Ν. Τριανταφύλλη: Το κοινό συνδέεται συναισθηματικά με τις επιστημονικές Αρχές του Hawking

Μιλήστε μας για «Το χρονικό του Χρόνου» που έκανε πρεμιέρα στις 24 Φεβρουαρίου στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, αλλά και για το βιβλίο στο οποίο βασίζεται η παράσταση.

Είμαι πολύ χαρούμενη, που καταφέραμε να κάνουμε αυτή την παράσταση, με την υποστήριξη του Θεάτρου Τέχνης, και της καλλιτεχνικής διευθύντριας, κ. Μαριάννας Κάλμπαρη, και εύχομαι ότι είναι η αρχή μιας νέας περιόδου στην τέχνη, όπου η γνώση και η επιστήμη μας επιτρέπει και μας παροτρύνει να αναζητήσουμε νέους δρόμους, συμβατούς με την σύγχρονη κοινωνία που έχει σχεδόν πλήρως εντάξει στην καθημερινότητα την τεχνολογία και την επιστημονική αλήθεια. Έχει συμβεί πολλές φορές παλαιότερα η επιστήμη να τροφοδοτεί την τέχνη, και εύχομαι ότι θα βγούμε σιγά σιγά οι καλλιτέχνες από τον σημερινό ασφαλή, και λίγο αυτιστικό ας μου επιτραπεί κόσμο μας, και θα συνομιλήσουμε πιο γενναία με την σύγχρονη εποχή. Το βιβλίο, ασφαλώς είναι ένα παγκόσμιο best seller, τόσο για τις καταγεγραμμένες επιστημονικές ανακαλύψεις του, όσο και για το ότι ο συγγραφέας του το έγραψε από ένα άλλο «ύψος» λόγω της ασθένειας του, αλλά παράλληλα έχοντας ένα άλλο βάθος, κοιτώντας ψηλά τον ουρανό, ίσως περισσότερο από άλλους συναδέλφους του.

Πώς προέκυψε η απόφαση να μεταφέρετε στο θέατρο το συγκεκριμένο βιβλίο του Stephen Hawking; Ποιες οι ενδεχόμενες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;

Η απόφαση να μεταφερθεί αυτό το σπουδαίο επιστημονικό βιβλίο στην σκηνή, ξεκίνησε από την βαθύτατη συγκίνηση που μου προκαλεί η επιστήμη της φυσικής και της αστροφυσικής. Εξηγεί τον κόσμο που μας περιβάλλει και εμάς τους ίδιους, με έναν πολύ πιο αποκαλυπτικό τρόπο, από πολλές φιλοσοφικές και πολιτικές θεωρίες. Αφενός η πρώτη δυσκολία ήταν μέσα σε έναν εύλογο θεατρικό χρόνο (διάρκεια 90 λεπτά) να καταφέρουμε να συμπυκνώσουμε με εγκυρότητα τα σημαντικότερα σημεία του βιβλίου, αφετέρου τα σημεία αυτά να παρουσιαστούν έτσι που να αφορούν έναν απλό θεατή, που δεν ειδικεύεται σε αυτά τα θέματα, να έχουν δηλαδή την απαραίτητη θεατρικότητα. Νομίζω τα έχουμε καταφέρει ικανοποιητικά.

Η παράσταση επιχειρεί να φέρει την επιστημονική σκέψη σε διάλογο με την καλλιτεχνική δημιουργία. Πώς ακριβώς πραγματοποιείται αυτό;

