Πότε ο Επιχειρηματίας ανάβει ένα μυρωδάτο πούρο ή Στρατηγική, σκάκι και επιχειρήσεις

Αλήθεια, τι είναι η στρατηγική στις επιχειρήσεις; Η έννοια σαφώς σύνθετη και πολυδιάστατη της έχουν δοθεί πολυάριθμοι ορισμοί οι οποίοι αρκετές φορές διαφέρουν παρασάγγας μεταξύ τους. Εμείς θα προσπαθήσουμε να δώσουμε ορισμό έχοντας οδηγό μα τι άλλο, το κορυφαίο πνευματικό άθλημα στον κόσμο, την ύψιστη διανοητική ενασχόληση, το σκάκι.

Στρατηγική στο σκάκι είναι ο συλλογισμός πίσω από μια κίνηση, ένα σχέδιο ή μια ιδέα. Έχει διαφορά με την τακτική διότι εκείνη αφορά εκμετάλλευση ελιγμών με βραχυπρόθεσμες ευκαιρίες ενώ η στρατηγική έγκειται σε κινήσεις μακραίωνες, βαθύτερες, «πιο ψαγμένες» όπως θα έλεγαν οι νέοι στην αργκό τους. Σχέδιο είναι ο βραχυπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος σκοπός στον οποίο ένας παίκτης βασίζει τις κινήσεις του. Σύντομα κανείς αντιλαμβάνεται στο σκάκι ότι το να παίζει χωρίς σχέδιο και κάποιο αντικειμενικό στόχο έχει καταστροφικές συνέπειες, ιδιαίτερα εναντίον υπέρτερων αντιπάλων, εναντίον επιτυχημένων ανταγωνιστών όπως θα λέγαμε στις επιχειρήσεις.

Αμέσως το σκάκι, μας βοηθάει λοιπόν να ορίσουμε αναλογικά, ως στρατηγική στην επιχειρηματικότητα, τον συλλογισμό πίσω από το σχέδιο, την ιδέα, τις κινήσεις που καθορίζουν τις μακροπρόθεσμες δραστηριότητες της επιχείρησης, το εύρος και την κατεύθυνση των δραστηριοτήτων αυτών καθώς και εκείνες που στοχεύουν στην απόκτηση και τη διατήρηση των ανταγωνιστικών μας πλεονεκτημάτων ως αντικειμενικό στόχο. Φυσικά δεν αναφερόμαστε μόνο σε όλα αυτά που γίνονται απέναντι στους ανταγωνιστές μόνο, αλλά και στον συντονισμό στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων, τις δράσεις και τις θέσεις της επιχείρησης όσον αφορά το «εσωτερικό» της.

Σε πρώτο επίπεδο, με την ευκαιρία που αναφέρομαι στο «εσωτερικό» των επιχειρήσεων, γυρνώντας πίσω στο σκάκι, να επισημάνω ότι δεν είναι τυχαίο, ειδικά στην κλάση του υψηλού πρωταθλητισμού, ότι ο επαγγελματίας σκακιστής προσέχει ιδιαίτερα και τηρεί στρατηγική και στο «εσωτερικό» πεδίο, στα χαρακτηριστικά και στοιχεία που αφορούν δηλαδή τον εαυτό του όπως την διατροφή του, την ψυχολογική του κατάσταση, το κυκλοφορικό και νευρικό του σύστημα, την γυμναστική του κλπ. σχεδόν ισότιμα με το δεύτερο επίπεδο που αφορά την στρατηγική που εφαρμόζει στην σκακιστική του προετοιμασία και μελέτη και εν τέλει στο τρίτο επίπεδο που αφορά την στρατηγική στην διάρκεια του αγώνα εναντίον του αντιπάλου επί της παρτίδας όπως αναφέρω στο παρόν πόνημα. Χαρακτηριστικά, όσον αφορά το πρώτο επίπεδο μπορούμε να αναφέρουμε ότι στην φάση διεκδίκησης του παγκοσμίου πρωταθλήματος σκάκι, κατά την διάρκεια των παρτίδων οι χτύποι της καρδιάς των διεκδικητών χτυπούν συχνά σε ρυθμό όπως με αυτούς σε διεκδίκηση παγκόσμιου πρωταθλήματος πυγμαχίας!

