Συνεργασίες: «Αστροφεγγιά ή καλοκαιρινή μπόρα;»

Οι συνεργάτες, λοιπόν, είτε αυτοί είναι δύο φίλοι που μοιράζονται το ίδιο όραμα, είτα δύο συμφοιτητές που εκπόνησαν παραπλήσια μεταπτυχιακά ή διδακτορικά, είτε φίλοι από τον στρατό, είτε δύο φίλες από το σχολείο, είτε (το καλύτερο σας το άφησα για το τέλος) ένα ζευγάρι ή μια οικογένεια, αδέρφια, πατέρας-γιός/κόρη, μητέρα-γιός/κόρη - άρα μιλάμε για διαγεννεαλογική μεταβίβαση ρόλων και κληρονομίας, όποια βάση κι αν έχει η φύση της συνεργασίας, όλα, μα όλα, θεμελιώνονται με την ανθρώπινη επικοινωνία.

Η ανθρώπινη επικοινωνία και οι επιδράσεις της στην συμπεριφορά, όπως την όρισαν στο ομότιτλο βιβλίο τους οι Paul Watzlawick, Janet Beavin Bavelas k Don D.Jackson, είναι μια «conditio sine qua non» (συνθήκη εκ των ουκ άνευ) της ανθρώπινης επικοινωνίας και της κοινωνικής τάξης. Συνεχίζοντας, στο ίδιο βιβλίο αναφέρουν ότι από την αρχή της ύπαρξης του, κάθε ανθρώπινο ον εμπλέκεται στην πολύπλοκη διαδικασία του να κατακτήσει τους κανόνες της επικοινωνίας, έχοντας ελάχιστη επίγνωση αυτών από τα οποία αποτελείται ο κορμός των κανόνων. Ο τρόπος, λοιπόν, που επικοινωνούν μεταξύ τους οι συνεργάτες, τα όρια και οι συμπεριφορές που πραγματοποιούνται, είναι τα στοιχεία που θα θεμελιώσουν την συνεργασία, θα ορίσουν το βάθος ή θα προδιαγράψουν τη λύση της συνεργασίας.

Ωστόσο, στην αρχή όλα φαντάζουν ειδυλλιακά και όλα μοιάζουν σαν μια εκπληρούμενη προφητεία. Υπάρχει ο απόλυτος συγχρονισμός, το απαραίτητο πάθος, η απαιτούμενη ενέργεια και, φυσικά, η άνευ ορίων επικοινωνία εκατέρωθεν των συνεργατών. Τα μυστικά εκμηδενίζονται και οι συνεργάτες γίνονται επιστήθιοι φίλοι αν δεν είναι ήδη μέσα στην οικογένεια (δηλ, οικογενειακές επιχειρήσεις κτλ).

Εφόσον το αμοιβαίο όραμα άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά, η κάθε πλευρά το εμπλουτίζει με το αλατοπίπερο των εμπειριών και των συναισθημάτων της. Ανάλογα το ποσοστό συμμετοχής στην επιχείρηση, υπάρχει μια ιεραρχία, ένας CEO να παίρνει την ευθύνη των «μεγάλων αποφάσεων», άλλοτε με το μικρότερο, άλλοτε με το μεγαλύτερο ρίσκο. Ωραία, βρήκαμε και το αφεντικό, το ονομάσαμε, του δώσαμε και την δόξα. Τί γίνεται όμως όταν η επιχείρηση ανθίσει και ο συνέταιρος, ξαφνικά, προσπαθήσει να σφετεριστεί όλη την δόξα πάνω του; Και τί γίνεται όταν η εταιρία φέρει και την επωνυμία του και ο συνεργάτης βγάζει όλη τη δουλειά στα παρασκήνια;

Αυτά είναι τα αναπόφευκτα των συνεργασιών και οφείλονται στην διανομή των ρόλων και στα δυναμικά της επικοινωνίας μέσα στην συνεργασία. Μην ξεγελιέστε, οι συνεργασίες με την οικογένεια, τους συγγενείς και τους φίλους είναι οι δυσκολότερες όλων. Διότι, πολύ απλά, εκεί υπάρχει ένας διάχυτος ευνουχισμός, αν μιλάμε για γονείς - παιδιά, αδέρφια και συγγενείς. Αν μιλάμε για συνεργασίες φίλων, ζευγαριών, μιλάμε για παιχνίδια ελέγχου και εξουσίας που εκπορεύονται από την ήδη υπάρχουσα συναισθηματική σχέση.

