Μπορεί το κράτος να κρατήσει το μονοπώλιο των συντάξεων;

Από τρία πράγματα εξαρτάται η ευημερία μας: Από την επάρκεια των συντάξεων, την πρόσβαση στην υγεία χωρίς να βάζουμε στο χέρι στην τσέπη και από την οικονομική μας διασφάλιση στην περίπτωση που χαθεί η περιουσία μας.

Τι έχουμε από όλα αυτά; 1: Το αποθεματικό του συνταξιοδοτικού μας συστήματος κινδυνεύει να πιάσει πάτο. 2: Πληρώσαμε ως λαός από την τσέπη μας 5,5 δισεκατομμύρια για την υγεία μας, σε συνολικές δαπάνες 15,5 δισεκατομμυρίων – το κράτος 9,5 δισεκατομμύρια, οι ασφαλιστικές εταιρείες μόνο 550 εκατομμύρια. 3: Με 9 δισεκατομμύρια ζημιές στις κατοικίες θα έλθουμε αντιμέτωποι στην περίπτωση ενός μεγάλου σεισμού στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος (ΕΑΕΕ), Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο στην Eurolife ERB Αλέξανδρο Σαρρηγεωργίου. Δύσκολα να πιάσουμε τη βάση, φαίνεται να είμαστε υπό-ασφαλισμένοι. Ας μείνουμε, στο πρώτο, στις συντάξεις.

Λίγοι για τους πολλούς

0,8% του ΑΕΠ, σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ ήταν το 2017 το αποθεματικό του συνταξιοδοτικού μας συστήματος και αυτό ήταν κυρίως ιδιωτικά κεφάλαια. Ο αντίστοιχος σταθμισμένος μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ είναι 134%. «Βεβαίως, μπορεί να πει κάποιος ότι η Ελλάδα έχει μόνο διανεμητικό σύστημα συντάξεων, όπου η μία γενιά πληρώνει την επόμενη», παρατηρεί ο κος Σαρρηγεωργίου, διερωτώμενος: το «που μας οδηγεί αυτό την στιγμή που δουλεύουν λίγοι και στην σύνταξη βγαίνουν ολοένα και περισσότεροι»; Στην Ελλάδα έχουμε, συμπληρώνει, τις ακριβότερες εισφορές στο κρατικό/αναδιανεμητικό σύστημα, επειδή το κράτος αφαιρεί από τους σημερινούς εργαζομένους, για να πληρώσει τους χτεσινούς εργαζόμενους –νυν συνταξιούχους, ενώ ταυτοχρόνως χρεώνει τους αυριανούς εργαζομένους, καθώς αυξάνει το δημόσιο χρέος.

…και στο τέλος όλοι με ολίγα

Μεταρρυθμίσεις στον πρώτο πυλώνα ασφάλισης, στο κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα έγιναν. Η κυριότερη αλλαγή της τελευταίας μεταρρύθμισης είναι η σταδιακή αποκλιμάκωση του ποσού της κρατικής επιχορήγησης του ασφαλιστικού συστήματος από 13,3% του ΑΕΠ ή 17,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2014 σε 4,8% του ΑΕΠ ή 10,5 δισεκατομμύρια το 2025. Το κράτος από το 2025 και μετά θα είναι σε θέση να εγγυηθεί την εθνική σύνταξη η οποία θα φτάνει στα 384 ευρώ για 20 χρόνια ασφάλισης και για 15 χρόνια ασφάλισης στα 346 ευρώ.

Μισές δουλειές

Μόνο με το αναδιανεμητικό σύστημα ασφάλισης, διαμηνύει η ΕΑΕΕ, τα προβλήματα θα τα βρούμε μπροστά μας. Η αναλογία εργαζομένων/ συνταξιούχων είναι δυσανάλογη, συνεπώς οι εργαζόμενοι πληρώνουν μέσω υπέρογκων εισφορών τις συντάξεις εκτροχιάζοντας την ανάπτυξη. Μέγα ζητούμενο για την Ελλάδα παραμένει, επίσης, το δημογραφικό το οποίο θα ασκήσει πιέσεις στα ασφαλιστικά ταμεία, όπως και η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, η ύπο-απασχόληση, η εισφοροδιαφυγή. Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν στην μείωση συνταξιοδοτικών αποθεμάτων.