Η σκέψη μου ήταν εξαρχής να αντιμετωπίσουμε όχι μόνο τις επιστημονικές ανακαλύψεις σκηνικά αλλά και τις αναγωγές που θα μπορούσαμε να κάνουμε στην καθημερινή μας ζωή. Τις αναγωγές που αρχικά έκανα όταν ξεκίνησα ως απλώς αναγνώστης να διαβάζω για όλα αυτά. Τι σημαίνει, ας πούμε, ότι το σύμπαν διαστέλλεται; Μήπως αυτό μπορεί να είναι αποκαλυπτικό, για το ότι όλα, αποδεδειγμένα, απομακρύνονται, και για το ότι κάποτε, όλοι και όλα, ξεκινήσαμε ενωμένοι από το ίδιο σημείο. Πόσες φιλοσοφικές σκέψεις μπορεί να κάνει κανείς πάνω σε αυτό! Δεν είναι καταπληκτικό; Από μια μόνο επιστημονική ανακάλυψη, του 20ού αιώνα. Στην παράσταση είναι συνεχώς ενεργός αυτός ο διάλογος ανάμεσα στην ανακάλυψη και στο πως ο άνθρωπος, από διάφορα φιλοσοφικά και λογοτεχνικά κείμενα, αναμετριέται με αυτό. Άλλοτε με φόβο, άλλοτε με δέος, και άλλοτε με λύτρωση.

Στην παράσταση θα υπάρχουν και guest. Μιλήστε μας για αυτό και για το πώς θα συνδυαστεί η παρουσία τους με «Το χρονικό του Χρόνου». Ποιους θα δούμε;

Το βιβλίο του Stephen Hawking, τελειώνει με το «Συμπέρασμα», ότι παρά τις σπουδαίες προσπάθειες της επιστήμης, δεν έχουμε καταφέρει – ακόμα - να φτάσουμε στην Θεωρία των Πάντων, στην ένωση δηλαδή της κβαντικής μηχανικής με την βαρύτητα. Σκέφτηκα, ότι αυτό αφήνει ανοιχτό το τέλος του βιβλίου, άρα και της παράστασης. Μετά από αυτή την αναμέτρηση ανάμεσα στην επιστήμη και τον άνθρωπο καθόλη την διάρκεια της παράστασης, θέλησα να υπάρχει η ανθρώπινη καταγραφή, ως μια άνω τελεία σε αυτόν τον συνεχή αγώνα, που συνεχίζεται, και που ασφαλώς ελπίζουμε να βρούμε απαντήσεις σε όλα μας τα ερωτήματα. Υπάρχουν καλεσμένοι που γνώρισαν τον Hawking και μας μεταφέρουν την προσωπική τους εμπειρία με αυτή την σπάνια υπερβατική ανθρώπινη μορφή της επιστήμης, όπως ο Γιώργος Γραμματικάκης, ο Σπύρος Βασιλάκος και άλλοι, καλεσμένοι που έχουν να καταθέσουν μια σπάνια εμπειρία σε σχέση με την προσωπική του υπέρβαση όπως ο Γιάννης Σεβδικαλής, ή ακόμα και μια ιδιαίτερη σχέση με την τύχη και τον χρόνο, όπως ο Ρένος Χαραλαμπίδης που ήταν ο καλεσμένος μας στην πρεμιέρα.

Το βιβλίο του Hawking πραγματεύεται θέματα που ξεκινούν από τη Μεγάλη Έκρηξη και φτάνουν έως τις μαύρες τρύπες. Μπορεί το θέατρο να «βοηθήσει», αν θέλετε, στο να φτάσουν θέματα αυτού του τύπου σε ένα ευρύτερο κοινό; Και, αν ναι, με ποιους τρόπους;

