Το 2004 η Ελλάδα ζούσε την απόλυτη μέθη της σε παγκόσμια εμβέλεια. Οι Ολυμπιακοί αγώνες ήρθαν και... έμειναν για πολλά χρόνια. Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, κάπου σε ένα φοιτητικό δωμάτιο στο Καίμπριτζ της Μασαχουσέτης – και μετέπειτα στον γεωγραφικό ομφάλιο λώρο των εταιριών τεχνολογίας, στην Καλιφόρνια – δημιουργήθηκε η μεγαλύτερη και επιδραστικότερη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που άλλαξε τον τρόπο ζωής, ενημέρωσης και κοινωνικοπολιτιστικού προσδιορισμού όλων των ανθρώπων.
Το Facebook δεν ήταν ακόμα μία εφαρμογή που θα διαμόρφωνε σχέσεις διαδραστικής επαφής και συναλλακτικής επικοινωνίας με τους ακόλουθους χρήστες του. Πολύ περισσότερο, ήταν η πρώτη εφαρμογή «κοινωνικού» χαρακτήρα που επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο άνθρωποι, εταιρείες, κυβερνήσεις, χρηματιστήρια και κράτη θα βλέπανε τον κόσμο. Ήταν ο προθάλαμος ή καλύτερα ο εμπνευστής ηγέτης για χιλιάδες άλλες εταιρείες και ταλαντούχους οραματιστές που θέλησαν – μερικοί τα κατάφεραν, πάρα πολλοί όχι – να προσπαθήσουν να μπουν στο δημιουργικό παιχνίδι της ψηφιακής οικονομίας και της νέας εποχής για περιεχόμενο τεχνολογικής επιχειρηματικότητας.
Όμως, όπως όλα τα «ωραία» πράγματα κάποτε αναθεωρούνται, έτσι και το πομπώδες μπάσιμο των social media είναι σε μία φάση επαναπροσδιορισμού και επαναξιολόγησης των χρήσεων του από τους ανθρώπους. Τουλάχιστον στις νεότερες ηλικίες. Μπορεί να ζούμε στην εποχή της εικόνας, του instant και του capture moment αλλά μέχρι κι εκεί αρχίζει και δημιουργείται ένα φαινόμενο κορεσμού. Ίσως ακόμη και το influencer marketing, που πολλοί μιλάνε και λίγοι καταλαβαίνουν την ωφέλεια του, βρίσκεται σε σημείο καμπής και διαμόρφωσης της ταυτότητας του από την αρχή.
Και υπάρχει εξήγηση. Πολλοί κάνουν λόγο για το τέλος της social εποχής όπως την γνωρίσαμε και την ακολουθήσαμε στο Web. Το σίγουρο είναι πως η Gen Z αλλά και αρκετοί late Millennials αρχίζουν και κουνάνε το μαντήλι στην μεγάλη-μικρή κοινωνία που συνήθισαν οι σημερινοί σαραντάρηδες. Ορισμένες αμερικανικές έρευνες δείχνουν τη σταδιακή αποχή από τα κλασσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης εκτός από το YouTube και το Snapchat. Είναι λογικό, λόγω της υπερβολικής και πληθωρικής πληροφορίας και απίστευτου στοχευμένου – και μη – περιεχομένου. Κάποτε θα άρχισε να κουράζει και αυτό. Και να που έγινε, με τον κορεσμό να έρχεται εσωτερικά, μέσα από την ίδια την ψηφιακή βιομηχανία και τα παράγωγα προϊόντα και υπηρεσίες που κατευθύνει και διακινεί.
Οι επόμενες γενιές δε θα έχουν Instagram. Θα έχουν κάτι άλλο, που δεν ξέρω πως θα λειτουργεί και με ποιο σκοπό. Εννοείται πως το Facebook θα είναι κάτι το διαφορετικό, χωρίς να έχει ίχνος από την αρχική του αποστολή, παραπέμποντας σε δεινόσαυρο του internet. Το τι θα υπάρχει και θα είναι social hype είναι κάτι που θα συζητιέται διαρκώς, θα εξελίσσεται, θα αναμορφώνεται και θα συντάσσεται με γραμμές κώδικα και απίθανες ιδέες που θα προσπαθούν να καλύψουν ή να κατασκευάσουν νέα κενά επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων.
Η όποια επανάσταση προήλθε, με τις προηγούμενες καινοτομίες και τεχνολογικές αλλαγές αποτελώντας ριζικό σταθμό για τη ζωή μας, στο δρόμο για την επόμενη στάση δεν ξέρουμε τον προορισμό. Στη Γαλλία απαγορεύονται τα κινητά στα σχολεία και στη Γερμανία παιδιά δημοτικού κατεβαίνουν και «διαδηλώνουν» απέναντι στους γονείς τους με κεντρικό σύνθημα «άσε το κινητό και παίξε παραπάνω μαζί μου, το έχω ανάγκη».
Στη συζήτηση εγκατάλειψης ή απομάκρυνσης τουλάχιστον από το Facebook και σταδιακά από όλα τα υπόλοιπα social apps, ο απόηχος θα βρίσκει όλο και περισσότερους followers. Κι αυτό γιατί η κούραση από την υπερέκθεση του εικονικού κόσμου που ερωτευτήκαμε αλλά δεν μας χαρίστηκε με ρεαλισμό τελικά, είναι εμφανής και συνεχής.
Η έξοδος από τα Social Media είναι δεδομένη – τουλάχιστον με την τωρινή της μορφή. Ίσως γιατί μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες, καταλαβαίνουμε πως η ζωή είναι τελικά εκεί έξω και όχι εδώ μέσα. Μπορεί τελικά να έχουμε ανάγκη για επιστροφή στα βασικά πράγματα. Εκεί που οι αξίες είναι αυθεντικές και αυθόρμητες με μεγάλο περιθώριο λάθους που συγχωρείται. Άλλωστε επικοινωνία είναι να κάνεις κάποιον να βλέπει ότι βλέπεις. Και η ερμηνεία αυτού είναι κάτι που «ελέγχεται» και ξεχνιέται το 2018.
Που ξέρεις, μπορεί σε ένα μικρό φοιτητικό δωμάτιο αυτή τη στιγμή να παράγεται μια νέα λογική με έμφαση στον αλγόριθμο που επηρεάζει τη ζωή και την τεχνολογική μας καθημερινότητα με βάση την πραγματικά συναισθηματική και ανθρώπινη εγκεφαλική νοημοσύνη και όχι την καθοδηγούμενη ρομποτική και τεχνητή ευφυΐα. Μέχρι τότε, προσπάθησε να μη μετράς τα likes και νιώσε τη στιγμή των feelings. Το κατάλαβε μέχρι και ο Mark με τα λεγόμενα «reactions». Ήταν πλέον όμως πολύ αργά για το προϊόν του που μοιράστηκε μαζί μας με τεράστια επιτυχία.
Σχόλια