Φορολογία, σκάκι και τσιγάρο ή πώς ο Βασιλιάς Ιάκωβος Α' μείωσε το κάπνισμα

Όπως κάθε Ελληνική Κυβέρνηση που σέβεται τον εαυτό της, άκουγα και την τωρινή για την ασχολία της με το θέμα του εάν πρέπει να αλλάξει η φορολόγηση στα προϊόντα καπνού ή όχι, εάν πρέπει να «παρέμβουν» στη συνήθεια της λαϊκής τάξης που μόνο αυτή της έμεινε ή να «πληρώσουν» οι πλούσιοι αστοί που μόνο αυτοί καπνίζουν γιατί είναι οι έχοντες. Τα παραπάνω με βάλανε σε συνειρμό σκέψεων και αναμνήσεων.

Θυμήθηκα, όταν ήμουν μικρότερος και ακούγαμε με έκπληξη δελτία ειδήσεων, εκεί προς το τέλος της δεκαετίας του 90´ που ανέφεραν: «ο Πρωθυπουργός ξεκινάει τη δύσκολη ημέρα του, πίνοντας ελληνικό καφέ και καπνίζοντας ένα τσιγάρο, το μοναδικό που κάνει όλη την ημέρα!». Και φαινόντουσαν όλα αγνά τότε, και ουδεμία εικόνα είχαμε για το κακό που είχε ήδη ριζώσει στα ενδότερα της ελληνικής κοινωνίας από τις αρχές του 80', τρεφότανε καθημερινά, και θα μετεξελισσόταν σήμερα στο κακό που ζούμε στην καθημερινότητά μας: που είμαστε εν υπνώσει, έχουμε συνηθίσει την ανομία, η αγένεια και η ευτέλεια δεν μας δημιουργούν έκπληξη, η αγραμματοσύνη των πολιτικών, οι αγκιτάτορες και η εκμετάλλευση του λαού δεν μας δημιουργούν απορία, δεν μας τρομάζουν ούτε τα εθνικά μας προβλήματα πλέον, ούτε ότι δεν έχουμε στον ήλιο μοίρα, ούτε η οικονομική και κοινωνική κρίση, τίποτα. Τα έχουμε συνηθίσει όλα. Το ένα τσιγάρο του Πρωθυπουργού τότε, έγινε συνήθεια πλέον που δεν μας παραξενεύει να τη βλέπουμε ακόμα και στα νοσοκομεία, στους χώρους εργασίας, σε όλους τους δημόσιους χώρους. Ο λαός «την έχει ακούσει», είναι μόνιμα «φτιαγμένος», κοιμάται «τον ύπνο του δικαίου».

Θυμίζει (σαν να τηρείται ευλαβικά σχέδιο εσκεμμένα) τη μέθοδο του Μποτβίνικ (Mikhail Botvinik Παγκόσμιος Πρωταθλητής Σκάκι 1948-1963) ο οποίος δεν κάπνιζε και όπως όλοι οι μη καπνιστές, ενοχλούνταν να εισπνέει τις εκπνοές του καπνιστή αντιπάλου του ενώ ο ίδιος προσπαθούσε να καταστρώσει το σχέδιό του (το κάπνισμα τότε, επιτρεπότανε στους επίσημους αγώνες σκάκι). Λέγεται ότι, πριν από κάθε κρίσιμο αγώνα, έβαζε το φίλο του, σκακιστή Rauzer, γερό καπνιστή, να του φυσά στα μούτρα τον καπνό του για να το συνηθίσει έτσι ώστε όταν θα έπαιζε τον αγώνα του ύστερα, να μην ενοχλείται από τον καπνίζοντα αντίπαλο. Εμείς εδώ και 35 χρόνια μάς φυσάνε τον καπνό στην μούρη και μας έχουν κάνει να έχουμε συνηθίσει την ύπνωση, τουλάχιστον... Και δεν παίζει τόσο ρόλο, από πού προέρχεται ο καπνός, παίζει ρόλο ότι τον ανεχόμαστε και δεν κάνουμε κάτι για να το αλλάξουμε αυτό.

Όταν οι βλαβερές και ολέθριες συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία και στην πνευματική απόδοση διαπιστώθηκαν οριστικά επιστημονικά, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Σκάκι έλαβε κάποια ημίμετρα κατά του καπνίσματος, και στη συνέχεια απαγορεύθηκε το κάπνισμα σε θεατές, παράγοντες και διαιτητές έως ότου από 1/1/1990 απαγορεύθηκε αυστηρά στους πάντες σε αγωνιστικούς χώρους στη διάρκεια των αγώνων κάτι που τηρείται από όλους τους σκακιστές σε όλο τον κόσμο ευλαβικά. Άλλωστε οι σκακιστές θεωρούνται πλέον αθλητές και ουδείς αθλητής καπνίζει κατά τη διάρκεια της αθλητικής του προσπάθειας. Όταν οι βλαβερές και ολέθριες συνέπειες του καπνίσματος ανακαλύφθηκαν από τις Ελληνικές Κυβερνήσεις, εκείνες έβγαλαν νόμους αυστηρούς, και οι ψηφοφόροι όπως αναμενόταν, «όμοιος ομοίω αεί πελάζει», με αυστηρότητα δεν τους τήρησαν.

