Το νέο ασφαλιστικό δημιουργεί επενδύσεις 100 δισ. ευρώ και αποθεματικά 80 δισ. ευρώ

Το νέο ασφαλιστικό σύστημα θα δώσει βάση στην ανταποδοτικότητα και την αναδιανομή κεφαλαίων, διατηρώντας το κοινωνικό του χαρακτήρα, εισάγοντας παράλληλα συμπληρωματικά στο δημόσιο σύστημα ασφάλισης το μηχανισμό της ιδιωτικής ασφάλισης και την διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, διασφαλίζοντας το όλο το ασφαλιστικό σύστημα και συμβάλλοντας στην εξασφάλιση των εισοδημάτων των ασφαλισμένων.

Στην Ελλάδα, υπό το πρίσμα των πρόσφατων αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό δρομολογούνται με την διαδικασία του κατ’ επείγοντος. Η συμπλήρωση του διανεμητικού συνταξιοδοτικού συστήματος με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα θέσει σε λειτουργία της εγχώρια αποταμίευση και την ενίσχυση των επενδύσεων.

Η συνεργασία των συστημάτων

Για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις, τα σύγχρονα συνταξιοδοτικά συστήματα θα πρέπει να λειτουργούν με βάση το αναδιανεμητικό σύστημα ασφάλισης και το κεφαλαιοποιητικό, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ. Στο διανεμητικό σύστημα οι συνταξιοδοτικές εισφορές που εισπράττονται από τους εργαζόμενους κατανέμονται στους συνταξιούχους ως παροχές, η συνταξιοδοτική δαπάνη χρηματοδοτείται από τα φορολογικά έσοδα, υπάρχουν προκαθορισμένες εισφορές και παροχές, νοητή κεφαλαιοποίηση και μία εθνική σύνταξη ως ενιαίο επίπεδο παροχών για όλους.

Στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα οι συνταξιοδοτικές εισφορές συγκεντρώνονται κατά την διάρκεια του εργασιακού βίου σε ατομικούς λογαριασμούς και επενδύονται, οι παροχές κάθε συνταξιούχου πληρώνονται από τις αποταμιεύσεις του (αρχικό κεφάλαιο συν επενδυτική απόδοση), μπορεί να έχει υποχρεωτικό ή προαιρετικό χαρακτήρα, υπάρχει η συμμετοχή του εργοδότη, δίδονται φορολογικά κίνητρα.

Οι κίνδυνοι και η διασπορά

Το δημόσιο σύστημα ασφάλισης αντιμετωπίζει τρεις κινδύνους: τον κίνδυνο των περικοπών για δημοσιονομικούς λόγους και τον δημογραφικό κίνδυνο. Η επαγγελματική ασφάλιση (2ος πυλώνας) αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της επένδυσης και των αγορών. Η ιδιωτική ασφάλιση (3ος πυλώνας) αντιμετωπίζει τον κίνδυνο του αντισυμβαλλόμενου.

Οι κεφαλαιοποιητικοί πυλώνες διαφοροποιούν τον κίνδυνο για το ασφαλιστικό σύστημα, ενώ με κατάλληλο σχεδιασμό του συνταξιοδοτικού συστήματος στη βάση των τριών πυλώνων, περιορίζεται σημαντικά ο συνολικός κίνδυνος.

Οι συντάξεις στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, οι πληρωμές ανά συντάξιμες εισφορές ανά πυλώνα, σύμφωνα με την ΕΛΕΤΕΑ και την ΕΑΕΕ, προέρχονται κατά 95% από το δημόσιο, κατά 4% από την ιδιωτική ασφάλιση και κατά μόλις 1% από την επαγγελματική ασφάλιση. Ο υποχρεωτικός συμπληρωματικός κεφαλαιοποιητικός πυλώνας δεν έχει παρουσία, ενώ η έκθεση στον δημοσιονομικό και στον δημογραφικό κίνδυνο παραμένει πολύ υψηλή.

Στα ύψη οι εισφορές, πότε μειώνονται

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλό είναι και το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών: 3,9 φορές υψηλότερο από το μέσο εισόδημα.

