Τηλεϊατρική: Ένα ολόκληρο νοσοκομείο στην οθόνη του υπολογιστή

Το 1920, οπού έχουμε ιατρική συμβουλευτική σε πλοία μέσω σημάτων Morse από το σουηδικό πανεπιστήμιο του Gothenburg, το 1960 καταγράφεται τηλεμετρία βιοσημάτων αστροναυτών μέσω μονόδρομης μικροκυματικής ζεύξης και επικοινωνίας ήχου και εικόνας από τη ΝΑSA, το 1967 έχουμε ουσιαστικά την πρώτη εφαρμογή τηλεϊατρικής με αλληλεπίδραση ιατρού-ασθενή στη Βοστόνη μέσω μεταφοράς ακτινολογικής εξέτασης σε video-monitor από το αεροδρόμιο Logan στο Γενικό νοσοκομείο της Μασαχουσέτης και το 1976 με την παρακολούθηση βιοσημάτων σε ασθενή στο Βόρειο Οντάριο μέσω του καναδέζικου δορυφόρου Ηermes. Το 1986, η Mayo Clinic ξεκίνησε ένα δορυφορικό πρόγραμμα δύο κατευθύνσεων μεταξύ της Mayo στα Rochester, Minnesota, Scottsdale και το Jacksonville. Το πρόγραμμα αυτό υποστήριζε γιατρούς σε απομακρυσμένες κλινικές. Το 1988 ολοκληρώθηκε το σύστημα της τηλεϊατρικής με την τηλεπαθολογία, τηλεακτινολογία και τηλεκπαίδευση. Το 1989 το Texas tech Health Sciences University υποστήριζε 37 αγροτικές περιοχές με το πρόγραμμα MedNet.

Το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών και το Α' Παθολογικό Τμήμα του Σισμανογλείου Γενικού Περιφερειακού Νοσοκομείου εγκατέστησαν στις 18 Ιουλίου 1989 το πρώτο πειραματικό σύστημα στην Ελλάδα. Τα σχετικά πειράματα για την διερεύνηση της καταλληλότητας τέτοιων συστημάτων στην υποστήριξη του ιατρικού προσωπικού με την αποστολή εικόνων, ιατρικών δεδομένων και φωνής, μέσω του υπάρχοντος τηλεφωνικού δικτύου, διεξήχθησαν αρχικά με τα Κέντρα Υγείας Σπάτων και Παροικίας Πάρου και στη συνέχεια του Νομαρχιακού Νοσοκομείου Καρπενησίου και του Κέντρο Υγείας Δυτικής Φραγκίστας.

Τηλεϊατρική είναι η παροχή ιατρικών υπηρεσιών ακόμα και σε περιπτώσεις όπου παρεμβάλλεται απόσταση μεταξύ ασθενούς, ιατρού και άλλων εξειδικευμένων πληροφοριών και γνώσεων. Για να πραγματοποιηθεί όμως αυτό χρειάζεται ηλεκτρονική μεταφορά ιατρικών δεδομένων. Τέτοια ιατρικά δεδομένα μπορούν να είναι: Βιοσήματα (ηλεκτρικά και μη), δηλαδή in vivo μετρήσεις. Είναι δυνατή σήμερα η μετάδοση οποιουδήποτε in vivo σήματος, καθώς αυτά λαμβάνουν τη μορφή πολυκάναλων μονοδιάστατων καταγραφών με απαιτήσεις δειγματοληψίας στις οποίες αρκετά εύκολα μπορεί να ανταποκριθεί η υπάρχουσα τηλεπικοινωνιακή υποδομή.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων σημάτων αποτελούν τα σήματα τα οποία παρακολουθούν ζωτικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού (ηλεκτροκαρδιογραφήματα, μετρήσεις θερμοκρασίας, αρτηριακής πίεσης, ρυθμού αναπνοής κ.α.). Επίσης, εργαστηριακές αναλύσεις, δηλαδή in vitro μετρήσεις όπως αιματολογικές, κυτταρολογικές, μικροβιολογικές κ.α. Επιπρόσθετα, αποστέλλονται εικόνες δισδιάστατες 2D ή τρισδιάστατες 3D που παράγονται από απεικονιστικές διατάξεις, όπως ακτινογραφίες, αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες, υπερηχογραφήματα, αγγειογραφήματα, εικόνες μικροσκοπίου κ.α. όπως επίσης και δεδομένα ιατρικού φακέλου του εξεταζόμενου: δημογραφικά στοιχεία, ιστορικό ασθενειών, προγενέστερες αναλύσεις και εξετάσεις. Μαζί με τα καθαυτά ιατρικά δεδομένα μπορούν να αποστέλλονται, μονόδρομα ή αμφίδρομα, και συνοδευτικά δεδομένα, δηλαδή φωνή (audio) και κινούμενη εικόνα (video).

Ο βασικός εξοπλισμός που είναι απαραίτητος για την υλοποίηση μίας τηλεϊατρικής εφαρμογής είναι: Μια ιατρική συσκευή που συλλέγει τα ιατρικά δεδομένα (π.χ. ακτινολογικό μηχάνημα, ηλεκτροκαρδιογράφος κ.α., μια συσκευή ψηφιοποίησης της ιατρικής πληροφορίας (σε περίπτωση που τα δεδομένα που παράγει η ιατρική συσκευή είναι σε αναλογική μορφή), ο εξοπλισμός για τη μετάδοση των ψηφιακών δεδομένων μέσω ενσύρματης ή ασύρματης ζεύξης και η διάταξη απεικόνισης των δεδομένων με οθόνες υψηλής ανάλυσης ανάλογα με τις απαιτήσεις της εφαρμογής.