Δύσκολα τα πράγματα και η επικοινωνία, ο στόχος και το όραμα που ένωσαν δύο ή τρείς ή περισσότερους συνεργάτες (εκεί στους πολλούς και στις πολυμετοχικές εταιρείες γίνεται το πανδαιμόνιο). Στις πολυπρόσωπες συνεργασίες λοιπόν, αρχίζει να χάνεται το ειδυλλιακό τοπίο και τα σύννεφα θολώνουν την αστροφεγγιά της εκάστοτε συνεργασίας.

Εστιάζοντας στην τροχοπέδη των συνεργασιών, περιττό να αναφερθώ στο τί γίνεται στις περιόδους ύφεσης και αναδουλειάς. Στοιχεία όπως ψυχραιμία, λογική, σεβασμός, μπαίνουν στο συρτάρι, καταστρέφοντας την επικοινωνία και τα μυστικά και η αμφισβήτηση που δημιουργεί η χαιρεκακία θεριεύουν, έως ότου επιστρέψουν σε θεμιτά επίπεδα τα κέρδη.

Τα γνωρίζετε όλοι αυτά και λίγο πολύ φτάνει η φαντασία σας στο πόσο εύκολα ξεκινούν και τελματώνουν οι συνεργασίες, όπως φυσικά ισχύει σε όλες τις σχέσεις διάδρασης και επικοινωνίας. Ο Arthur Schopenhauer, στο εκρηκτικά γλαφυρό, παράλληλα όμως διαφωτιστικό του βιβλίο, Η Τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο, που έχει χαρακτηριστεί ως εγχειρίδιο επικράτησης απέναντι σε οποιονδήποτε αντιδικία ή αντιπαράθεση, φώτισε την μορφή της επικοινωνίας υπό το πρίσμα της απόλυτης κυριαρχίας και επιβολής.

Σας προκαλώ να φανταστείτε δύο ή περισσότερους συνεργάτες να ακολουθούν την ίδια τέχνη, την εριστική διαλεκτική, δηλαδή, «την τέχνη του να λογομαχεί κανείς - και να λογομαχεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υπερασπίζεται επαρκώς τις θέσεις του, είτε έχει δίκιο είτε άδικο». Όπως αντιλαμβάνεστε, αυτή η τέχνη έχει διάφορες τεχνικές επικοινωνίας όπως, απόρριψη της επικοινωνίας (τεταμένη και αμήχανη σιωπή), αποδοχή της επικοινωνίας (πλύση εγκεφάλου), ακύρωση της επικοινωνίας (αυτοαντιφάσεις, ανακολουθίες κτλ). Αργά ή γρήγορα αυτές οι τεχνικές υιοθετούνται ασυνείδητα από όλους, είτε πρόκειται για επιχειρηματίες πολιτικούς, είτε πρόκειται για δημοσιογράφους, διαφημιστές και εμπόρους.

Ας πάμε όμως λίγο πιο εν τω βάθει και αναρωτηθείτε πόσο τυχαίες είναι αυτές οι συνεργασίες, πόσο εμπιστοσύνη σας εμπνέουν οι συνεργάτες σας. Δεν θα ήταν κι άσχημα να γνωρίζατε και τις οικογένειες τις οποίες προέρχονται ή έχουν δημιουργήσει, προτού συνεργαστείτε με κλειστά μάτια. Όπως συνίσταται στα ζευγάρια πριν παντρευτούν να γνωρίσουν τα πεθερικά τους πριν το γάμο, κάντε κι εσείς το ίδιο και μην ξεχνάτε ότι είναι ευρέως γνωστό πως ο αρραβώνας είναι πάντα σοφότερος πριν από τον γάμο!