Ποιο είναι το αντίθετο της ηγεσίας;

Η ηγεσία είναι μια από αυτές τις έννοιες που χρησιμοποιείται εύκολα αλλά ορίζεται δύσκολα- για τους σκοπούς του άρθρου όμως, ας την ορίσουμε ως το άθροισμα των ενεργειών, των πράξεων και των αντιλήψεων των managers μιας επιχείρησης που στοχεύουν στη μέγιστη αποδοτικότητα των ομάδων τους.

Νέες έρευνες και στοιχεία δημοσιεύονται διαρκώς και είναι πάνω από δέκα χρόνια τώρα κοινώς αποδεκτό ότι τα παλιά μοντέλα της μιλιταριστικής, γραφειοκρατικής, ελεγκτικής ηγεσίας έχουν καταρριφθεί κι έχουν αντικατασταθεί από νέα, πιο οριζόντια, πιο συμμετοχικά και πιο παρακινητικά. Με απλά λόγια, αυτός που έχουμε στο μυαλό μας ως «κακό αφεντικό», ο τύπος του ηγέτη που αποφασίζει, διατάζει, τιμωρεί, δεν εμπιστεύεται, ελέγχει και πνίγει την πρωτοβουλία έχει αποτύχει προ καιρού. Ο νέος ηγέτης διοικεί με το παράδειγμα, εμπιστεύεται και δίνει κίνητρα, εκπαιδεύει και καθοδηγεί, ξεκινά με την παραδοχή ότι έχει μια ομάδα ικανή και βάζει στόχο να την αναπτύξει, όσο καλύτερα γίνεται.

Ποιο είναι λοιπόν το αντίθετο της ηγεσίας; Είναι το micromanagement, αυτή η περιοριστική αντίληψη διοίκησης που επικεντρώνεται σε βαθμό εμμονής στη λεπτομέρεια και την τυπολατρία και αποτυγχάνει να δει τη μεγάλη εικόνα. Ο micromanager είναι αυτός που θα αναθέσει με δυσκολία, με τη δικαιολογία ότι θέλει να είναι σίγουρος ότι θα γίνει σωστά και μετά θα αναπνέει πάνω από το λαιμό του υφιστάμενού του σε κάθε βήμα του έργου, για να «προλάβει» πιθανά λάθη. Οι micromanagers έχουν πολύ θετικά στοιχεία- την προσοχή στη λεπτομέρεια και την ανάληψη ευθυνών- σε τόσο εκτεταμένο βαθμό που τελικά μετατρέπονται σε ελαττώματα.

Πώς να αναγνωρίσετε τον micromanager:

• Αναθέτει ευθύνες και έργα με μεγάλη δυσκολία.
• Επιμένει και βρίσκει τρόπους να επιβλέπει στενά τη δουλειά των άλλων
• Επικεντρώνεται στο να διορθώνει λεπτομέρειες αντί να κοιτά τη μεγάλη εικόνα
• Αν σε μια δουλειά που ανέθεσε εντοπίσει κάποιο λάθος, την παίρνει πίσω και συνεχίζει μόνος του
• Αποθαρρύνει τη λήψη πρωτοβουλιών χωρίς τη δική του έγκριση.
• Είναι πάντα καχύποπτος, θεωρεί προτέρημα το ότι δεν εμπιστεύεται την ομάδα του.

Ένα λογικό αντεπιχείρημα σε όλα αυτά βέβαια είναι ότι ένας μικρός επιχειρηματίας ή και ένας manager δεν έχει την πολυτέλεια να υποστεί τα λάθη που θα κάνει ένα εργαζόμενος στο πλαίσιο της εκπαίδευσής του, ούτε να εμπιστευτεί ανθρώπους που θα αποδειχτούν κατώτεροι των προσδοκιών- και αυτό είναι σωστό και λογικό. Όμως, για να έχει προσληφθεί κάποιος για μια θέση, δεν έχει με κάποιο τρόπο κριθεί κατάλληλος για τη θέση αυτή; Και, δεν είναι σε όφελος όλων αυτό το στέλεχος να έχει το χώρο και το χρόνο να αναπτυχθεί αρκετά ώστε να είναι πλήρως αυτόνομο, αξιόπιστο και παραγωγικό; Το πρόβλημα είναι ότι το micromanagement λειτουργεί σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία: η βεβαιότητα του manager ότι ο υφιστάμενος δε θα τα καταφέρει επιβεβαιώνεται εξαιτίας της αντι-παρακινητικής επίδρασης του micromanagement.

