Στρατηγικός Σχεδιασμός: Ακροβατώντας ανάμεσα στην ευελιξία και την προσήλωση

Το πολυεπίπεδο και αέναα επαναοριζόμενο επιχειρηματικό γίγνεσθαι μοιάζει εχθρός που πάντα νικά την καλύτερη στρατηγική σε μία μάχη άνιση. Για παράδειγμα, τα εργαλεία που σχεδιάστηκαν για να χαρίζουν μία κερδοφόρα στρατηγική σε βιομηχανίες παραγωγής, σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν ελάχιστη συνάφεια και δεν ταιριάζουν με τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα που αναδύθηκαν κατά την 4η βιομηχανική επανάσταση.

Ιδιαίτερη κριτική γίνεται για το γεγονός πως τα εργαλεία επιχειρηματικού σχεδιασμού εσφαλμένα εστιάζουν σε ορισμένα στοιχεία του στρατηγικού περιβάλλοντος μιας επιχείρησης εις βάρος άλλων. Εμβαθύνουν πολύ σε συγκεκριμένες ικανότητες και πτυχές που για την ώρα μπορεί να είναι οι πιο βασικές για την επιβίωση και εξέλιξη μίας επιχείρησης αλλά στο μέλλον μπορεί να μην ισχύει το ίδιο.

Πώς όμως αποφασίζει κάποιος αν θα πρέπει να επιμείνει και να μείνει προσηλωμένος (δογματικά πολλές φορές) σε μία στρατηγική ή να την μεταβάλει; Το εάν είναι θεμιτό να αποφύγουμε βραχυπρόθεσμα οφέλη για να κερδίσουμε μακροπρόθεσμα οφέλη επιμένοντας σε μία στρατηγική είναι ένα ερώτημα που δύσκολα απαντάται και οι απαντήσεις έχουν οδηγήσει στην απόλυση πολλά ανώτατα στελέχη.

Συχνή απάντηση στους παραπάνω προβληματισμούς από τους ακαδημαϊκούς είναι ότι πρέπει να υπάρχει ευελιξία ως προς τις βραχυπρόθεσμες στρατηγικές (ορισμένες ως τακτικές στην βιβλιογραφία), τους τρόπους αλλά και το μακροπρόθεσμο στόχο για να επιτύχεις το θεμελιώδες, το υπαρξιακό. Να βρίσκεις άλλους δρόμους και να ανοίγεις μονοπάτια μέσα από δύσβατα δάση για να πας στον προορισμό που έχεις θέσει. Αλλά τι γίνεται όταν πρέπει να αλλάξεις προορισμό; Πότε θα καταλάβεις αυτό το σημείο;

Και ακόμα, δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσεις τον τελικό προορισμό και στόχο που θα χαρίσει την «εταιρική αυτοπραγμάτωση» από επιμέρους στόχους που είναι προθάλαμοι και σκαλοπάτια του υπαρξιακού και απόλυτου στόχου. Διαίσθηση, συμπεράσματα μοντέλων και προβλεπτικών μαθηματικών τύπων ή τύχη; Mάλλον συνδυασμός, όπως πολλοί λένε διπλωματικά για να αποφύγουν κάποια πόλωση.

Η ευελιξία στην κατάρτιση ενός στρατηγικού πλάνου πρέπει πάντως να είναι αδιαπραγμάτευτη και να αναφέρεται στο πλάνο μέσω εναλλακτικών και δρόμων που θα ακολουθούνται μετά από ενεργοποίηση συγκεκριμένων στοιχείων και δεικτών. Ακόμα, όμως, πρέπει να τεθούν σημεία που θα έχουμε ορίσει και θα μας ορίζουν την αναγκαιότητα αλλαγής όχι μόνο βραχυπρόθεσμων τακτικών αλλά και του συνολικού στόχου.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η έννοια του στρατηγικού προγραμματισμού ήταν αρκετά δημοφιλής και πολλές εταιρείες δημιούργησαν εταιρικά τμήματα στρατηγικού σχεδιασμού. Ωστόσο, η εμπειρία αποκάλυψε ότι αυτή η μόδα είναι αντιπαραγωγική. Γιατί τα άτομα που είναι δεσμευμένα μόνο στην επίτευξη του στρατηγικού σχεδίου χάνουν την επαφή με τις διαδικαστικές και ρουτινίστικες ορισμένες φορές ενέργειες επίτευξης του, ενώ αντίθετα τα άτομα που απασχολούνται αποκλειστικά με επιτελικούς ρόλους χάνουν την μεγάλη εικόνα και το πώς αυτό που κάνουν βοηθάει σε μία ολότητα που είναι η επιχείρηση. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν τα μέτρα απόδοσης έχουν εκφραστεί με οικονομικούς όρους και την επιδίωξη οι ευνοϊκές οικονομικές εκθέσεις να υπερισχύσουν των πιο μακροπρόθεσμων θεμάτων.

Ένα ολιστικό εργαλείο στρατηγικού προγραμματισμού πρέπει να επιτρέπει σε μια εταιρεία να εξετάζει τον εαυτό της από τις προοπτικές των πόρων και των δραστηριοτήτων. Πρέπει να αντιμετωπίσει τα θέματα κινδύνου και εξάρτησης από προμηθευτές, όσον αφορά στην αβεβαιότητα της αγοράς και τη φύση των προϊόντων. Πρέπει να αντικατοπτρίζει τις αλληλεξαρτήσεις των υφιστάμενων δραστηριοτήτων και πόρων καθώς και την αλληλεξάρτηση των αποφάσεων που λαμβάνονται και τις επιπτώσεις τους στον γενικό στόχο. Τέλος, πρέπει να φιλοξενήσει νέα και αναδυόμενα επιχειρηματικά μοντέλα.

Αλλά το βασικότερο που είναι απαραίτητο να καθρεφτίζει (ενν. το στρατηγικό σχέδιο) είναι η εγγενής τάση για ευελιξία, αλλαγή και αέναη αναπροσαρμογή και ύπαρξη στοιχείων αξιολόγησης της αναγκαιότητας αλλαγής, τόσο βραχυπρόθεσμών παρακλαδιών όσο και του βασικού κορμού σε ορισμένες περιπτώσεις.