Μεγάλες αλλαγές στις συντάξεις, στο τραπέζι τα επαγγελματικά ταμεία

Η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος δρομολογείται για το 2021 με στόχο να τεθεί σε εφαρμογή το 2022. Στόχος η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και η μετατροπή της επικουρικής ασφάλισης σε συμπληρωματική -προαιρετική- κεφαλαιοποιητική, καθώς και η μετατροπή του επικουρικού e-ΕΦΚΑ σε δημόσιο Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης. Η μεταρρύθμιση παρέχει τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ δημόσιου Ταμείου Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης και των άλλων Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης.

Ο θεσμός της επαγγελματικής ασφάλισης (δεύτερος πυλώνας) -εισήχθη στην Ελλάδα με τα άρθρα 7 και 8 του Ν. 3029/2002. Με τις διατάξεις του Νόμου αυτού παρέχεται η δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης, ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία τελούν, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας και τον έλεγχο της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής.

Σκοπός των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης είναι η παροχή στους ασφαλισμένους και τους δικαιούχους των παροχών συμπληρωματικής ασφαλιστικής προστασίας, πέραν της παρεχόμενης από την υποχρεωτική ασφάλιση για τους ασφαλιστικούς κινδύνους γήρατος, αναπηρίας, θανάτου, επαγγελματικού ατυχήματος, ασθένειας, διακοπής της εργασίας κ.ά., Οι παροχές που χορηγούν μπορεί να είναι σε είδος ή σε χρήμα και να καταβάλλονται περιοδικά (μηνιαία) ή εφάπαξ.

Κατά τα βασικά σενάρια, οι εισφορές των επαγγελματικών ταμείων τα οποία λειτουργούν με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα κυμαίνονται στο 6%. Αρχικά την δυνατότητα να ασφαλιστούν θα έχουν νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργαζόμενοι από τη1η Ιανουαρίου 2022, επαγγελματίες και αγρότες.

Οι αλλαγές που δρομολογούνται στην βάση του «ατομικού κουμπαρά» για τους νέους ασφαλισμένους είναι ευθυγραμμισμένες με προτάσεις που υποβλήθηκαν στον πρώην Υφυπουργό Κοινωνικής Ασφάλισης, Νότη Μηταράκη.

Σημειώνεται η υπαγωγή στην ασφάλιση των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης είναι προαιρετική, σε αντίθεση με τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης.

Σύμφωνα με την έκθεση της κυβέρνησης, η εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα αποτελεί πράξη διαγενεακής αλληλεγγύης και συντείνει στη διασφάλιση της βιωσιμότητας της οικονομίας στο απώτερο μέλλον.

Η έκθεση επισημαίνει την ανάγκη θέσπισης αυστηρού κανονιστικού πλαισίου λειτουργίας για τα ασφαλιστικά ταμεία του δεύτερου και τρίτου πυλώνα ασφάλισης κατά τα πρότυπα της ΕΕ, και τη λειτουργία ενός δημόσιου ασφαλιστικού ταμείου στον δεύτερο πυλώνα, με μορφή κεφαλαιοποιητική.

Πρώτο σενάριο

Το πρώτο σενάριο προβλέπει την λειτουργία ενός κεφαλαιοποιητικού συστήματος στον δημόσιο, υποχρεωτικό, διανεμητικό επικουρικό κλάδο του e-ΕΦΚΑ (ΕΤΕΑΕΠ), ο οποίος θα είναι κεφαλαιοποιητικός και θα αφορά υποχρεωτικά μόνο τους νέους ασφαλισμένους από 1η Ιανουαρίου 2021 /2022. Το επικουρικό του e-ΕΦΚΑ θα παραμείνει ως έχει για όλους όσους έχουν ασφαλιστεί πριν τη 31η Δεκεμβρίου 2020 / 2021.

Δεύτερο σενάριο

Το δεύτερο σενάριο προβλέπει την ίδρυση ενός ανεξάρτητου δημοσίου Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) υποχρεωτικά για τους νέους ασφαλισμένους, ενώ διατηρείται το παλαιό καθεστώς επικουρικής ασφάλισης μόνο για τους παλαιούς.

