Startuppers από κούνια;

Με σχόλια του τύπου «Είναι κάτι που λείπει», «οι Έλληνες γονείς δεν παροτρύνουν τα παιδιά τους προς αυτή την κατεύθυνση ενώ θα έπρεπε», «σε άλλες χώρες, ακόμα και στο Πακιστάν, μας έχουν ξεπεράσει», «τα παιδιά θα είναι έτοιμα να ξεκινήσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες όταν μεγαλώσουν» και άλλα παρόμοια, μου δημιουργήθηκαν κάποια ερωτήματα:

• Αυτός, τελικά, θέλουμε να είναι ο ρόλος του σχολείου;
• Και αν συμφωνήσουμε ότι αυτό είναι το μέλλον, πώς μπορεί να διαμορφωθεί ένα πρόγραμμα που να αγκαλιάζει την επιχειρηματικότητα, χωρίς να αποπροσανατολίζει από άλλα γνωστικά αντικείμενα που μπορεί να ενδιαφέρουν άλλους μαθητές;
• Τέλος, πώς θα «στηθεί» και υποστηριχθεί το μάθημα της επιχειρηματικότητας, τόσο ως «διδακτέα ύλη» όσο και ως προς τον τρόπο «παράδοσης» και αφομοίωσης;

Για να μην υπάρχουν, ηθελημένες ή μη, παρανοήσεις, δηλώνω υπέρμαχος της ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και ιδιαίτερα στους νέους. Όλες οι πρωτοβουλίες που ξετυλίγονται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα με επίκεντρο τη μαθητική επιχειρηματικότητα έχουν θετικό πρόσημο, υπάρχουν διακρίσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και το σημαντικότερο είναι ότι όσα παιδιά συμμετέχουν σε τέτοιες διοργανώσεις μαθαίνουν... και αυτή η βιωματική μάθηση γίνεται απόλαυση.

Οι όποιες ενστάσεις μου - κυρίως ανησυχίες – εδράζονται στο ότι δεν έχουμε κατορθώσει ακόμη να πετύχουμε τα αυτονόητα που θα έπρεπε να συνάδουν με τη λειτουργία του ελληνικού σχολείου, θα έχουμε και υποχρεωτικό (όπως διάβαζα, κρατώντας πάντα επιφύλαξη ως προς την εγκυρότητα της είδησης) μάθημα επιχειρηματικότητας; Ξεπεράσαμε όλες τις απίθανες παθογένειες πολλών δεκαετιών που ταλανίζουν το εκπαιδευτικό μας σύστημα και θέλουμε να εισάγουμε το επιχειρείν από το δημοτικό;

Πριν φτάσουμε στους Richard Branson, Jack Ma, Jeff Bezos, Suhas Gopinath και Cameron Johnson, διερωτώμαι αν έχουμε καταφέρει να «περάσουμε» από τους Σωκράτη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Μάρκο Αυρήλιο, Spinoza, Nietzsche, Wittgenstein... όχι αποσπασματικά και προσχηματικά, αλλά κρατώντας την ουσία και όλα εκείνα τα στοιχεία που θα διαμορφώσουν τη σκέψη των παιδιών, κατευθύνοντας τα στο πεδίο του επιχειρείν. ‘Η νομίζετε ότι αυτό το «πέρασμα» δεν είναι απαραίτητο; «Αργοπεθαίνει όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας... αργοπεθαίνει όποιος εγκαταλείπει την ιδέα του πριν καν την αρχίσει, όποιος δεν ρωτά πράγματα που δεν γνωρίζει...» Αυτά δεν είναι λόγια ενός startupper, αλλά του νομπελίστα ποιητή Pablo Neruda και το «...πάντα κάνω αυτό που δεν μπορώ να κάνω με σκοπό να διαπιστώσω αν μπορώ να το κάνω...» το είπε ο Picasso και όχι κάποιος ζόρικος CEO. Έχουμε πολλά να μάθουμε από φιλοσόφους, ιστορικούς, λογοτέχνες, νευορεπιστήμονες, καλλιτέχνες... Ποιος θα βρεθεί να συνδυάσει όλα αυτόν το - κατά πολλούς - ετερόκλητο πλούτο για να ξεπεταχθεί κάτι καινούργιο;

Επιπλέον, η τυποποίηση του επιχειρείν ή της επιχειρηματικότητας - ή όπως αλλιώς το ονομάσουν - σε «εγκεκριμένο» (...αυτή η λέξη με τρομάζει) σχολικό μάθημα, με κάνει να έχω πολλές αμφιβολίες. Ποιοι θα γράψουν τα βιβλία, ποιοι θα διδάξουν, με τι εμπειρία στον επιχειρηματικό χώρο, με ποιο τρόπο και με τι μέσα; Και ποια από τα υπάρχοντα μαθήματα θα πρέπει να αντικατασταθούν με αυτό της επιχειρηματικότητας; Τα αχρείαστα λατινικά ή τα θρησκευτικά; Ετοιμασθείτε για εμφύλιο σπαραγμό!