Πρέπει να διαχωρίσουμε από τη μία, την ανομία που υπάρχει σε σχέση με το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους, το κακό που κάνει στους πολίτες και τι ενέργειες οφείλει να κάνει το κράτος για αυτό, και από την άλλη το προσωπικό δικαίωμα του καθενός να ανάβει όποτε θελήσει ένα τσιγαράκι. Άλλωστε το κάπνισμα έχει συνδυαστεί με πολλές προσωπικές έξις όπως και με πολλές «εικόνες» που έχουμε συνηθίσει, όπως με το ενδυνάμωμα του μυστικιστικού στοιχείου που εξ αρχής περιέβαλε το Σκάκι σαν πνευματικό άθλημα και συμβόλιζε το φλογοβόλο μυαλό του σκακιστή.

Οι φίλοι μου Άρης και Κλεόβουλος καπνίζανε συνεχώς και δεν πεθάνανε από αυτό. Έπαιζα με τον παιδικό μου φίλο τον Άρη, σκάκι στο Λουτράκι. Κάπνιζε μανιωδώς και του ανέφερα για την πρώτη φορά που κρατικός φορέας εκφράστηκε εναντίον του καπνίσματος, το 1604 όταν ο Βασιλιάς Ιάκωβος ο Α´ στην Αγγλία εξέδωσε διατριβή εναντίον του τσιγάρου με τίτλο «A Counterblaste to Tobacco». Ο Ιάκωβος θεωρούσε το ταμπάκο μια ανταρσία ενάντια στις αποκαλούμενες αξίες του πολιτισμού: την περιουσία, την υποταγή στο χρήμα και το σεβασμό στον θεό. Το πολέμησε ανελέητα χρησιμοποιώντας επιχειρήματα που ακούγονται και στις ημέρες μας. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι το βιβλίο του δεν σταμάτησε και πολλούς έτσι στράφηκε σε μια πιο άμεση επίθεση: τη φορολογία. Κάτι που πράττουν με όρεξη οι κρατικοί φορείς ακόμη και σήμερα για τα προϊόντα καπνού.

Αρκετοί σκακιστές είναι λάτρεις του καπνίσματος. Κατά τη διάρκεια μιας φιλικής παρτίδας σκάκι (στις επίσημες αναφέρω πάνω ότι απαγορεύεται), είναι σύνηθες να βλέπουμε σκακιστές να στρίβουν αργά - αργά το τσιγάρο τους και να απολαμβάνουν κάθε κίνηση συνοδεία γενναίων ρουφηξιών μυρωδάτου καπνού. Γνωστοί σκακιστές καπνίζανε. Όπως ο Κουβανός ΧοσέΡαούλ Καπαμπλάνκα. Είχε ένα απλό στιλ το παιχνίδι του στη σκακιέρα το οποίο διέφερε από τα υπόλοιπα στιλ των σκακιστών της εποχής του, όπως το «βομβαρδιστικό» ύφος του Μάρσαλ. Εκείνος κάποια εποχή, συγκεκριμένα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, έπαιξε μια παρτίδα με τον Βρετανό Έιμος Μπερν η οποία έμελε να μείνει στην ιστορία ως «η παρτίδα της πίπας». Του Μπερν του άρεσε πολύ να καπνίζει πίπα ενώ εξέταζε τις δυνατότητες στη σκακιέρα. Όμως ο Μάρσαλ τον κέρδισε τόσο γρήγορα, ώστε ο τελευταίος δεν πρόλαβε καν να ανάψει την πίπα του! Δείτε του λόγου το αληθές: Μάρσαλ - Μπερν, Παρίσι 1900, 1)δ4 δ5 2)γ4 ε6 3)Ιγ3 Ιζ6 4)Αη5 Αε7 5)ε3 0-0 6)Ιζ3β6 7)Αδ3Αβ7 8)γΧδ5 εΧδ5 9)Αχζ6 ΑΧζ6 10)θ4 η6 11)θ5 Πε8 12)θΧη6 θΧη6 13)Βγ2 Αη7.Στο σημείο αυτό ο Μαύρος θεωρεί ότι η θέση του είναι αρκετά ασφαλής. Ο Μπερν βγάζει ένα σπίρτο για να ανάψει την πίπα του, αλλά ο Μάρσαλ του προκαλεί σοκ με την παρακάτω θυσία: 14)ΑΧη6! ζΧη6, το ξεχασμένο σπίρτο σβήνει στα δάχτυλα του Μπέρν, ιδρώτας άρχισε να λούζει τον παίκτη. 15)ΒΧη6 Ιδ7 16)Ιη5 Βζ6 17)Πθ8+! Ο Μαύρος εγκαταλείπει διότι η κίνηση του Μάρσαλ είναι κεραυνοβόλα, απειλεί το: 17).ΡΧθ8 18)Βθ7#. Αριστούργημα.

Και να επιστρέψουμε στον βασιλιά Ιάκωβο τον Α´, εκείνος μας θυμίζει τελειώνοντας το δοκίμιό του ότι το κάπνισμα «Είναι μια συνήθεια απεχθής στο μάτι, βρομερή στη μύτη, βλαβερή στο μυαλό, επικίνδυνη για τα πνευμόνια και ο μαύρος, βρομερός καπνός που παράγεται θυμίζει πολύ το φοβερό καπνό που έβγαινε από τον άπατο λάκκο της Στυγός». Μήπως για τα ύδατα της Στυγός είμαστε όλοι άξιοι με τη ζωή που κάνουμε.; Θα αφήνουμε αρκετό καιρό ακόμα να μας φυσάνε τον καπνό στην μούρη;