Το Δημόσιο ΤΕΑ, θα διέπεται από κανόνες που ισχύουν στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας ΤΕΑ (Ν.3029/2002), περνώντας από την υφιστάμενη επικουρική ασφάλιση στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα (δεύτερος πυλώνας ασφάλισης).

Τρίτο σενάριο

Το τρίτο σενάριο προβλέπει την κατάργηση του επικουρικού ταμείου ασφάλισης με την ίδρυση του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης μέσω συνένωσης με την κύρια δημόσια ασφάλιση e-ΕΦΚΑ. Η κατάργηση του παλαιού ταμείου ασφάλισης σηματοδοτεί την έναρξη του νέου ταμείου επαγγελματικής ασφάλισης με τα χαρακτηριστικά του κεφαλαιοποιητικού συστήματος.

Οι πυλώνες ενός ασφαλιστικού συστήματος αναλυτικά

Ο πρώτος πυλώνας περιλαμβάνει το συνταξιοδοτικό σκέλος της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης και έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα. Οι συντάξεις που παρέχονται μέσα από τον πρώτο πυλώνα χρηματοδοτούνται συνήθως μέσα από ένα διανεμητικό σύστημα (Pay-AsYou-Go). Το διανεμητικό σύστημα του πρώτου πυλώνα στηρίζεται στην αρχή της «αλληλεγγύης των γενεών», υπό την έννοια ότι οι εισφορές των εργαζομένων χρηματοδοτούν τις συντάξεις των συνταξιούχων στην τρέχουσα περίοδο, ενώ παράλληλα θεμελιώνουν ένα δικαίωμα αντίστοιχης κάλυψης των μελλοντικών συνταξιοδοτικών αναγκών από τους μελλοντικούς εργαζόμενους.

Πρώτος πυλώνας ασφάλισης

Αποκαλείται συχνά διανεμητικό σύστημα χρηματοδότησης (Pay-As-YouGo). Τριμερής χρηματοδότηση από το κράτος, τους εργοδότες και τους εργαζόμενους. Αναδιανεμητικός χαρακτήρας συμπληρωματικός του ανταποδοτικού. Διαχείριση και παροχή από δημόσια ασφαλιστικά ταμεία, εγγύηση από το κράτος.

Δεύτερος πυλώνας ασφάλισης

Κεφαλαιοποιητικό σύστημα ατομικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης. Με συμμετοχή εργοδότη. Διαχείριση και παροχή από συνταξιοδοτικά ταμεία, δημόσια ή ιδιωτικά, μη κερδοσκοπικά (συνήθως) επαγγελματικά ταμεία. Φοροαπαλλαγές στις εισφορές και τις παροχές.

Τρίτος πυλώνας ασφάλισης - Προαιρετικός

Κεφαλαιοποιητικό σύστημα ατομικής ή ομαδικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης. Χωρίς απαραίτητη συμμετοχή του εργοδότη. Διαχείριση και παροχή από ιδιωτικές εταιρείες ασφάλισης. Φορολογικά κίνητρα στις εισφορές και τις παροχές.

Τα διανεμητικά συστήματα σύμφωνα με την μελέτη του ΙΟΒΕ διαφοροποιούνται μεταξύ τους ανάλογα με το εάν είναι προκαθορισμένων παροχών (DB), προκαθορισμένων εισφορών (DC), ή νοητά καθορισμένων εισφορών (NDC), ανάλογα με το εάν περιλαμβάνουν ελάχιστη βασική σύνταξη, καθώς και ανάλογα το βαθμό ανταποδοτικότητας ή αναδιανομής των παροχών ως προς τις εισφορές. Τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα χαρακτηρίζονται από ατομικούς λογαριασμούς αποταμίευσης των ασφαλισμένων οι οποίοι επενδύονται και διαμορφώνουν τις μελλοντικές παροχές. Η κεφαλαιοποιητική διάσταση διαφοροποιείται ανάλογα με το εάν είναι υποχρεωτική ή προαιρετική, ανάλογα με το εάν παρέχεται από δημόσιους ή/και ιδιωτικούς φορείς, ανάλογα με το είδος των φορολογικών κινήτρων, καθώς και με το εάν η συμμετοχή του εργοδότη είναι υποχρεωτική ή προαιρετική.