Αρωματικά & Φαρμακευτικά Φυτά: Επιχειρηματικότητα και Ανάπτυξη υπό Προϋποθέσεις

Η αξιοποίηση των Αρωματικών & Φαρμακευτικών Φυτικών Ειδών (ΑΦΑ) αποτελεί ένα αντικείμενο «trendy» τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας.

Πολλοί άνθρωποι που έχουν χάσει τις δουλειές τους λόγω της οικονομικής κρίσης σκέφτονται σοβαρά την ενασχόλησή τους με τα ΑΦΑ πιστεύοντας ότι έτσι θα έχουν μία δεύτερη ευκαιρία, μία ποιοτικότερη ζωή και ένα πιο βιώσιμο όραμα.

Τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης αναφέρονται συχνά στη δυναμική της καλλιέργειας των ΑΦΑ αλλά πολλές φορές χωρίς την απαραίτητη επιστημονική τεκμηρίωση τόσο σε γεωπονικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο επιχειρηματικότητας και οικονομικών στοιχείων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι δυνητικοί αγρότες/παραγωγοί να «παρασύρονται» και να ξεκινούν ανάλογες επενδύσεις πιστεύοντας ότι θα βγάλουν σίγουρα χρήματα.

Στοιχεία που προκύπτουν τόσο από την εφαρμοσμένη επιστημονική έρευνα όσο και από την έρευνα αγοράς σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο καταδεικνύουν ότι τα πρωτογενή και δευτερογενή προϊόντα των ΑΦΑ μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν ένα αντικείμενο ανάπτυξης και καινοτομίας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) εκτιμά ότι το 70-80% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει χρησιμοποιήσει κάποιο είδος εναλλακτικών φαρμάκων εκ των οποίων τα φυσικά προϊόντα που προέρχονται από τα φαρμακευτικά φυτά είναι τα πιο διάσημα. Επίσης σύμφωνα με εκτιμήσεις του ίδιου φορέα ο τζίρος της αγοράς των ΑΦΑ το 2050 θα αγγίζει τα 5 τρισ. εκ. δολάρια. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Αρωματικών & Φαρμακευτικών Φυτών (International Council for Medicinal and Aromatic Plants) εκτιμά ότι η ζήτηση των προϊόντων που προέρχονται από τα ΑΦΑ αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 8-10% και αυτή η αύξηση συνδέεται με την ευαισθητοποίηση των πολιτών για χρήση φυσικών προϊόντων και εναλλακτικών φαρμάκων.

Όμως τόσο η Ελληνική όσο και η παγκόσμια αγορά κυριαρχείται από σκληρό ανταγωνισμό. Το 68% των καταναλωτών σε παγκόσμιο επίπεδο επιλέγει τρόφιμα ή/και σκευάσματα για τα οφέλη που προσφέρουν στην υγεία τους, παραγόμενα από αυτοφυή φυτά, με σεβασμό στη βιοποικιλότητα, με συγκεκριμένο labeling, με γεύση, άρωμα και υφή που να θυμίζει παραδοσιακό προϊόν, παραγόμενα από εταιρίες κοινωνικής ευθύνης και σε καλές τιμές.

Το Διεθνές Κέντρο Εμπορίου (International Trade Center) παρουσιάζει στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η αγορά των ΑΦΑ δεν παρουσιάζει κρίση και δεν προβλέπεται να παρουσιάσει τα επόμενα χρόνια. Επίσης λόγω της μεγάλης ζήτησης πρωτογενών και δευτερογενών προϊόντων θεωρείται επιβεβλημένη η δημιουργία clusters/συνεταιρισμών καθώς και η απευθείας επιχειρηματική συνεργασία με τους αγοραστές.