Ας πάρουν τους κινδύνους οι ιδιώτες και να ελαφρυνθεί το κράτος

Ο κρατικός πυλώνας ασφάλισης, τούτων δοθέντων, δεν μπορεί να σηκώσει όλο το φορτίο. Οι κίνδυνοι αυτοί, βάσει όσων εφαρμόζονται διεθνώς, ας μεταφερθούν στους άλλους δύο πυλώνες, ώστε να ισχυροποιηθούν τα θεμέλια του ασφαλιστικού. Στο Δεύτερο Πυλώνα Ασφάλισης που είναι υποχρεωτικός με κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα για την διασφάλιση της επικουρικής σύνταξης, κυρίως μέσα από το θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης, παρέχοντας τη διαχείριση των εισφορών σε αυστηρά ελεγχόμενες δημόσιες και ιδιωτικές εταιρείες. Και, στον Τρίτο Πυλώνα Ασφάλισης που είναι συμπληρωματικός μη υποχρεωτικός, όπου ο ασφαλισμένος έχει την δυνατότητα να συμπληρώνει την σύνταξη του μέσα από ατομικά ιδιωτικά ασφαλιστικά προγράμματα τα οποία και επιλέγει ελεύθερα. Έτσι, το ταμείο δεν θα είναι μείον.

Πάνε να μας «φάνε» την εθνική σύνταξη και να την αντικαταστήσουμε με την ιδιωτική;

Όχι. Ο ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης στο σύστημα συντάξεων της χώρας και κατ’ επέκταση στην αναπτυξιακή προσπάθεια είναι σημαντικός, τονίζει ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, διευκρινίζοντας ότι η ιδιωτική ασφάλιση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κοινωνική ασφάλιση, μπορεί, όμως, και πρέπει να λειτουργήσει συμπληρωματικά.

Και τι σημαίνει αυτό;

Σημαίνει ότι με το σύστημα των τριών πυλώνων, το κράτος δεν θα αναλαμβάνει το σύνολο της συνταξιοδοτικής προστασίας. Θα εξασφαλίζει ένα ποσοστό αναπλήρωσης που όπως φαίνεται δεν θα ξεπερνά το 60%. Την εθνική σύνταξη θα συμπληρώνει η ανταποδοτική σύνταξη και θα υπάρχουν και τα προσωπικά ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα, όπως αναφέρεται παραπάνω.

Αμφισβητήσεις και φόβοι

Τον καταναλωτή, αναφορικά με τις ασφαλιστικές εταιρίες και τα ασφαλιστικά προϊόντα, τον απασχολεί το αν η ασφαλιστική εταιρία στην οποία εμπιστεύεται την ασφάλιση του - θα υπάρχει στο μέλλον, αν τα ασφαλιστικά προϊόντα που αγοράζει πληρούν το σκοπό του. Δεν είναι λίγα αυτά που συνέβησαν στο παρελθόν, τα κανόνια, τα λουκέτα. Το φαινόμενο Ασπίς και Commercial Value έχει στοιχειώσει τις ασφαλιστικές.

Οι χρεοκοπίες προλαμβάνονται

Οι ασφαλιστικές έχουν υιοθετήσει τις διατάξεις του Solvency II. Εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος η οποία ακολουθεί τα νέα Ευρωπαϊκά πρότυπα και τις νέες αρχές διακυβέρνησης διαχείρισης κινδύνων (Solvency II) της Ευρωπαϊκής Εποπτικής Αρχής για τις Ασφάλειες και τις Ιδιωτικές Συντάξεις (EIOPA). Το βασικό μειονέκτημα του παλαιού εποπτικού πλαισίου ήταν ότι συνέδεε την φερεγγυότητα μόνο το ασφάλιστρο, τη συχνότητα και το μέγεθος των αποζημιώσεων – αγνοώντας άλλους σοβαρούς κινδύνους. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο Solvency II εισάγει την μορφή της προληπτικής εποπτείας, η οποία είναι σχεδιασμένη να προλαμβάνει τη χρεοκοπία. Το νέο πλαίσιο, χρησιμοποιώντας ως βάση του την ολιστική διαχείριση κινδύνων, απαιτεί τη δημιουργία οικονομικού κεφαλαίου, το οποίο διασφαλίζει τη συνέχεια των εργασιών της ασφαλιστικής επιχείρησης ακόμα και κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες, προστατεύοντας την ακόμα και από την χρεοκοπία.

Τότε τι περιμένουμε;

Τα προβλήματα θα τα συναντήσουμε μπροστά, πιθανά το συνταξιοδοτικό να πυροδοτήσει συζητήσεις πριν τις εκλογές. Για να επιλυθεί το πρόβλημα, όλα τα κόμματα πρέπει να αφήσουν πίσω τα πολιτικά οφέλη, να καταλάβουν τις πραγματικές ανάγκες, να κατανοήσουν τους ρόλους τους και να βρουν λύση, με στόχο την προάσπιση των συμφερόντων των εργαζομένων και των επομένων γενεών.