Όπως αποδεικνύεται από τις πρώτες μας παραστάσεις, το κοινό όχι μόνο επικοινωνεί με τις βασικές επιστημονικές αρχές του βιβλίου, όπως οι μαύρες τρύπες ή η ακτινοβολία Hawking, αλλά συνδέεται και συναισθηματικά με αυτές. Ομολογώ ότι δεν περίμενα, ούτε εγώ η ίδια, να συγκινείται το κοινό τόσο άμεσα και δυνατά, με την ιδέα ότι μια μαύρη τρύπα δεν είναι τελικά και τόσο μαύρη, ότι εκπέμπει ενέργεια. Ίσως το κοινό, μέσω της θεατρικοποίησης, σε έναν βαθμό, αυτών των εννοιών, οικειοποιείται τον ποιητικό τους πυρήνα πολύ πιο εύκολα, από μια απλή ανάγνωση. Σίγουρα βοηθάει και το «θεατρικό σύμπαν» του ήχου και του φωτός, που εκπέμπει πολλαπλά μηνύματα, έχοντας βέβαια σαν αρχηγούς τους δύο πρωταγωνιστές Μελέτη Ηλία, και Δημήτρη Πασσά, επιτυγχάνοντας να επικοινωνήσει σε διαφορετικά νοητικά και συναισθηματικά επίπεδα μια επιστημονική έννοια.

Βάσει και των θεμάτων που πραγματεύεται «Το χρονικό του Χρόνου», ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η θέση του ανθρώπου στο σύμπαν; Ποιος ο ρόλος μας, αν θέλετε, στα όσα λαμβάνουν χώρα γύρω μας; Ποια η δική σας φιλοσοφία πάνω σε αυτό;

Είναι καταπληκτικό να σκεφτεί κανείς, ότι μέχρι τον 20ο αιώνα πιστεύαμε ότι το σύμπαν είναι σταθερό. Και ακόμα πιο καταπληκτικό ότι για πολλούς αιώνες πιστεύαμε ότι η Γη, άρα ο άνθρωπος, είναι το κέντρο του σύμπαντος. Σήμερα, ασφαλώς μια τέτοια ανθρωποκεντρική εξουσία στο σύμπαν όχι μόνο δεν μπορεί να υποστηριχτεί, αλλά κατακεραυνώνεται αν προσθέσει κανείς στον στοχασμό του, την τυχαιότητα και την πιθανότητα, το απρόβλεπτο, που εισήχθη στην επιστήμη, άρα και στην φιλοσοφία, με την αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg. Πιστεύω ότι τελείως τυχαία δημιουργήθηκαν σε αυτόν τον πλανήτη οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του ανθρώπου. Αυτή η τυχαιότητα όμως, απέχει πολύ από την ματαιότητα, γιατί αν σκεφτεί κανείς πόσο έχει εξελιχθεί το είδος μας ώστε να καταφέρουμε να τα καταλάβουμε όλα αυτά, μόνο συγκίνηση και δέος νιώθει κανείς, σχεδόν μεταφυσικό. Είμαστε, προς το παρόν, χαμηλής ενέργειας, όπως θα έλεγε ένας φυσικός, ώστε να δώσουμε απαντήσεις σε όλα μας τα ερωτήματα. Από την άλλη είμαστε υψηλής φιλοδοξίας, έχουμε ανάγκη να κοιτάμε ψηλά και είμαι σίγουρη ότι θα κάνουμε, και άλλα, μεγάλα άλματα εξέλιξης ως είδος. Γελάω πολύ με όσους παίρνουν πολύ σοβαρά τους εαυτούς τους, αλλά γελάω περισσότερο με όσους δεν παίρνουν στα σοβαρά αυτό το μοναδικό, ανεπανάληπτο και ξεχωριστό πέρασμα μας από αυτό που λέγεται ζωή. Όσο δύσκολη και να είναι, παραμένει υπέροχη. Είμαστε τυχεροί.