Οι αμφιβολίες μου ενισχύονται όταν διαβάζω αυτή τη ξύλινη και ακαδημαϊκή γλώσσα πολλών δυνητικά εμπλεκομένων, η οποία αντανακλά έναν απλοϊκό και ρηχό τρόπο σκέψης που καταδεικνύει το επίπεδο άγνοιας για το συγκεκριμένο χώρο. Προφανώς όλοι αυτοί δεν έχουν άμεση σχέση με τον ιδιωτικό τομέα και με το επιχειρείν.

Σταχυολογώ κάποια από τα «διαμάντια» τους που κατά καιρούς διαβάζω και τα σχόλια εντός των παρενθέσεων είναι δικά μου.

• Η συγκεκριμένη εκπαίδευση θα στηρίξει τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης. (Πώς προκύπτει αυτό το θεωρητικό συμπέρασμα; Ακούγεται μάλλον σαν ευχή.)
• Θα στηριχθούν οι επιχειρηματίες σε διάφορα στάδια του κύκλου ζωής της επιχείρησης. (Δηλαδή, οι επιχειρήσεις θα περιμένουν τους μαθητές, όταν με το καλό τελειώσουν το λύκειο, το πανεπιστήμιο και αποφασίσουν να κάνουν καριέρα ως στελέχη, να τις βοηθήσουν στο εκάστοτε στάδιο ζωής που μπορεί να βρίσκεται τότε η κάθε μια; Δηλαδή τι; Θα επιλέξουν εκείνους που θα είναι γνώστες του maturity ή του saturation stage και μόλις αυτό αλλάξει, θα παίρνουν άλλους; O σουρεαλισμός σε άλλα επίπεδα!)
• Θα αναπτυχθεί η δημιουργικότητα των μαθητών, μαζί με την αυτοπεποίθηση τους και την κοινωνική τους υπευθυνότητα. (Και περιμένουμε το μάθημα της επιχειρηματικότητας για να συμβούν όλα αυτά τα φοβερά; Επιπλέον, αν κάποιος γίνει πιο δημιουργικός, αυτομάτως θα καταστεί κοινωνικά υπεύθυνος και θα «φουσκώσει» από αυτοπεποίθηση; Εξάλλου, αυτές οι ικανότητες, συμπεριφορές και αξίες θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και χωρίς το μάθημα της επιχειρηματικότητας...)
• Θα αποκτούν γνώσεις διαχείρισης φυσικών και ανθρώπινων πόρων, θα μαθαίνουν να δρουν στο πλαίσιο συνεργασιών και θα είναι σε θέση να διαχειρίζονται νέες ικανότητες. (Τώρα γιατί έμειναν μόνο στη λειτουργία του HR, θα σας γελάσω. Και ποιες είναι αυτές οι νέες ικανότητες; Ξέρουν για τι μιλάνε ή απλώς γενικολογούν μη μπορώντας να γίνουν συγκεκριμένοι;)
• Θα μπορούν να παίρνουν αποφάσεις, να καινοτομούν, να εξοικειώνονται με την αβεβαιότητα και να παίρνουν ρίσκα. (Το αφήνω ασχολίαστο. Το βάθος και η πολυπλοκότητα της σκέψης τους με ξεπερνάει.)

Τέλος, με προβληματίζει αυτός ο έντονος ζήλος κάποιων για την εισαγωγή του επιχειρείν στα σχολεία, ως μάθημα και όχι με τη μορφή επιπρόσθετων ανεξάρτητων πρωτοβουλιών. Αισθάνομαι πως ούτε τους έπιασε ξαφνικά ο πόνος ούτε έχουν πραγματικά ευαισθητοποιηθεί για την εκπαίδευση των νέων στο επιχειρείν... και αυτό με φοβίζει.