αγρομουσικού Φεστιβάλ στην Σπάρτη με κεντρικό άξονα την μουσική και τον χορό, τις προβολές, τις εικαστικές εγκαταστάσεις και τις αγροτουριστικές δραστηριότητες.

Ακόμα και η αισθητική σήμερα στην αρχιτεκτονική είναι μια έννοια που έχει παρεξηγηθεί μας λένε: «Έχουμε επικεντρωθεί και παγιδευτεί στην εικόνα και στην Ελλάδα αλλά και στο διεθνές στερέωμα. Σε ό,τι το μάτι βλέπει και σε ό.τι μπορεί να δείχνει αψεγάδιαστο στις φωτογραφίσεις. Υπάρχουν όμως και οι υπόλοιπες αισθήσεις στον χώρο που είναι προέκταση του ανθρώπου, η αφή, οι μυρωδιές, τα τριξίματα, οι ήχοι και οι σιωπές. Οι συνδέσεις είναι σημαντικές δημιουργούν την εμπειρία και κουβαλούν μια γενικότερη ενέργεια για τις αισθήσεις».

Καταλήγουν στο ότι οι δυσκολίες της σημερινής εποχής είναι αυτές που αναγκάζουν κάποιον να αφουγκράζεται τις αλλαγές αλλά και να γίνεται εφευρετικός, τις ειδικότητες να μεταλλάσσονται, τους αρχιτέκτονες να γίνονται χαμαιλέοντες και την αρχιτεκτονική να παραμένει «ανοιχτή», όχημα για πειραματισμούς.