Δεν υπάρχουν πολλοί κλάδοι που να έχουν δεχτεί τόση κριτική και αμφισβήτηση όσο αυτός του εμπορίου και των ενδιάμεσων γενικότερα. Κατηγορούνται ότι δεν παράγουν αλλά καρπώνονται όφελος από την παραγωγή των άλλων. Πόσο άδικο!
Ας θυμηθούμε τα βασικά. Οι παραγωγικοί τομείς της οικονομίας είναι τρεις:
- Ο πρωτογενής, δηλαδή η παραγωγή αγροτικών προϊόντων, η εξόρυξη πρώτων υλών και η αλιεία.
- Ο δευτερογενής, δηλαδή η μεταποίηση.
- Ο τριτογενής, δηλαδή η παροχή υπηρεσιών.
Οι ενδιάμεσοι ανήκουν στον τρίτο τομέα και είναι απολύτως παραγωγικοί. Παράγουν και προσφέρουν υπηρεσίες, άυλες προφανώς. Και γι’ αυτές τις υπηρεσίες αμείβονται. Καλώς και δικαίως. Δεν αμείβονται για τα προϊόντα που εμπορεύονται. Νομίζω εκεί βρίσκεται η παρεξήγηση. Αν νομίζει κανείς ότι ο έμπορος αμείβεται για τα μαρουλάκια ή τα κατσαβίδια που έχει στο ράφι του, τότε έχει ένα δίκιο να γκρινιάζει. Αλλά δεν αμείβεται γι’ αυτά. Επειδή δεν είναι αυτά που παράγει.
Οι ενδιάμεσοι παράγουν υπηρεσίες και αμείβονται γι’ αυτές. Τι είδους υπηρεσίες;
Πρώτα από όλα συγκεντρώνουν σε ένα και μόνον σημείο μεγάλη ποικιλία προϊόντων δίνοντας τη δυνατότητα να εξοικονομήσουν χρόνο και χρήματα οι τελικοί αγοραστές. Αφιερώνουν οι ίδιοι πόρους για να εξοικονομήσουν πόρους στους πελάτες τους. Σκεφτείτε όλους εμάς κάθε φορά που θέλουμε να κάνουμε τα ψώνια της ημέρας ή της εβδομάδας. Σκεφτείτε το λίγο. Πόσο χρόνο και πόσα χρήματα θα χρειάζονταν κανείς για να πάει σε κάθε παραγωγό ξεχωριστά κάθε εβδομάδα προκειμένου να αγοράσει όλα τα απαραίτητα; Μια βόλτα μέχρι τα Μέγαρα για αυγουλάκια, μέχρι τα Τρίκαλα για γαλακτοκομικά, μέχρι τον Μαραθώνα για μαρουλάκια και ντομάτες, πολλές βόλτες μέχρι τις αποθήκες των βιομηχανιών που παράγουν καφέ, ζάχαρη, απορρυπαντικά, σαμπουάν, βαμβάκι, μακαρόνια, κτλ. Για να μην βάλω στη συζήτηση και τις ελβετικές πραλίνες.
Αντίστοιχες υπηρεσίες παρέχουν οι ενδιάμεσοι και στα μικρά συνοικιακά καταστήματα κάθε δραστηριότητας. Αν δεν υπήρχε το χονδρεμπόριο, θα έπρεπε οι ίδιοι προσωπικά να συγκεντρώνουν τα προϊόντα που διαθέτουν. Σε ποια τιμή; Σε αυτήν που θα κάλυπτε όλον αυτόν τον κόπο και τα έξοδα. Θα ήταν πολύ υψηλή αυτή η τιμή!
Δεύτερον, αναζητούν, ελέγχουν κι επιλέγουν για τους πελάτες τους νέα προϊόντα. Πόσοι από τους τελικούς καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα ή τη διάθεση να επισκέπτονται εκθέσεις ή να ανακαλύπτουν νέες επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα; Πόσοι ξέρουν να τα αξιολογήσουν; Πόσοι από τους αγοραστές κλιματιστικών, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να βρουν και να εμπιστευθούν τους παραγωγούς από την Ιαπωνία χωρίς την ύπαρξη κάποιου ενδιάμεσου; Αν υποθέσουμε ότι κάποιος θα έφτανε μέχρι την Ιαπωνία. Η πλειοψηφία, συνήθως εμπιστευόμαστε τον έμπορο που γνωρίζουμε και μπορούμε να ξαναβρούμε εύκολα σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά. Το ίδιο ισχύει για όλα τα προϊόντα που αγοράζουμε. Σε ποιον τρέχουμε με την εγγύηση στο χέρι;
Οι ενδιάμεσοι προσφέρουν αντίστοιχες υπηρεσίες και στους παραγωγούς, μικρούς ή μεγαλύτερους. Σκεφτείτε το κόστος μιας επιχείρησης παραγωγής παξιμαδιών στην Κρήτη. Σε τι είδους επένδυση θα έπρεπε να προχωρήσει προκειμένου να έχει παρουσία στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη. Πόσα ιδιόκτητα καταστήματα θα χρειάζονταν για να βρίσκεται σε κάθε γειτονιά; Τα νουμεράκια δεν θα έβγαιναν.
Θα σκεφτεί κανείς ότι τώρα που υπάρχει το Internet, οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί, τα πάγια έξοδα είναι πολύ μικρά και μπορούμε να «απαλλαγούμε» επιτέλους απ’ τους ενδιάμεσους. Δεν θα ξύσω άλλο την πληγή του lockdown του λιανεμπορίου. Όποιος ήθελε να ζήσει χωρίς ενδιάμεσους, η ευχή του πραγματοποιήθηκε. Η μεταποίηση δούλευε. Το λιανεμπόριο έκλεισε και σχεδόν παρέλυσε η αγορά. Φανταστείτε να είχαν κλείσει και οι ενδιάμεσοι στα τρόφιμα!
Στο ερώτημα αν μπορεί το Internet να εξαλείψει την ανάγκη για ενδιάμεσους, θα επισημάνω απλώς ότι οι μεγαλύτεροι παίκτες αυτή τη στιγμή είναι ενδιάμεσοι. Amazon και Alibaba. Και στα δικά μας, αρχίζουν και αναδεικνύονται μερικά σημαντικά marketplaces. Γενικότερα, το Internet μάλλον αύξησε τους ενδιάμεσους. Uber, Airbnb, Social Media, Netflix. Σε επίπεδο απτών προϊόντων ή περιεχομένου παράγουν από ελάχιστα έως τίποτα!
Η οικονομία με τη μορφή που έχει σήμερα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ενδιάμεσους. Θα έπρεπε να γυρίσουμε πολλούς αιώνες πίσω. Οι ενδιάμεσοι υπάρχουν και θα υπάρχουν επειδή παράγουν και προσφέρουν αξία. Είναι εκείνοι που επιτρέπουν τις οικονομίες κλίμακας και δίνουν τη δυνατότητα να αγοράζουμε σε προσιτές τιμές όλα αυτά τα καλούδια που έχουμε στη ζωή μας. Το εμπόριο δεν επιβαρύνει με κόστος την αγορά, την απαλλάσσει από κόστος!
ΥΓ. Προφανώς, είναι διαφορετική συζήτηση η περίπτωση που ενδιάμεσοι καταχρώνται της δεσπόζουσας θέσης που ενδεχομένως έχουν κι επιβάλλουν δυσμενείς όρους στα υπόλοιπα μέλη του καναλιού διανομής. Αλλά τέτοια κατάχρηση μπορεί να γίνει και από τους παραγωγούς και από οποιονδήποτε. Άλλη συζήτηση.
Σχόλια