Ο ηγέτης σε εποχές αλλαγής

Δεν υπήρξαν εποχές χωρίς αλλαγές, αλλά τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με τη σημερινή ταχύτητα και τη συνεχιζόμενη αλληλεπίδραση διαφορετικών παραγόντων. Σύνορα καταργούνται και παράλληλα κάθε εμπόδιο που θα μπορούσε να συγκρατήσει την οικονομική ή άλλη αλλαγή ή καταστροφή. Όλα επικοινωνούν μεταξύ τους, σαν ένα τρισδιάστατο δικτυωτό πλέγμα που δεν έχει φορά μόνον κάθετα, επάνω ή κάτω, αλλά και διαγώνια, προς τα μέσα ή προς τα έξω.

Το να ηγείται κάποιος της αλλαγής (ας μου επιτραπεί η έκφραση), είναι πολύ περισσότερο από το να διαχειρίζεται το παράδοξο και να καταλαβαίνει. Είναι σχετικό, με το να αναπτύσσει ένα στιλ που θα οικοδομεί εμπιστοσύνη μέσω της αυθεντικότητας και της προσεκτικής ισορροπίας. Δεν είναι δυνατόν βέβαια για κάποιον ηγέτη, να βρίσκεται πάντα σε ισορροπία, αλλά είναι μια ιδέα που αξίζει να προσπαθήσει να πετύχει.

Δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή χωρίς «καλή» ηγεσία. Ποιος είναι όμως ο καλός ηγέτης; Καλός ηγέτης είναι αυτός ο οποίος έχει καθαρό προσωπικό όραμα και στοχευμένη αποστολή. Γνωρίζει πού θέλει να φτάσει και τι να πετύχει. Ξέρει ότι οι άνθρωποι αλλάζουν για αξίες που πιστεύουν. Έχοντας ως γνώμονα τα παραπάνω, ένας ηγέτης, πρέπει να μπορεί να ισορροπεί ανάμεσα στην αντίληψή του για υποστήριξη της αλλαγής και την αναγνώριση της προσωπικής και συναισθηματικής πλευράς της αλλαγής17. Από την υπόδειξη της ανάγκης για δράση, μέχρι τη γνωστοποίηση του χρόνου και του τρόπου αλλά και πώς να επιβραδύνει, ανάλογα με την περίπτωση, την πορεία, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να τα καταφέρουν και να ταιριάξουν με την αλλαγή. Από το να είναι σκληρός και να παίρνει δύσκολες αποφάσεις μέχρι το σημείο να υπολογίζει τις απόψεις των άλλων, αλλά ταυτόχρονα να καταλαβαίνει τον αντίκτυπο των αποφάσεών του στους ανθρώπους. Από το να είναι αισιόδοξος και να το δείχνει και στους υπόλοιπους γύρω του, μέχρι του σημείου να είναι ρεαλιστικός και ανοιχτός σε ιδέες και συμπεριφορές. Από το να είναι σίγουρος για τον εαυτό του, στο να είναι ανοιχτός, να εμπιστεύεται και να υποστηρίζει τους άλλους. Από το να κάνει το δικό του, στο να αφήνει τους άλλους να κάνουν το δικό τους. Από το σημείο του να γνωρίζει τις προσωπικές και οργανωτικές δυνατότητες του οργανισμού όπου εργάζεται, έτσι ώστε να τις συνταιριάζει σε νέες καταστάσεις, μέχρι να επιδεικνύει θέληση για μάθηση και να επιχειρεί νέα πράγματα, ακόμα και εάν είναι δύσκολα στην εφαρμογή τους.

Σε συνδυασμό με τα προηγούμενα, όσο και εάν ακουστεί φιλοσοφικό ή υπαρξιακό, ο ηγέτης πρέπει να ξέρει τι θέλει από τη ζωή του. Ο ρόλος του είναι να μπορεί να μεταδώσει το μήνυμα, το όραμα, τη στρατηγική, την προοπτική. Είναι αυτός που έχει καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων με το να γνωρίζουν το όραμά του και να εμπιστεύονται τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τις καταστάσεις.

Συνδυάζοντας τα παραπάνω, είναι εύκολο για έναν ηγέτη, να περάσει ή να ξεπεράσει αλλαγές.

Έτσι λοιπόν, σχετικά με την αλλαγή και την ανάπτυξη των οπαδών, όλα τα μοντέλα και οι θεωρίες έχουν ένα κοινό σημείο: όλα περιγράφουν τη σημαντικότητα των εγκατεστημένων σωστών συνθηκών μέσα στον οργανισμό έτσι ώστε η αλλαγή να μπορεί να επιτευχθεί. Οι θεωρίες και τα μοντέλα εμπερικλείουν τρία στοιχεία που είναι σημαντικά για τη διαδικασία αλλαγής:

1. Να βοηθάει ο ηγέτης τα άτομα να αναγνωρίσουν και να καταλάβουν την ανάγκη για αλλαγή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναπτύξει την αντιληπτική ικανότητά τους ή τουλάχιστον να φροντίσει την ενημέρωσή τους, όσον αφορά το εξωτερικό περιβάλλον του οργανισμού, με τις τελευταίες σχετικές εξελίξεις ή ίσως την πτώση των κερδών του ίδιου του οργανισμού.
2. Τη δημιουργία ευκαιριών για εμπλοκή των ίδιων των εργαζομένων. Τα μέλη του οργανισμού πρέπει να είναι το κλειδί για τη διαδικασία αλλαγής. Όταν οι άνθρωποι δεχτούν έναν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της αλλαγής, τότε η ίδια η αλλαγή γίνεται αποδεκτή πιο γρήγορα και η αντίσταση απέναντί της μειώνεται ή μηδενίζεται. Σχεδόν όλοι θέλουν να προσφέρουν και να αναγνωριστεί η σημαντικότητα της συμβολής τους.
3. Να καλλιεργήσει τη θέληση για να κάνει πράγματα με καινούργιους τρόπους.

Οι ηγέτες πρέπει να δημιουργήσουν εκείνες τις ευκαιρίες, ώστε ο συνδυασμός των παραπάνω, να αναδομήσει ένα ασφαλές περιβάλλον, έτσι ώστε να γνωρίζουν ότι η προσαρμογή σε καινούργια πράγματα είναι ασφαλής συνήθεια.

Ένας ηγέτης πρέπει να εμφυσήσει στους ανθρώπους του, την διαδικασία της αλλαγής αναφορικά με τις συνήθειες των πελατών του οργανισμού, να βοηθήσει τους υφιστάμενούς του σχετικά με τις λάθος πρακτικές που κοστίζουν χρήματα και χρόνο στον οργανισμό όπου ανήκουν και να διδάξει στους ανθρώπους του με ποιο τρόπο ο ανταγωνισμός κάνει πράγματα διαφορετικά.