Άννα Χαρακτινού: Έχει η τέχνη της αρχιτεκτονικά στοιχεία; [Συνέντευξη]

Ποιος είναι ο πυρήνας του έργου σας;

Δημιουργώ κρυπτογραφημένες ιστορίες στο χώρο. Το ξεκίνημα είναι συνειδητά βιωματικό. Λεπτοφυή, ψυχολογικά αυτοπορτρέτα που καθρεφτίζουν έναν ονειρικό κόσμο, σαν ένα μαγικό παράθυρο που ανοίγει στο µη ορατό κοµµάτι της πραγματικότητας: μυστικιστικές γυναικείες φιγούρες και µεταµορφώσεις ανθρώπων / ζώων που συγχωνεύονται µε τις προσωπικές µου εμπειρίες και θέτουν καίριες ερωτήσεις που αφορούν το «Εγώ» στον κόσμο σήμερα. Κάθε χαρτί µετατρέπεται σ’ ένα λαβυρινθώδες ταξίδι γεµάτο προσωπικές ανακαλύψεις.

Η πραγµατική συνειδητοποίηση έρχεται εκ των υστέρων, µετά το πέρας της ολοκλήρωσης κάθε έργου. Διηγούµαι ιστορίες για διαχωρισµούς και ενώσεις, για το θάνατο και την ζωή, για τον έρωτα, για επιθυµίες και δυαδικότητες, που, η µία χωρίς την άλλη δεν θα µπορούσαν να υπάρξουν.

Στην πιο πρόσφατη δουλειά σας, βλέπουμε το μοτίβο των πλεγμάτων, σχεδόν μαθηματικά δομημένο.

Η ιδέα ξεκίνησε τρια χρόνια πριν με τη σειρά «The inside out ceremony», µε συνεκτικό στοιχείο των έργων το πλέγµα, το οποίο ακόµα το µελετάω. Εκείνη την περίοδο διάβαζα ορισμένα άρθρα σχετικά µε την υποτιθέµενη ύπαρξη ενός ενεργειακού πλέγµατος που περιβάλλει τον πλανήτη µας – συνδέοντας όλα τα έµβια όντα µεταξύ τους – και συντονίζει τους εγκεφάλους των ανθρώπων σε µια κοινή συχνότητα!

Επίσης, στηρίχθηκε στην έννοια του χωροχρόνου, ο οποίος είναι φρακταλικός – επομένως οποιαδήποτε αλλαγή σ’ ένα σημείο του, έχει άμεση επίδραση σε ένα άλλο σημείο παρόμοιων χαρακτηριστικών, παρά την έλλειψη µιάς φυσικής επαφής ή παρατήρησης μεταξύ τους.

Είναι κάποιες θεωρίες που με συνάρπασαν. Αν μία ιδέα ή ενέργεια γεννιέται, συμβαίνει εδώ, τότε είναι δυνατόν να δονήσει το ενεργειακό αυτό πλέγμα και να μεταφερθεί παράλληλα και χωροχρονικά στη συνείδηση άλλων ανθρώπων. Τα αόρατα νήματα είναι οι πιο ισχυροί δεσμοί, είχε πει ο Νίτσε...

Ας μπούμε σε βάθος στη σειρά «The Inside Out Ceremony».

Ξεκίνησε με την ιδέα της χρήσης του πλέγματος σαν πρωταρχικό μοτίβο και πώς αυτό, αλληγορικά, μπορεί να συμβολίζει την ιδέα της ένωσης όλων των πραγμάτων. Κάθε στοιχείο στον εσωτερικό και στον εξωτερικό κόσμο προέρχεται από την ίδια πηγή. Ο καθένας από µας υπάρχει, µε µία έννοια, μέσα στον άλλο. Είµαι ο τόπος, το δέντρο, το πουλί, είµαι εσύ. Η φύση περιέχει ένα µέρος από εµάς και εµείς περιέχουµε ένα µέρος της φύσης και έτσι υπάρχει µια αόρατη σχέση µεταξύ όλων µας. Ο έξω κόσµος εξάλλου, αντιπροσωπεύει αυτό που συµβαίνει µέσα µας. Τα εύθραυστα διοράµατα χαρτιού της “The Inside Out Ceremony” παρουσιάζονται λοιπόν ως απτά κοµµάτια αυτής της κοσµοθεωρίας.

Η σειρά «The Inside Out Ceremony» μεταφέρει την έννοια της σύνδεσης όλων και ότι κάθε στοιχείο στον εσωτερικό και στον εξωτερικό κόσμο προέρχεται από την ίδια πηγή. Ο καθένας από µας υπάρχει, µε µία έννοια, μέσα στον άλλο.