Το σκάκι ακόμη είναι ένα πρώτης τάξεως εκπαιδευτικό εργαλείο μέσω του οποίο διδάσκεται η δομημένη σκέψη και ταυτόχρονα αναπτύσσεται ένα σύστημα αξιών καθώς ο σκακιστής είναι διαρκώς αναγκασμένος να προβλέπει αλλά και να εκτιμά την κατάσταση στη σκακιέρα η οποία μεταβάλλεται διαρκώς δυναμικά. Το κρίσιμο και σημαντικό σημείο είναι ότι οι παράγοντες εκτίμησης μιας θέσης δεν είναι πάντα οι ίδιοι ούτε έχουν πάντα την ίδια βαρύτητα πράγμα που σημαίνει ότι ο σκακιστής πρέπει να αναπτύξει την κριτική του ικανότητα ώστε να μπορεί να ξεχωρίζει ποιος παράγοντας και πότε είναι σημαντικός. Κριτής των επιλογών του είναι το ίδιο το αποτέλεσμα της παρτίδας, κι εδώ έχουμε ακόμη ένα σημαντικό εκπαιδευτικό στοιχείο του σκακιού, ότι το αποτέλεσμα (νίκη, ισοπαλία, ήττα) είναι άμεσα συνυφασμένο με τις επιλογές μας. Όπως στρώσεις, έτσι θα κοιμηθείς, όπως λέει ο σοφός λαός μας.

Σε αντιστοιχία συνεπώς, η στρατηγική μας, λαμβάνει υπόψη της τους πόρους (υλικούς και άυλους) της επιχείρησης και γενικότερα το εσωτερικό περιβάλλον της, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες, λαμβάνει επίσης υπόψη της το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης, με τις απειλές και τις ευκαιρίες που αυτό παρέχει τόσο στο μακρο-περιβάλλον (πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, τεχνολογικό) όσο και στο μικρο-περιβάλλον (άμεσοι και έμμεσοι ανταγωνιστές). Ο επιχειρηματίας ζυγιάζει όλα αυτά, αποφασίζει και πράττει. Πράττει με μια αλληλουχία κινήσεων σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, ένα διαρκές ερωτικό σύμπλεγμα αέναα δυναμικό που το όλον όχι μόνον είναι διαφορετικό από τα άθροισμα των επιμέρους στοιχείων του αλλά ίσως και θνησιγενές, ίσως και άπειρο σε σχέση με τα επιμέρους στοιχεία.

Τέλος, τόσο στο σκάκι όσο στις επιχειρήσεις, η κάθε στρατηγική έχει ένα ύφος, μια αισθητική που είναι όμοια ή διαφορετική από την στρατηγική έκαστης επιχείρησης. Μάλιστα μπορεί να παιχτούν κινήσεις σε μια παρτίδα οι οποίες να βασίζονται σε ιδιαίτερους μακροπρόθεσμους συλλογισμούς. Αυτό το στυλ παιχνιδιού ονομάζεται «ποζισιονέλ» και είναι είδος στρατηγικού παιχνιδιού. Τι γίνεται όταν παίζουμε «ποζισιονέλ»; Σιγά σιγά, ο σκακιστής «μαζεύει» μικρά πλεονεκτήματα. Λίγα, λίγα, συσσωρεύονται έως ότου έρθει η μοιραία στιγμή για τον αντίπαλο...Συνήθως αυτή η στιγμή έρχεται στο «φινάλε». Φινάλε ονομάζουμε το τρίτο και τελευταίο στάδιο μιας παρτίδας το οποίο προκύπτει όταν ελάχιστα κομμάτια απομείνουν στην σκακιέρα ή όταν αλλαχτούν οι βασίλισσες. Είναι η χρονική εκείνη στιγμή, που κάθε επιχειρηματίας περιμένει και δικαιούται, να ανάψει ένα μυρωδάτο πούρο, να γευτεί ένα καλό κρασί και να χαρεί την επίτευξη των στόχων και των κόπων του.

Τα άλλα δυο μέρη μιας παρτίδας σκάκι είναι το άνοιγμα (οι πρώτες 10 – 15 κινήσεις) και το μέσο (το στάδιο της παρτίδας στο οποίο πέφτει ιδρώτας και αίμα...). Άνοιγμα, μέσο, φινάλε, όπως λέμε αρχή, μέση, τέλος, στις εκθέσεις των μαθητών ή όπως λέμε «ξεκινάω μια επιχείρηση, πεθαίνω στην δουλειά και ύστερα πετυχαίνω τους στόχους και υλοποιώ το όραμα» στα επιχειρηματικά.