Η Ελλάδα είναι μία χώρα πλούσια σε φυτογενετικούς πόρους. Αποτελεί ένα από τα plant biodiversity hot spot του πλανήτη μας διαθέτοντας περισσότερα από 6.000 αυτοφυή φυτικά είδη, πολλά εκ των οποίων είναι ενδημικά (φύονται μόνο στην Ελλάδα και πουθενά αλλού στον κόσμο). Από αυτά τα αυτοφυή φυτά ένα μεγάλο ποσοστό (7-20%) κατέχουν τα ΑΦΑ. Στο πλαίσιο μιας μακροχρόνιας συνεργασίας με το Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών/Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (πρώην ΕΘΙΑΓΕ) με υπεύθυνη ερευνήτρια τη Δρα Ελένη Μαλούπα συμμετείχα σε πολλές ομάδες εργασίας με αντικείμενο την αξιοποίηση αυτού του φυτικού πλούτου και φυσικά με την αξιοποίηση των ΑΦΑ πάντα όμως έχοντας και ως στόχο την προστασία αυτών των ειδών και την προώθηση των μοναδικών ιδιοτήτων τους σε όλο τον κόσμο, αντικείμενα τα οποία όμως δεν προωθούνται όσο θα έπρεπε από τα ΜΜΕ.

Η Ελλάδα λοιπόν μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια παραγωγή και εμπορία των ΑΦΑ, αλλά με συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Πρέπει να βρει το Why της, το How και το What της και έτσι να δημιουργήσει ένα συγκεκριμένο, ισχυρό brand του οποίου πυλώνες θα αποτελούν οι έννοιες της αειφορίας και της προστασίας της φυτικής βιοποικιλότητας, η επιστημονική τεκμηρίωση των ιδιοτήτων των ΑΦΑ, η μεσογειακή διατροφή. Ο Αγροδιατροφικός τομέας στη χώρα μας βρίσκεται σε μία φάση μεταβατική, σε μία φάση επαναπροσδιορισμού και περισσότερο από ποτέ υφίσταται η αναγκαιότητα για μία εναλλακτική και καινοτόμα αντιμετώπισή του.

Όμως δεν φτάνει μόνο αυτό. Θα πρέπει και οι άνθρωποι που ασχολούνται ή σκέφτονται να ασχοληθούν με την καλλιέργεια ή/και μεταποίηση των ΑΦΑ να επενδύσουν όχι μόνο οικονομικά αλλά και ψυχικά. Απαιτείται καταρχήν να αγαπούν αυτό που θέλουν να κάνουν, να έχουν συγκεκριμένο όραμα, να είναι «ηγέτες» στο πεδίο δραστηριοποίησής τους και να χρησιμοποιούν ως εργαλεία την καινοτομία και τις καλές πρακτικές των επιστημονικών πεδίων της γεωπονίας, της διοίκησης επιχειρήσεων και της τεχνολογίας. Απαιτείται να εκπαιδευτούν σε θέματα καλλιέργειας αυτών των φυτικών ειδών (που αυτό το θεωρώ το «εύκολο» κομμάτι) αλλά κυρίως σε θέματα επιχειρηματικότητας και εξαγωγών. Αυτό λείπει από την Ελλάδα!!! Επίσης εκείνοι που θέλουν να ασχοληθούν κυρίως με την καλλιέργεια θα πρέπει να αναλογιστούν τις δυσκολίες που ενυπάρχουν στη διαδικασία αλλαγής τρόπου ζωής. Η αγροτική ζωή απέχει παρασάγγας από την αστική! Και το κυριότερο! Θα πρέπει να μάθουν να συνεργάζονται, τόσο μεταξύ τους όσο και με ερευνητικά ιδρύματα και με ιδιωτικούς φορείς, ώστε να μπορούν να δημιουργήσουν καθετοποιημένες μονάδες καλλιέργειας και αξιοποίησης των ΑΦΑ για να υπάρχει added value και άρα return on investment!

Το Κράτος/οι Κυβερνήσεις θα πρέπει να είναι αρωγοί των προσπαθειών όμως δεν πρέπει να τα περιμένουμε όλα απ' αυτούς. Πρέπει να αναλάβει ο καθένας την προσωπική του ευθύνη, να αναλάβει πρωτοβουλίες να είναι ακέραιος, να είναι εξωστρεφής και να μάθει και να ρισκάρει!