Hieronymus Bosch's Eye, Eggs, Paper cut, Drawing 42 X 35 X 20 cm 2016

Επομένως το πλέγμα συνδέει το έργο σας και με την αρχιτεκτονική.

Ορισμένα από τα πρόσφατα και από τα τρέχοντα έργα μου έχουν να κάνουν με την τοπολογία και την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, την προσθετική κατασκευή και την τρισδιάστατη εκτύπωση. Η σύνδεση με την αρχιτεκτονική βρίσκεται στο τρισδιάστατο και το βιομορφικό στοιχείο. Αν πάρεις ένα θραύσμα από μία τέτοια δομή, βρίσκεις αυτό που φτιάχνω εγώ. Μία τομή από το όλον, που γεννιέται και πολλαπλασιάζεται στο διηνεκές.

Ας υποθέσουμε πως φτιάχνω ένα ξενοδοχείο. Τι μπορούμε να κάνουμε μαζί;

Δεν θέλω να δημιουργήσω ένα έργο διακοσμητικό που θα ταίριαζε στην αρχιτεκτονική ή αισθητική του χώρου, αλλά κάτι που θα προκαλεί μόνιμα μία ερώτηση. Η ύπαρξη και η δημιουργία χώρων και τόπων μέσα σε μία άλλη κατασκευή είναι η αρχιτεκτονική της δικής μου τέχνης. Με ενδιαφέρουν τα βιομορφικά μοτίβα που παίζουν με το φως και τη σκιά, όπως για παράδειγμα στη στέγη του Λούβρου στο Άμπου Ντάμπι από τον Jean Nouvel.

Mysteries of the shadow (detail)

Σήμερα στον κόσμο, υπάρχουν τάσεις στην αισθητική;

Στον σύγχρονο δυτικό κόσμο τα πάντα τείνουν να είναι τέχνη. Ο Μποντριγιάρ λέει χαρακτηριστικά ότι ζούμε την ολοκληρωτική αισθητικοποίηση του κόσμου. Η τέχνη βρίσκεται πλέον παντού, γι’ αυτό δυσκολευόμαστε να την εντοπίσουμε. Όπως το λέει, γλαφυρά μαζί κι επώδυνα, η τέχνη δεν πεθαίνει επειδή δεν υπάρχει πια τέχνη αλλά επειδή είναι υπερβολικά πολλή.

Κινήματα υπάρχουν;

Το «bad painting» είναι ένα άτυπο κίνηµα που επικρατεί. Νοµίζω, πως στο πλαισιο του, έχουν φτιαχτεί έργα από ανθρώπους που ανάγουν τη µη αισθητική, σε τέχνη. Ενοχλητικές, θορυβώδεις, ασχεδίαστες, εφιαλτικές µορφές βγαίνουν έξω από το πλαίσιο της εποχής αλλά και της διαχρονικής ανθρώπινης ψυχής, που η ύπαρξή τους ίσως δικαιολογείται ως «αντίδραση» στην υπερβολική πλέον τελειότητα των µοντέρνων δυτικών κατασκευών.

Παλαιότερα, ο Joseph Beuys – ένας καλλιτέχνης που αγαπώ- κλειδωνόταν σε ένα δωµάτιο µε ένα κογιότ για δυο εβδοµάδες και ζούσαν µαζί επί οκτώ ώρες για να κάνει το έργο «I Like America and America Likes Me»... Το έργο ήταν ακραίο, μα είχε αιτία και ουσία. Σήμερα, ίσως η πιο θετική, δραματική αλλαγή που έχει επιφέρει ένας καλλιτέχνης στην τέχνη, είναι αυτή του Banksy που βγάζει τα έργα από τις γκαλερί στους δρόμους.

Πως θα έπρεπε να είναι η τέχνη; Τι χρειάζεται η κοινωνία σήμερα;

Η τέχνη θα έπρεπε να δείχνει το κομμάτι πέρα από αυτό που είμαστε στο τώρα και το οποίο βλέπουμε. Το μπροστά του εαυτού μας. Το παρακάτω, την εξέλιξη, το κομμάτι που δεν μπορούμε ακόμα να αντιληφθούμε με τη λογική. Την έκφανση της ύπαρξης που δεν μπορεί να ειδωθεί με τα φυσικά μάτια. Η τέχνη είναι ένα βήμα πιο μπροστά από την επιστήμη και δύο βήματα μπροστά από την κοινωνία. Είναι δηλαδή δύο επαναστάσεις μπροστά.

Χρειαζόμαστε προσωπικότητες και αυτές σπανίζουν. Η κοινωνία χρειάζεται έναν καλλιτέχνη που είναι ειλικρινής και συνεπής με αυτό που δημιουργεί. Η τέχνη του να είναι ο ίδιος και η ζωή του.