Ειδικότερα, οι υποχρεωτικές μη κεφαλαιοποιητικές εισφορές για σύνταξη, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, στην Ιταλία είναι 33%, στην Ελλάδα 27%, στην Πορτογαλία 23,2%, στην Γερμανία 18,7%, Ολλανδία 17,9%, Γαλλία 17,8%, Πολωνία 16,6%, Βέλγιο 16,4%, Σουηδία 16%, Λετονία 14%, Αυστραλία 9,5%, Ελβετία 8,4%. Το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών ως ποσοστό μέσου εισοδήματος είναι στη Σλοβακία 700%, Ελλάδα 390%, Ιταλία 327%, Πολωνία 250%, Σλοβενία 205%, Λουξεμβούργο 205%, Ισπανία 164%, Γερμανία 156%, Αυστρία 153%, Βέλγιο 117%, Σουηδία 105%, Γαλλία 101%.

Σύμφωνα με το νέο σύστημα που μελετά η κυβέρνηση, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020 θα μειωθούν οι εισφορές κατά 25%, παράλληλα προβλέπεται η παροχή φορολογικών κινήτρων. Το διαθέσιμο εισόδημα που θα προκύψει θα μπορεί να πάει στην ιδιωτική ασφάλιση (τρίτο πυλώνα) προαιρετικά.

Προτάσεις για την μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού

Σε ό,τι αφορά τον διανεμητικό σύστημα (πρώτος πυλώνας): προτείνεται η κατάργηση των εισφορών για την υφιστάμενη επικουρική διανεμητικού χαρακτήρα. Η γραμμικότερη σχέση μεταξύ εθνικής σύνταξης και ετών ασφάλισης. Χαμηλότερο πλαφόν για εισφορές (π.χ. 5 φορές ο κατώτατος μισθός).

Για την νέα επικουρική (δεύτερος πυλώνας), προτείνεται: να είναι πλήρως κεφαλαιοποιητική, προτείνεται η δημιουργία ατομικών λογαριασμών αποταμίευσης, να είναι υποχρεωτικού χαρακτήρα αφορολόγητες εισφορές 6% (3% ο εργαζόμενος & 3% ο εργοδότης), προαιρετική για αγρότες, επιτηδευματίες και αυτοαπασχολούμενους, να αποδίδονται μόνο στο τμήμα των μεικτών αποδοχών που υπερβαίνουν τον κατώτατο μισθό, εισφορές = 6% × (Μεικτές αποδοχές − Κατώτατος Μισθός), Ισοδύναμο με πραγματικό επίπεδο εισφορών γύρω στο 3% κατά μ.ο.

Σε ό,τι αφορά στην προαιρετική κεφαλαιοποιητική ασφάλιση (τρίτος πυλώνας) προτείνεται: η επαναφορά των φορολογικών κινήτρων στην προαιρετική ασφάλιση (έως ένα πλαφόν), μέγιστη μείωση φόρου 120 και 240 ευρώ για μονομελές νοικοκυριά και για οικογένεια αντίστοιχα, επίσης ενδεικτικά 25% μείωση φόρου για νέες αποταμιεύσεις έως 2.000 ευρώ για μονομελές νοικοκυριό και 3.000 ευρώ για οικογένεια, ανά έτος. Μέγιστη μείωση φόρου: 500 ευρώ για μονομελές νοικοκυριό και τα 750€ για οικογένεια.

Το δημοσιονομικό κόστος και η αγορά εργασίας

Από την εφαρμογή της νέας πρότασης προκύπτει δημοσιονομικό κενό λόγω κατάργησης των εισφορών στο ΕΤΕΑ ενώ παραμένει η υποχρέωση καταβολής των παλαιών επικουρικών συντάξεων. Το δημοσιονομικό κόστος είναι μικρότερο από πιο ριζικές προτάσεις μεταρρύθμισης, ενώ αντισταθμίζεται από σειρά παραγόντων και βαίνει μειούμενο στον χρόνο.

Οι μειώσεις των εισφορών αυξάνουν την συμμετοχή στην αγορά εργασίας κατά περίπου 1,5 π.μ. Το διαθέσιμο εισόδημα αυξάνεται από 0,5% έως 1%. Τα αντικίνητρα για δηλωμένη εργασία περιορίζονται. Τέλος, επίδραση θετική θα υπάρξει στους νέους, στον γυναικείο πληθυσμό και τους μερικώς απασχολούμενους, ενώ η νέα πρόταση δημιουργεί αποθεματικά κεφάλαια 80 δισεκατομμυρίων μέσα σε 40 χρόνια, οδηγώντας στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,8 δισεκατομμύρια ανά έτος.