Στην χώρα μας, οι υπηρεσίες Τηλεϊατρικής δεν διέπονται από ειδική νομοθεσία. Η αρχική θεώρηση των πραγμάτων, από την εποχή των πρόσφατων βημάτων της Τηλεϊατρικής στην Ελλάδα (1989 - 1995), είχε διαμορφώσει την άποψη ότι η υπάρχουσα νομοθεσία και οι δεοντολογικοί κανόνες καλύπτουν επαρκώς και τα θέματα Τηλεϊατρικής. Σε άλλες χώρες, υιοθετήθηκε διαφορετική πολιτική και σήμερα υπάρχουν είτε ειδικές ρυθμίσεις που αφορούν τις υπηρεσίες Τηλεϊατρικής, είτε έχουν διαμορφωθεί ειδικοί νόμοι. Τις δυνατότητες της τηλεϊατρικής εφαρμόζουν ανεπτυγμένες χώρες όπως οι Η.Π.Α, ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία, η Αυστραλία, η Γαλλία η Σουηδία αλλά και αναπτυσσόμενες όπως η Ταϊβάν, η Σρι Λάνκα, το Μπουτάν, η Ταϊλάνδη, η Μικρονησία, η Ιορδανία, η Μάλτα, το Μεξικό και η Σιγκαπούρη.

Λόγω της γεωγραφικής μορφολογίας του ελληνικού εδάφους, του πολυκερματισμού (νησιωτικά συμπλέγματα), της αυξανόμενης με γεωμετρική πρόοδο γήρανσης του πληθυσμού, της ειδικής υγειονομικής διαχείρισης ευπαθών ομάδων πληθυσμού (ΑμΕΑ, χρόνιοι πάσχοντες, ηλικιωμένο, παιδιά) κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία και λειτουργία τηλειατρείων. Στην Ελλάδα κατά καιρούς έχουν αναπτυχθεί διάφορα ερευνητικά προγράμματα για την ανάπτυξη της τηλεϊατρικής. Όπως το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής (Ε.Ι.Φ), με την βοήθεια του οποίου το έτος 1988-1989 ξεκίνησε ουσιαστικά η τηλεϊατρική στην Ελλάδα, το ελληνικό πρόγραμμα τηλεϊατρικής (Υ.Υ), το πρόγραμμα VSAT, το πρόγραμμα τηλεκαρδιολογίας. Τάλως, το έργο Hermes, το πρόγραμμα Medaship, το έργο «»Ασπασία», το πρόγραμμα Vodafone, τα προγράμματα εργαστηρίου eHealth, το έργο Hygeianet, το έργο Temeten, το έργο TelePacs, η τηλεϊατρική στρατιωτικών νοσοκομείων, το πρόγραμμα Twister και το έργο Νίκα.

Οι τομείς στους οποίους εφαρμόζεται η τηλεϊατρική είναι οι εξής: τηλεσυμβουλευτική, τηλεκπαίδευση, τηλεακτινολογία, τηλεγυναικολογία, τηλεραδιολογία, τηλεπαρακολούθηση, τηλενευρολογία, τηλεψυχιατρική, τηλεοφθαλμολογία, τηλεσυνδιάσκεψη ιατρικών ομάδων. τηλεχειρουργική, τηλεθεραπεία, τηλεδερματολογία, τηλεπαθολογία, τηλεκαρδιολογία και τηλεμετρία.

Με την εκτεταμένη χρήση της τηλεϊατρικής, οι ασθενείς σε απομακρυσμένες νησιωτικές και ορεινές περιοχές μπορούν να έχουν πλέον ισότιμη πρόσβαση σε εξειδικευμένη γνώση, δεν απαιτείται η μετακίνηση των επαγγελματιών υγείας σε απομακρυσμένες περιοχές, υπερκεράζονται τα γεωγραφικά εμπόδια, οι ασθενείς μπορούν να διαγνωστούν και να τους παρασχεθεί η κατάλληλη φροντίδα υγείας σε πρώιμο στάδιο, εξαλείφεται το φαινόμενο της αστυφιλίας και των «υγειονομικών μεταναστών» προς τα αστικά κέντρα, βελτιστοποιείται η παροχή θεραπευτικής φροντίδας των ασθενών με χρόνια προβλήματα, βελτιώνεται το εργασιακό περιβάλλον του ιατρικού προσωπικού με τη χρήση ρηξικέλευθων τεχνολογιών, αμβλύνεται το κόστος περίθαλψης, επιτυγχάνεται συντονισμός μεταξύ των εξειδικευμένων ιατρών με τους τοπικούς ιατρούς για την βέλτιστη διαχείριση των ασθενειών με άμεση συνέπεια τη μείωση των επιπλοκών, βελτιστοποιούνται οι χρόνοι αντίδρασης στην αντιμετώπιση του περιστατικού, αμβλύνονται οι δείκτες θνησιμότητας και νοσηρότητας, μειώνονται οι άσκοπες μετακινήσεις και οι επισκέψεις στα τμήματα επειγόντων περιστατικών, επιτυγχάνεται εξοικονόμηση πολύτιμων νοσοκομειακών κλινών, καλύπτεται το έλλειμμα σε ανθρώπινο δυναμικό και υποστηρίζεται η συνεχιζόμενη κλινική κατάρτιση και εκπαίδευση.