Πως γεννιέται ένα έργο στο εργαστήρι σας;

Οι διαδικασίες µπορούν να χωριστούν σε δύο ξεχωριστά σηµεία εκκίνησης: µε βάση το υλικό ή µε βάση το concept. Όταν η διαδικασία βασίζεται στο υλικό, υποκινούµαι να δηµιουργήσω µία νέα δουλειά, λόγω µιας αιφνίδιας εµµονής µε µια µορφή ή σχήµα, ή ένα συγκεκριµένο µοτίβο. Ξεκινώ µε την κοπή του χαρτιού στο επιθυµητό σχήµα ή µοτίβο και στη συνέχεια δηµιουργώ την ιστορία µε βάση τη φόρµα που προέκυψε.

Αντίθετα, όταν η διαδικασία βασίζεται στο concept, κινούµαι από µια ενστικτώδη ανάγκη να πω µία ιστορία. Καθώς τα σχέδια παίρνουν υλική µορφή στο χώρο, το κοµµένο χαρτί είναι το στοιχείο που ακολουθεί την ιστορία του θέµατος και θα εισαχθεί, ως συνεκτικό κοµµάτι που θα συνδέσει τις εικονογραφήσεις µαζί.

Πώς αντιμετωπίζετε την έννοια του χώρου;

Με απασχολεί πολύ η έννοια του χώρου. Είναι µία εµµονή που υπάρχει, ήδη από το 2ο έτος φοίτησής µου στη Σχολή Καλών Τεχνών. Υπάρχει χώρος; Πώς δηµιουργείται; Μπορώ ίσως να επέµβω και να δηµιουργήσω εγώ έναν καινούργιο χώρο, στον ήδη υπάρχοντα; Κάθε φόρµα που δηµιουργώ είναι ένας µοναδικός τόπος, όπου διαδραµατίζεται το έργο και η ιστορία που θέλω να διηγηθώ. Έτσι γεννιούνται αυτές οι εύθραυστες κατασκευές, που αρθρώνουν ένα σχεδόν άυλο αρχιτεκτόνηµα µέσα στο χώρο. Ένα δοµηµένο χάος. Έξω από το έργο, στους τοίχους και τα δωµάτια, κάνω µε το έργο µου µία επέµβαση. Άρα δηµιουργείται ένας ακόµα χώρος. Πιστεύω ότι ουσιαστικά δεν υπάρχουν όρια. Είναι µια άτυπη συµφωνία που έχουµε κάνει, για να μπορέσουμε να συνυπάρξουµε στον τρισδιάστατο κόσµο μας.

Πως λειτουργεί η τέχνη µέσα στο χώρο;

Δηµιουργεί καινούργιους χώρους και τόπους, φυσικά και νοηµατικά. Τέχνη είναι η λύτρωση. Η οµορφιά, η αισθητική, η ατµόσφαιρα φτιάχνει ένα προσωπικό σκηνικό, το οποίο έχει την ενέργεια κάθε ανθρώπου.

Self magnetic grid #1, cut out paper, Drawing 60 X 96 cm 2016

Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από τις ποικίλες ατομικές και ομαδικές σας εκθέσεις στη Γερμανία και την Ελβετία;

Για τους Γερμανούς που βλέπουν μέσα από το πρίσμα της προτεσταντικής ηθικής και νοοτροπίας, «Τέχνη» νοείται ως αυτό που ξεφεύγει από τη νόρμα του τέλειου. Ένα στραβωμένο πιρούνι, ενα γιγάντιο, στρεβλωμένο μέταλλο είναι κατι που μπορούν να κατανοήσουν και να θαυμάσουν ως έργο τέχνης! Στις διεθνείς εκθέσεις παρατήρησα ότι κυριαρχεί η λατρεία για τον όγκο, απότοκο πιθανόν απο την αγάπη τους στη μνημειακή αρχιτεκτονική, τα μπλοκ, τα μπούνκερ, την επιβολή, τον έλεγχο, τον επεκτατισμό και την εξουσία. Κάτι έξω απ’ αυτό, πιο λεπτοφυές, φερμένο από έναν άλλο κόσμο και μια άλλη πραγματικότητα, δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό, ωστόσο κάτι τους κινεί μέσα τους. Ίσως τους θυμίζει κάτι που έχουν ξεχάσει.

Αγαπάτε πολύ τη φύση. Θα μας δώσετε ένα θραύσμα από αυτά τα συναισθήματα;

Γεννήθηκα σε μια μονοκατοικία με μεγάλο κήπο, όπου η μητέρα μου συνήθιζε να φυτεύει όλων των ειδών τα οπωροφόρα δέντρα, φυτά και λουλούδια. Αυτή ήταν και η πρώτη μου επαφή με τη φύση, που μετατράπηκε σε μεγάλη αγάπη!

