Από την μετεμφυλιακή Αμερική στο σήμερα: Αναζητώντας τις ρίζες της Black Friday

Η Black Friday αποτελεί έναν καταναλωτικό θεσμό που ξεκίνησε από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, εκεί στις μακρινές Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Αποτελεί παραδοσιακά την αμέσως επόμενη από την ημέρα των ευχαριστιών (Thanksgiving), με την τελευταία να λαμβάνει χώρα την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου.

Τα ίχνη της Μαύρης Παρασκευής χάνονται στον χρόνο και υπάρχουν διάφορες καταγραφές γύρω από τις ρίζες της. Εντούτοις, η πρώτη αναφορά εντοπίζεται δύο αιώνες πριν, στο μακρινό 1869 και στις 24 Σεπτεμβρίου εκείνης της χρονιάς. Εκείνη την εποχή, δύο επενδυτές της Wall Street, οι Jay Gould και Jim Fisk, θα αγοράσουν όσο περισσότερο χρυσό μπορούν, στοχεύοντας στο να ανεβάσουν τις τιμές και να πουλήσουν στη συνέχεια με τεράστιο κέρδος.

Σε μια Αμερική που έχει μόλις βγει από έναν εμφύλιο πόλεμο, στην προεδρία βρίσκεται ο Ulysses Grant. Όταν οι δύο επενδυτές θα αρχίσουν να αγοράζουν χρυσό, ανεβάζοντας στα ύψη την τιμή του, ο Grant θα καταλάβει το σχέδιο τους και θα δώσει εντολή να πουληθεί χρυσός από τα κρατικά αποθέματα. Η τιμή έπεσε, η αγορά βγήκε εκτός ελέγχου, οι επενδυτές έψαχναν να πουλήσουν και πολλοί καταστράφηκαν. Το ημερολόγιο έγραφε 24 Σεπτεμβρίου 1869 και η ημέρα έμεινε στην ιστορία ως Black Friday.

Φαίνεται όμως πως η πραγματική προέλευση της σύνδεσης της Black Friday με τον καταναλωτισμό βρίσκεται αλλού. Για την ακρίβεια, θα χρειαστεί να μεταφερθούμε στις ΗΠΑ της δεκαετίας του '50, τότε που, την αμέσως επόμενη από την ημέρα των ευχαριστιών, η πόλη της Philadelphia σφύζει από κόσμο. Ο όρος Black Friday θα χρησιμοποιηθεί εκείνη την εποχή από την αστυνομία της πόλης για να περιγράψει την κοσμοσυρροή, το ότι οι αστυνομικοί δεν μπορούσαν να πάρουν άδειες για το τετραήμερο αλλά και από το ότι καλούνταν να δουλέψουν υπερωρίες.

Μάλιστα, στις αρχές της δεκαετίας του '60, ο όρος Black Friday (σε συνδυασμό και με τον Black Saturday), που θα συνδεθεί και με τους τουρίστες που έφταναν στην πόλη για να παρακολουθήσουν τον αγώνα αμερικανικού ποδοσφαίρου μεταξύ της ομάδας του στρατού και του ναυτικού, είχε αποκτήσει τόσο αρνητική χροιά που οι επιχειρηματίες της πόλης προσπάθησαν να υιοθετήσουν την «Big Friday», κάτι που δεν κατάφεραν.

Την ίδια εποχή, ο όρος θα συσχετιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα και με την συνήθεια των Αμερικανών να δηλώνουν άρρωστοι εκείνη την Παρασκευή, ούτως ώστε να κάτσουν τετραήμερο. Σχετικά δημοσιεύματα της εποχής χαρακτήριζαν την ημέρα ως «μαύρη» λόγω του ότι η παραγωγή έπεφτε και οι εταιρείες έψαχναν τρόπους να συνεχίσουν την παραγωγή τους.

Φτάνοντας στην δεκαετία του '80, ο όρος Black Friday θα αρχίσει να έχει θετική χροιά, να συνδέεται με την καταναλωτική συνήθεια που γνωρίζουμε σήμερα και με τα αυξημένα κέρδη που παρουσιάζουν τα καταστήματα. Εκείνη την εποχή θα συνδεθεί και με το χρώμα που χρησιμοποιούσαν οι μαγαζάτορες για να χαρακτηρίσουν την ζημιά και τα κέρδη. Έτσι, ενώ όλη την χρονιά κατέγραφαν τις ζημιές με κόκκινο («in the red»), εκείνη η ημέρα ήταν στα μαύρα («into the black»).

Άλλες θεωρίες, που στη συνέχεια αποδείχθηκαν αβάσιμες, προσπάθησαν να συνδέσουν την Black Friday με την εποχή της δουλείας στις ΗΠΑ και με το πως οι δουλέμποροι πουλούσαν τους σκλάβους τους σε χαμηλότερη τιμή την ημέρα μετά το Thanksgiving, ούτως ώστε να περάσουν στα χέρια ιδιοκτητών φυτειών για εργασίες στα χωράφια.