Ποια είναι η «δύναμη» του θεάτρου; Επιλέγουν σήμερα οι Έλληνες να δουν θεατρικές παραστάσεις;

Το θέατρο είναι ίσως η μοναδική τέχνη που συναντιούνται ζωντανοί άνθρωποι για να συμβεί. Αυτή η αλληλεπίδραση παρουσιάζει μοναδικές δυναμικές, ικανές να επηρεάσουν και το συνειδητό και το ασυνείδητο του θεατή και κάποιες σπάνιες στιγμές ακόμα και των ηθοποιών. Στη χώρα μας σήμερα, ιδιαίτερα από την κρίση και μετά, που κινητοποίησε πολύ διαφορετικά το κοινό, είναι εμφανές ότι ο κόσμος παρακολουθεί θέατρο, γεμίζοντας και τις πειραματικές σκηνές και τα μεγάλα θεάματα. Το 201,6 θυμάμαι, είχαμε κάνει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης τους Αδερφούς Καραμάζοφ, και λόγω της τεράστιας προσέλευσης, είχαμε προσθέσει παραστάσεις, Κυριακή 15.00.., οι οποίες γέμιζαν επίσης. Οι θεατές προτιμούσαν τον Ντοστογιέφσκι από την... μεσημεριανή κυριακάτικη ταβερνούλα. Ή τουλάχιστον την συνδύαζαν. Αυτό λέει πολλά.

Ως σκηνοθέτις της παράστασης, θα ήθελα να μας περιγράψετε τα όσα λαμβάνουν χώρα από τη στιγμή που έχετε την ιδέα για ένα έργο μέχρι την ώρα που θα φτάσει στο κοινό, όσον αφορά στην φιλοσοφία που ακολουθείτε ως «επικεφαλής» της διαδικασίας.

Έχουμε υποχρέωση πια οι δημιουργοί, εφόσον τα τεχνικά μέσα και οι χώροι προσφέρονται τόσο εύκολα, να κινητοποιούμε μια διαδικασία όταν κάτι μας αφορά προσωπικά. Ασφαλώς και αν βάλεις πέντε ανθρώπους, ακόμα και απλούς ανθρώπους, όχι καλλιτέχνες, σε ένα θέατρο να κάνουν πρόβες κάθε μέρα για δύο μήνες, θα φτιάξουν μια παράσταση. Είναι σχεδόν σίγουρο. Γιατί πια όλοι έχουμε πρόσβαση στην τεχνολογία, στην ενημέρωση, στην αισθητική.

Όμως αυτό που αρχίζει να έχει σημασία για μένα, είναι όταν υπάρχει η λεγόμενη ανάγκη. Ανάγκη επικοινωνίας, ομολογίας και αποκάλυψης. Να θέλεις να μοιραστείς με άλλους δημιουργούς, ηθοποιούς και συντελεστές μια σύνθεση που έχει αρχίσει να σχεδιάζεται μέσα σου. Κάποιες φορές όπως στην περίπτωση του Χρονικού του Χρόνου, ο ενθουσιασμός των συνεργατών είναι μεγάλος και η ιδέα εξελίσσεται και διαμορφώνεται με την βοήθεια τους, ταχύτατα. Άλλες φορές πάλι, πρέπει να πείσεις, να υπερβείς εμπόδια σε σχέση με τους συνεργάτες. Δεν πετυχαίνει πάντα. Οι σκηνοθέτες είναι τρομερό, ότι δεν μπορούμε να εξασκήσουμε την τέχνη μας, παρά μόνο με την συνεργασία και συνύπαρξη με άλλους καλλιτέχνες και ασφαλώς και με το κοινό. Στην σκέψη του άλλωστε συμβαίνει, ή δεν συμβαίνει μια παράσταση.

Όπως προαναφέρθηκε, ξεκινήσατε στις 24 Φεβρουαρίου. Μέχρι πότε θα κρατήσουν οι παραστάσεις; Και τι άλλο μπορούμε να περιμένουμε από την Νατάσα Τριανταφύλλη, τι έχει στα σχέδια της;

Οι παραστάσεις θα διαρκέσουν μέχρι τις 14 Απριλίου, αν και ήδη συζητάμε την παράταση της παράστασης μέχρι τα τέλη Μαΐου, λόγω μεγάλης απήχησης. Τα σχέδια μου είναι πολύ όμορφα και σημαντικά, άλλα όχι ακόμα ανακοινώσιμα. Σίγουρα πάντως... λυρικά!