Για έξι χρόνια, ζούσα σ’ ένα σπίτι στη Γερμανία όπου έβλεπε στο δάσος. Μου άρεσε να παρακολουθώ τα πουλιά και τι κινησεις τους. Ξεκίνησα να τα ζωγραφίζω γιατί μαγευόμουν από τις φωνές, τις κινήσεις, τη φυσιολογία και τη ζωή τους. Αναρωτιόμουν πώς να βλέπουν και πώς να αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Αν πλά σματα που οι άνθρωποι τα νιώθουμε αντιληπτικά κατώτερα από εμάς μπορεί να είναι τελικά πιο εξελιγμένα. Το ίδιο σκεφτόμουν για τα δέντρα. Καθώς, ως υλικό, λατρεύω το χαρτί, αισθάνομαι αγαπη και για τις υπάρξεις που μας το χαρίζουν. Το χαρτί, νιώθω, είναι το δώρο τους στους ανθρώπους. Είναι ιερές υπάρξεις για μένα καθώς βρίσκονται τα μισά μέσα στη γη και τα μισά έξω. Είναι μία δίοδος του μέσα και του έξω, η συνδεση του πάνω με το κάτω. Χωρίς αυτά δε θα υπήρχε υγρασία και οξυγόνο στην ατμόσφαιρα. Κάθε μία τέτοια ύπαρξη εκλύει στην ατμόσφαιρα 1000 λίτρα νερού καθημερινα!

Θα με γνωρίσετε με την Άννα αρκετά χρόνια πριν, στη Γερμανία, με αφορμή τα χαρακτικά των πρώτων ηµερών;

Οι χαλκογραφίες µου και η ουσιαστική επαφή µε τη χαρακτική εκκίνησαν κατά το Erasmus µου, στο µεσαιωνικό χωριό Χίλντεσχαιµ,στην Κατω Σαξωνια. Το κέντρο του χρονολογείται από το 1200 και στα δάση γύρω του γεννήθηκαν οι αδερφοί Γκριµ. Τότε, περνούσα τη µεσαιωνική µου περίοδο! Ένιωθα πολύ οικεία µε τα κάστρα, τους ιππότες, τα µοναχικά τάγµατα, τις πανοπλίες και τις µάχες. Σ’ αυτή τη µεσαιωνική πολιτεία αγόρασα ένα αλφαβητάρι αρχαίων Γερµανικών και έµαθα να γράφω και να διαβάζω την ξεχασµένη αυτή γραφή! Στη διαδικασία προστέθηκε και η χαρακτική, µια τέχνη απόλυτα χειρωνακτική, τοποθετηµένη στις ρίζες της τυπογραφίας. Δούλευα με χαλκό, ένα μαλακό μέταλλο, με θερμό, γλυκό χρώμα. Βασική επιρροή μου τότε ήταν ο Άλµπρεχτ Ντύρερ.

Μετά έρχονται οι γυάλες..

Άλλο ένα παραδοσιακό αντικείµενο στη Γερµανία. Ξεκίνησαν να χρησιµοποιούνται περίπου τον 17ο αιώνα, από τους αριστοκράτες και τους βασιλιάδες, που ήθελαν να προστατεύουν τα πολύτιµα αντικείµενά τους από τη σκόνη. Κατά την παραµονή µου στο χωριό της Σαξονίας, αλλα και µετέπειτα στο Βερολινο, έβλεπα τις γυάλες στις βιτρίνες των χριστουγεννιάτικων κυρίως καταστηµάτων, να «φιλοξενούν» µέσα τους αστέρια, ελαφάκια και άλλα στολίδια. Έτσι μου γεννήθηκε η ιδέα να ξεκινήσω μία σειρά με αυτές, όπου θα μπορούσα να τοποθετήσω τα χαρτιά μου για να φτιάξω μικροσκοπικούς κόσμους. Είναι η αίσθηση ότι φυλακίζεις κάτι. Παγώνεις μία στιγμή στο διηνεκές. Αυτή την έννοια έχει η γυάλα για μένα. Ξεκίνησα από πολύ μικρά κομμάτια. Τώρα έχουν εξελιχθεί τόσο, ώστε  η πιο πρόσφατη έχει ύψος ένα μέτρο.

Τι πρέπει να γνωρίζει και να εκτιµήσει ένας συλλέκτης σύγχρονων έργων τέχνης;

Ο συλλέκτης είναι κυριευµένος από το πάθος της απόκτησης των πραγµάτων που θαυµάζει…  Ίσως και να µην πρέπει να γνωρίζει. Είναι η αιφνίδια συγκίνηση που σε κάνει να θέλεις ένα έργο.