Λύση σχέσης εργασίας και περιπτώσεις καταχρηστικότητας στην καταγγελία σύμβασης

Η απειλή της απόλυσης αποτελεί πηγή άγχους, ψυχοκινητικής διέγερσης καθώς και συμπεριφορικών αλλαγών για τον κάθε εργαζόμενο. Ποιο είναι όμως το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο που ισχύει στη χώρα μας αναφορικά με τις απολύσεις;

Με τέσσερις τρόπους μπορεί να λυθεί η σχέση εργασίας, όπως ορίζει η ελληνική νομοθεσία. Αυτοί είναι:

1. Αυτοδικαίως, όταν συνιστά σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου και λήξει ο χρόνος που διαρκεί. Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει υποχρέωση για καταβολή αποζημίωσης από την πλευρά του εργοδότη. Εάν, ωστόσο, ο εργαζόμενος εξακολουθήσει να προσφέρει την εργασία του και μετά από τη λήξη της σύμβασης, θεωρείται η σύμβαση ότι ανανεώθηκε σιωπηρά και ο εργοδότης θα πρέπει να καταβάλει τη νόμιμη αποζημίωση. Η σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου μπορεί να καταγγελθεί και πριν από τη λήξη της, είτε από τον εργαζόμενο είτε από τον εργοδότη για σπουδαίο λόγο (π.χ. διάπραξη αξιόποινης πράξης ή επανειλημμένες απουσίες από τον εργαζόμενο, καθώς και υβριστική συμπεριφορά του εργοδότη ή αδικαιολόγητη και συχνή καθυστέρηση στην καταβολή του μισθού).
2. Με καταγγελία της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου. Αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί μονομερώς είτε από τον εργοδότη (απόλυση) είτε από τον εργαζόμενο (οικειοθελής αποχώρηση). H καταγγελία σύμβασης από την πλευρά του εργοδότη διακρίνεται σε τακτική (καταγγελία με προειδοποίηση) και σε άτακτη (καταγγελία χωρίς προειδοποίηση). H αποζημίωση που καταβάλλεται στην περίπτωση της άτακτης καταγγελίας είναι διπλάσια αυτής που καταβάλλεται στην καταγγελία με προειδοποίηση.
3. Με συμφωνία μεταξύ των συμβαλλομένων.
4. Με το θάνατο του εργαζομένου.

Καταχρηστικότητα στην καταγγελία σύμβασης εργασίας

Κυρίαρχο στοιχείο στη νομολογία για να θεωρηθεί καταχρηστική η καταγγελία σύμβασης είναι η ύπαρξη λόγων εμπάθειας ή εκδίκησης και ευρύτερα προσωπικών λόγων του εργοδότη, που δεν συνδέονται με την απρόσκοπτη λειτουργία της επιχείρησης. Μεταξύ των λόγων που θεμελιώνουν τον καταχρηστικό χαρακτήρα της καταγγελίας είναι η άρνηση υπακοής σε παράνομη άσκηση διευθυντικού δικαιώματος, η νόμιμη συνδικαλιστική δράση του εργαζόμενου, η προβολή νόμιμων διεκδικήσεων από τον εργαζόμενο για συναδέλφους κ.α. H καταγγελία σύμβασης δεν είναι καταχρηστική όταν οφείλεται στη διακοπή της αρμονικής σχέσης εργαζόμενου – εργοδότη, που προκαλείται είτε από την αντισυμβατική συμπεριφορά του εργαζόμενου είτε από την πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων του.

Ενδιαφέρουν:

• Απαγορεύεται η απόλυση εγκύου κατά την διάρκεια του τοκετού, καθώς και ένα έτος μετά από αυτόν, παρά μόνο για σπουδαίο λόγο, που δεν συνδέεται με την εγκυμοσύνη.
• Η απόλυση είναι άκυρη, εάν πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της ετήσιας άδειας με αποδοχές. Η καταγγελία της σύμβασης κατά τη διάρκεια της αναρρωτικής άδειας δεν είναι άκυρη. Ωστόσο, ελέγχεται από πλευράς καταχρηστικότητας.
• Απαγορεύεται η απόλυση ορισμένων προστατευόμενων συνδικαλιστικών στελεχών, παρά μόνο με απόφαση της Ειδικής Επιτροπής του Ν. 1264/82 και για συγκεκριμένους λόγους, που αναφέρονται στο νόμο.