Το θέμα με την ηγεσία είναι ότι είναι επιτυχημένη όταν δημιουργεί μια κουλτούρα υπέρ της λήψης αποφάσεων, της ανάληψης των ευθυνών και βέβαια της αποδοχής των συνεπειών τους. Οι «ηγέτες» ενδυναμώνουν τους υπαλλήλους τους, παρέχοντας διαρκώς ευκαιρίες για να διαπρέψουν και δείχνοντας εμπιστοσύνη με κάθε τρόπο. Οι micromanagers αποδυναμώνουν τους υπαλλήλους τους επεμβαίνοντας στα πάντα και επιδεικνύοντας δυσπιστία και καχυποψία με κάθε τρόπο. Αυτή η συμπεριφορά όμως, σπάνια περιορίζεται στη σχέση του micromanager με έναν μόνο υφιστάμενο, συνήθως είναι στάση και μεταδίδεται σε όλη την ομάδα, ίσως και σε όλη την κουλτούρα της εταιρείας. Τελικά, ο micromanager στο πέρασμά του αφήνει αποκαρδιωμένες, απρόθυμες ομάδες, με χαμηλό ηθικό, ανίκανες να κάνουν οτιδήποτε χωρίς έλεγχο και καθοδήγηση. Κατά συνέπεια, είναι πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο για την επιχείρηση (ανεξαρτήτως μεγέθους) να ασχοληθεί με την εικόνα της, τη στρατηγική της, την ικανοποίηση των πελατών της και άλλα στοιχεία της «μεγάλης» εικόνας όταν οι managers σπαταλούν το χρόνο τους στο να εγκρίνουν προσφορές και να φτιάχνουν μόνοι τις παρουσιάσεις τους.

Πώς αντιμετωπίζεται το micromanagement αν είσαι ο micromanager:

• Πάντα το πρώτο βήμα είναι η παραδοχή ότι υπάρχει υλικό προς διόρθωση. Επειδή μιλάμε για αλλαγή συμπεριφοράς, η διόρθωση προϋποθέτει αφοσίωση και προσοχή.
• Προσωπικά θα πρότεινα λίγη αναζήτηση σε πηγές σχετικές με την ηγεσία, ίσως σε βιβλία όπως ο Νέος Ηγέτης του Daniel Goleman ή σε άρθρα που βρίσκονται σε αφθονία στο internet. Στο κάτω κάτω της γραφής, η ηγεσία δεν είναι κληρονομικό χάρισμα, είναι προϊόν μάθησης και εκπαίδευσης, οπότε είναι άδικο να περιμένουμε από κάποιον που δεν έμαθε ποτέ τις θεωρίες της παρακίνησης να της εφαρμόσει σωστά.
• Η επικοινωνία και η ειλικρινής, εμπαθής συζήτηση με την ομάδα είναι μια καλή αρχή και μπορεί να θέσει νέες βάσεις, να σηματοδοτήσει μια νέα αρχή. Είναι δικαίωμα του manager- και όλων- να σφάλλει είναι όμως χαρακτηριστικό σπουδαίου ηγέτη το να το αναγνωρίζει.

Πώς αντιμετωπίζεται το micromanagement αν είσαι ο υφιστάμενος:
Απερίφραστα, δύσκολα. Ένας προϊστάμενος που ψάχνει πάντα το λάθος πρέπει να αλλάξει ο ίδιος νοοτροπία, για να σταματήσει να το βρίσκει. Αυτό που πάντως μπορείς να κάνεις είναι:

• Να αναλαμβάνεις μικρές πρωτοβουλίες, σε θέματα που νιώθεις μεγάλη αυτοπεποίθηση ότι θα τα καταφέρεις. Οι μικρές αυτές επιτυχίες ίσως δείξουν στον manager σου ότι μπορεί να εμπιστευτεί και σίγουρα θα δείξουν σε εσένα πόσο ρεαλιστικό είναι να ελπίζεις σε αλλαγές.
• Να επιχειρήσεις μια ανοιχτή συζήτηση με το manager με θέμα την απόδοσή σου, την εξέλιξή σου και τι συμβουλές θα σου έδινε για να βελτιωθείς. Ίσως αυτή η συζήτηση λειτουργήσει σα συμβόλαιο- μια συμφωνία ανάμεσα σε δυο μέρη, ώστε όταν εσύ κάνεις αυτά που σου ζητάει για να βελτιωθείς, τότε εκείνος θα πρέπει να αναγνωρίσει έστω και σε μικρό βαθμό, τη βελτίωσή σου.