Δυτικά Βαλκάνια και ΕΕ: Η ένταξη περνάει μέσα από τις Δομικές Μεταρρυθμίσεις

«Τα Βαλκάνια παράγουν περισσότερη Ιστορία από όση μπορούν να καταναλώσουν» είχε δηλώσει ο Ουίνστον Τσόρτσιλ. Η Χερσόνησος του Αίμου είναι πολύπαθη με μίση και πάθη τα οποία δεν έχουν καταλαγιάσει στις ψυχές των ανθρώπων. Τα κράτη που βρίσκονται υπό ενταξιακές διαπραγματεύσεις αντιμετωπίζουν δομικά προβλήματα στην οικονομία με χαμηλά ποσοστά ανταγωνιστικότητας, κοινωνικές ανισότητες, εθνικιστικές εξάρσεις, υψηλό βαθμό παρεμβατικότητας του κράτους στα μέσα ενημέρωσης, αλλά και κοινωνικά, όπως υψηλά ποσοστά υπογεννητικότητας και μετανάστευσης διανοητικού κεφαλαίου. Επίσης, ο τομέας της δικαιοσύνης, η οποία συχνά χειραγωγείται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, εντείνοντας τα αισθήματα αδικίας και αναξιοκρατίας. Η Κομισιόν, με το έγγραφο της στρατηγικής για τη διεύρυνση, καλεί τα εν λόγω κράτη να πραγματοποιήσουν πρόοδο σε 6 βασικές πολιτικές οι οποίες είναι οι εξής:

• Ως προς την εδραίωση κράτους δικαίου προβλέπεται η επέκταση λεπτομερών σχεδίων δράσης για ευθυγράμμιση με τα πρότυπα της ΕΕ σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια.
• Όσον αφορά στην ασφάλεια και μετανάστευση, προωθείται η ενίσχυση της συνεργασίας για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, την ανάσχεση της τρομοκρατίας και του βίαιου εξτρεμισμού και τη βελτίωση της ασφάλειας των συνόρων και της διαχείρισης της μετανάστευσης με τη στήριξη των εργαλείων και της τεχνογνωσίας της ΕΕ. Ακόμη, προωθείται η ενίσχυση του συντονισμού με τους οργανισμούς της ΕΕ για την ασφάλεια των συνόρων και τη διαχείριση της μετανάστευσης.
• Ως προς την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, προωθείται η παροχή εγγυήσεων για ιδιωτικές επενδύσεις, στήριξη νεοφυών επιχειρήσεων και ΜΜΕ και μεγαλύτερη διευκόλυνση του εμπορίου. Μεγαλύτερη έμφαση θα δοθεί στην απασχόληση και τις κοινωνικές πολιτικές, με αύξηση της χρηματοδοτικής συνδρομής για τη στήριξη του κοινωνικού τομέα, και ιδίως της εκπαίδευσης και της υγείας.
• Επιπροσθέτως, προβλέπεται η συνδεσιμότητα στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας και προβλέπονται πρωτοβουλίες μεταξύ των χωρών της περιοχής και αυτών με την ΕΕ, που περιλαμβάνουν νέα στήριξη για επενδύσεις και η επέκταση της Ενεργειακής Ένωσης της ΕΕ στην περιοχή.
• Επίσης, προωθείται η κατάρτιση ενός χάρτη πορείας για τη μείωση των τελών περιαγωγής, στήριξη της εγκατάστασης ευρυζωνικών δικτύων και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, των ηλεκτρονικών προμηθειών, της ηλεκτρονικής υγείας και των ψηφιακών δεξιοτήτων.
• Δρομολογούνται προσπάθειες για καταπολέμηση της ατιμωρησίας και για μεταβατική δικαιοσύνη, μεταξύ άλλων μέσω Περιφερειακής Επιτροπής για τη διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών σχετικά με τα εγκλήματα πολέμου. Αύξηση της συνεργασίας στους τομείς της εκπαίδευσης, του πολιτισμού, της νεολαίας και του αθλητισμού, προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη».

Οι κυβερνήσεις οφείλουν να καταρτίσουν οικονομικά προγράμματα και να προβούν σε γενναίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα αποσκοπούν στην θεμελίωση στέρεων δημοσιονομικών βάσεων, με απότοκο την δημιουργία υγιών θέσεων εργασίας, την συγκράτηση των κρατικών δαπανών, τον περιορισμό των ελλειμμάτων και την μακροοικονομική σταθερότητα. Η δέσμη των μέτρων αυτών θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των αγορών, την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων στον ιδιωτικό τομέα και την άνθηση της επιχειρηματικότητας. Η δημοσιονομική προσαρμογή συνοδεύεται από μια δέσμη μέτρων όπως η ενίσχυση της φορολογικής διοίκησης με στόχο την αποτελεσματικότερη συλλογή των δημοσίων εσόδων, την βελτιστοποίηση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και τον περιορισμό των δημοσιονομικών κινδύνων. Παράλληλα, η αναδιάρθρωση ζημιογόνων και προβληματικών δημόσιων οργανισμών πρέπει να τεθεί ως βασική προτεραιότητα οι οποίοι επιβαρύνουν τον κρατικό κορβανά.

Η νομισματική και συναλλαγματική πολιτική εξαρτώνται από το συμφωνημένο στόχο-πλαίσιο. Επίσης, προτείνεται η άμεση εφαρμογή νομοθετικών μεταρρυθμίσεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται τροποποιήσεις της εργατικής, συνταξιοδοτικής και πτωχευτικής νομοθεσίας, καθώς και του Νόμου περί Ιδιωτικοποιήσεων με απώτερο σκοπό την βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος. Ο τραπεζικός τομέας, σαν πυλώνας μακροοικονομικής σταθερότητας, λειτουργεί υπό αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο με επαρκή κεφαλαιοποίηση και ρευστότητα, ανοίγοντας τους χρηματοδοτικούς κρουνούς, μειώνοντας τον κίνδυνο αθέτησης πληρωμών και αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ακόμη, η βελτίωση των μηχανισμών επίλυσης εταιρικών χρεών αποτελεί το κλειδί για την ενδυνάμωση της αξιοπιστίας του ιδιωτικού τομέα.

Τις περασμένες δεκαετίες, η διασπάθιση του δημοσίου χρήματος, οι εμφύλιες διαμάχες προκάλεσαν συρρίκνωση της οικονομίας των Δυτικών Βαλκανίων. Οι βασικές προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν οι υπό ένταξη χώρες της δυτικής βαλκανικής είναι η υψηλή ανεργία, η στασιμότητα των εισοδημάτων των φυσικών προσώπων, η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος και η διαφθορά στην πολιτική και κοινωνική ζωή η οποία αποτελεί τροχοπέδη ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας. Οι παράγοντες που καθιστούν τα Δυτικά βαλκάνια ελκυστικά σε ξένες επενδύσεις είναι η κεντροβαρής γεωγραφική θέση που κατέχουν, διότι από αυτή την ευρύτερη περιοχή διέρχονται οι βασικότερες οδικές αρτηρίες οι οποίες συνδέουν την Δυτική και Κεντρική Ευρώπη με τις αγορές τη Τουρκίας και Μέσης Ανατολής αναβαθμίζοντας τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο ηπείρων. Ακόμη το φθηνό και καταρτισμένο έμψυχο δυναμικό αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα για τις μεταβατικές οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων. Η μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη της οικονομίας των εν λόγω κρατών μέσω της φιλελευθεροποίησης των θεσμών θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ταχύτητα εφαρμογής και προόδου των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων.