Η δύναμη των ερωτήσεων, του θεμελίου της δημιουργικότητας​

Σαφώς και όταν θέλουμε να μάθουμε κάτι πρέπει να ρωτάμε ή/και να μελετούμε τους πιο «ειδικούς», τους ανθρώπους που έχουν εμπειρία και γνώση στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Όμως αυτό δεν φτάνει. Θα πρέπει να αμφισβητούμε ό,τι μας λένε μέσα από καλά δομημένες ερωτήσεις, οι οποίες εκτός του ότι θα μας δώσουν την ευκαιρία να μάθουμε πολύ περισσότερα για το πεδίο που μας ενδιαφέρει, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μας οδηγήσουν σε νέες ανακαλύψεις που μπορούν να βοηθήσουν τόσο εμάς όσο και τους συνανθρώπους μας σε επίπεδο προσωπικής ή/και επαγγελματικής εξέλιξης. Κι αυτό γιατί πολύ απλά οι ερωτήσεις όχι μόνο αποτελούν το θεμέλιο λίθο της δημιουργικότητας, αλλά την πυροδοτούν και την τροφοδοτούν.

Οι ερωτήσεις αποτελούν εκείνο το εργαλείο που μας βοηθά να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα. Μας επιτρέπουν να νιώσουμε και να διαισθανθούμε, ώστε να πάρουμε εμπεριστατωμένες αποφάσεις. Αποφάσεις ακόμη και για το ποιον «ειδικό» να πιστέψουμε. Αποφάσεις σχετικά με το τι «δουλεύει» και τι όχι.

Ποιος είναι όμως ο ορισμός της λέξης «ερώτηση»;

Τι πραγματικά σημαίνει η λέξη «ερώτηση»; Έχετε αναρωτηθεί ποτέ;

Την πρώτη φορά που έθεσα αυτήν την ερώτηση (τι σημαίνει «ερώτηση») το κοινό στο οποίο είχα απευθυνθεί με κοιτούσε λίγο περίεργα. Πολλοί παραδέχθηκαν ότι δεν είχαν μπει ποτέ στη διαδικασία να αναρωτηθούν κάτι τέτοιο. Και με μεγάλη ευκολία απάντησαν ότι είναι ένα εργαλείο συλλογής πληροφοριών. Και αυτή είναι η πιο συχνή προσέγγιση στον ορισμό αυτής της λέξης. Άλλωστε, και το ελληνικό λεξικό την ορίζει ως εξής: η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του ρωτώ, πρόταση με την οποία τίθενται απορίες και συνήθως ζητούνται απαντήσεις ή πληροφορίες. Και αντίστοιχα, το ρήμα «ρωτώ» ορίζεται ως: ζητώ από κάποιον να μου δώσει μια πληροφορία ή γνώμη.

Όμως ας επεκτείνουμε λίγο αυτή την προσέγγιση. Η «ερώτηση» ως εργαλείο συλλογής πληροφοριών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ερευνήσουμε κάτι που δεν γνωρίζουμε και για το οποίο δεν υπάρχουν συγκεκριμένες και ξεκάθαρες απαντήσεις. Όταν η απάντηση που δίνουμε μας αρέσει, τη συνηθίζουμε και πάνω σε αυτή χτίζουμε και άλλη γνώση. Μερικές φορές η «ερώτηση» γίνεται και ένας τρόπος να επαναεπιβεβαιώσουμε την απάντηση. Και όταν φτάνουμε να συσχετίσουμε μία ερώτηση με μία απάντηση, τότε μπαίνουμε στη διαδικασία να απομνημονεύουμε μία σχέση.

Υπάρχει όμως και μία άλλη προσέγγιση. Μία προσέγγιση που ορίζει τη λέξη «ερώτηση» ως ένα mindset, ως μία στάση, μία νοοτροπία. Υπάρχουν, δηλαδή, και εκείνοι οι άνθρωποι που ο μόνος τρόπος σκέψης που ακολουθούν είναι μέσω των ερωτήσεων. Και όταν δεν το πράττουν νιώθουν ότι δεν ζουν. Αυτοί οι άνθρωποι που δίνουν αυτή τη διάσταση στην έννοια της «ερώτησης» ζητούν συνεχώς αποδείξεις, ακόμα και για αυτά που θεωρούνται αποδεδειγμένα. Άρα, αυτοί οι άνθρωποι δεν ψάχνουν απλά πληροφορίες. Αντιμετωπίζουν την ίδια τη ζωή ως μία μεγάλη ερώτηση, θα μπορούσα να πω, η οποία «σπάει» σε πολλές επί μέρους. Αυτοί οι άνθρωποι μέσα από τις ερωτήσεις επανεφευρίσκουν τη ζωή, όπως ακριβώς κάνουν τα πολύ μικρά παιδιά που μέσα από τις πολλές ερωτήσεις προσπαθούν να μάθουν τον κόσμο. Αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν τις ερωτήσεις ως μία πρόκληση που πρέπει να την αγκαλιάσουν για να μην «σκουριάσουν» ή/και για να κάνουν trigger το status-quo.

Και όταν ορίζουμε τις ερωτήσεις ως στάση ζωής, ουσιαστικά βλέπουμε τη ζωή ως ένα μέρος γεμάτο πιθανότητες και δυνατότητες. Βλέπουμε τις ερωτήσεις όχι απλά ως ένα εργαλείο συλλογής πληροφοριών, αλλά ως ένα εργαλείο αλλαγής οπτικής και ως το θεμέλιο των συνδέσεων εκείνων που οδηγούν στην παραγωγή ιδεών.

Άρα, θα μπορούσαμε να ορίσουμε τη λέξη «ερώτηση» και ως το θεμέλιο της δημιουργικότητας!

Η σχέση ερωτήσεων και απαντήσεων

Ο τρόπος που εκπαιδευόμαστε στη σύγχρονη δυτική κοινωνία μας έχει οδηγήσει να ψάχνουμε για τις «σωστές» απαντήσεις ή να δίνουμε τις «σωστές» απαντήσεις. Δυστυχώς, δεν μας έχουνε μάθει να θέτουμε τις «σωστές» ερωτήσεις για να πάρουμε, ίσως κάποια στιγμή, κάποιες πιθανά «σωστές» απαντήσεις.

Φανταστείτε τη σχέση των ερωτήσεων και των απαντήσεων σαν έναν κύκλο. Θέτουμε την ερώτηση και καταλήγουμε σε μία προσωρινή απάντηση. Αυτή η προσωρινή απάντηση εξυπηρετεί μία συγκεκριμένη κατάσταση και κάποιες συγκεκριμένες μεταβλητές. Όμως, ζούμε σε έναν κόσμο που το μόνο σταθερό είναι η αλλαγή. Άρα, όταν οι συνθήκες αλλάζουν, τότε θα πρέπει να αλλάζουν και οι απαντήσεις. Με άλλα λόγια, σε αυτόν τον agile κόσμο που ζούμε, θα πρέπει να βλέπουμε τις απαντήσεις ως εργαλεία που υπηρετούν τις ερωτήσεις. Ως τα μέσα που προκαλούν νέες ερωτήσεις. Και αυτές οι νέες ερωτήσεις θα είναι τα οχήματα που θα μας πάνε ένα βήμα παρακάτω. Που θα μας βοηθήσουν να ανακαλύψουμε κάτι καινούριο, που θα μας βοηθήσουν να τεστάρουμε αυτό που ήδη ξέρουμε και που θα μας βοηθήσουν να οδηγηθούμε σε νέες προσωρινές απαντήσεις.

Τον βλέπετε τον κύκλο... Έτσι δεν είναι;

Αυτός ο κύκλος λοιπόν ερωτήσεων-απαντήσεων αντιπροσωπεύει τον κύκλο της εξέλιξης που συμβαίνει εδώ και χιλιάδες χρόνια. Από τότε που εμφανίστηκε ο Homo sapiens στη γη!

Άρα…

Το να ρωτάς είναι μία διαδικασία, ένας τρόπος ζωής. Το να ρωτάς σου επιτρέπει να «μπεις μέσα σε κάτι». Δεν είναι κάτι που απλά κάνεις. Το να ρωτάς σε κρατάει ζωντανό και σε κάνει πιο ζωντανό.

Πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν να θέτουν ερωτήσεις γιατί δεν θέλουν να ξεβολευτούν. Γιατί φοβούνται το άγνωστο που μπορεί να τους παρουσιαστεί μπροστά τους. Γιατί φοβούνται την παρακείμενη δυνατότητα. Γιατί, τελικά, θέλουν να αποφύγουν την ανάληψη ευθύνης για τις αποφάσεις τους!

Οι ερωτήσεις δημιουργούν παράθυρα, ανοίγματα σε πολλαπλές πιθανότητες, σε πολλαπλά δυναμικά. Μας βοηθούν να δούμε πιο «καθαρά», να αναπτυχθούμε, να οδηγηθούμε σε πιο ουσιώδη συμπεράσματα, να κάνουμε πιο σωστές επιλογές. Και όλα αυτά γιατί; Γιατί πολύ απλά μας κάνουν πιο δημιουργικούς και φυσικά agile. Επιτρέπουν να γίνουν πιο αποτελεσματικές συνάψεις στον εγκέφαλό μας και έτσι να παράγουμε ιδέες που πραγματικά δίνουν απαντήσεις που αξίζουν και μας κάνουν να προσαρμοζόμαστε ευκολότερα και γρηγορότερα σε ό,τι νέο προκύπτει.

Το να θέτουμε ερωτήσεις, το να είμαστε αποτελεσματικά περίεργοι δηλαδή, είναι καθήκον μας! Το χρωστάμε στη φύση μας!

Και θα κλείσω αυτό το άρθρο με ένα quote του γνωστού μαθηματικού και ιστορικού Jacob Bronowski: «Ask the impertinent questions and you are on the way to the pertinent answer».