Υπάρχει Αρχιτεκτονική στην κρίση;

Μία κακή θεατρική παράσταση, ένα κακό εστιατόριο, ένα κακό έργο τέχνης έχει κανείς τη δυνατότητα απλά να τα αποφύγει. Ένα κακό αστικό περιβάλλον, όμως, πρέπει να το υπομένει καθημερινά...

Είναι προφανές ότι μια μεγάλη κρίση μαστίζει την αρχιτεκτονική στη χώρα μας, απόρροια της οικονομικής λεγόμενης κρίσης, αλλά η κρίση αυτή δεν είναι μόνον οικονομικής φύσεως, τουναντίον είναι βαθύτατα πολιτισμική! Κρίση αξιών, προτύπων, τρόπου ζωής, κρίση με ανυπολόγιστες συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων, όχι μόνον του παρόντος αλλά και του μέλλοντος.

Η αρχιτεκτονική επηρεάζει την καθημερινότητα με πολλούς τρόπους. Πριν από μία δεκαετία σε ένα άρθρο μου έγραφα ότι «δυστυχώς στην Ελλάδα, αρχιτεκτονική μπορεί να κάνει (με επίσημη υπογραφή) ακόμα και ένας τεχνικός δομικών έργων. Ας μη βαυκαλιζόμαστε επομένως για τις άθλιες πόλεις μας. » 

Τα τελευταία χρόνια με την έλευση της «κρίσης» δεν υπάρχει πλέον ο χώρος για να γίνουν έστω και αυτές οι σκέψεις. Διότι το αρχιτεκτονικό έργο που παράγεται πλέον τείνει στο μηδέν. Βλέπετε, η αρχιτεκτονική θεωρούνταν πάντα μία πολυτέλεια και οι πολυτέλειες ήταν οι πρώτες που κόπηκαν όταν η περίοδος των παχέων αγελάδων πέρασε. Αυτό που αρνούμαστε συλλογικά να συνειδητοποιήσουμε στην Ελλάδα είναι πως η παιδεία είναι ο μόνος τρόπος δημιουργίας μίας νέας γενιάς ανθρώπων που θα προοδεύσουν και πως η αρχιτεκτονική είναι το χωρικό πλαίσιο που μπορεί να συνδημιουργήσει αυτή την παιδεία.

Είναι αποδεδειγμένο επιστημονικά ότι οι σκέψεις μας για μια κατάσταση είναι αυτές που καθορίζουν το συναίσθημά μας. Αυτό με τη σειρά του καθορίζει τη συμπεριφορά μας επί της συγκεκριμένης κατάστασης. Και φυσικά το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς μας θα έρθει συνήθως να επιβεβαιώσει την αρχική μας σκέψη. Ένας φόβος αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει σε αδράνεια, ανημποριά και απελπισία. Το άτομο που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει έναν φόβο, μία αρνητική σκέψη ή συναίσθημα μπορεί να απομονωθεί και να αποσυρθεί μεγεθύνοντας ακόμα περισσότερο την αίσθηση της ανημποριάς. Και αυτό έχει συμβεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Οι άνθρωποι είναι ακινητοποιημένοι, ζώντας μέσα στο φόβο του αύριο που χτίζουν με συνέπεια τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μέσα σε σπίτια «φυλακές», κινούμενοι σε πόλεις παραμελημένες εντός ενός μπετονένιου ασφυχτικού αστικού περιβάλλοντος.

Ένας από τους πιο αξιόλογους Έλληνες αρχιτέκτονες, ο Άρης Κωνσταντινίδης, είχε πει κάποτε ότι «κάθε αληθινό αρχιτεκτόνημα είναι ένα ΔΟΧΕΙΟ ΖΩΗΣ» και ως εκ τούτου ο αρχιτέκτονας δείχνει με τα χτίσματά του «με ποιον τρόπο βλέπει τη ζωή». Για μένα η αρχιτεκτονική είναι ευθέως ανάλογη της παιδείας των πολιτών μίας χώρας και αντίστροφα η παιδεία είναι ανάλογη της αρχιτεκτονικής. Υπάρχει φως στο τούνελ καθώς ορισμένα μεγάλα ιδρύματα έχουν αναλάβει έναν ρόλο που στην Αρχαία Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα σημαντικός, το ρόλο των χορηγών και ευεργετών. Χωρίς να εξετάζω τις όποιες προθέσεις πίσω από κάθε μία περίπτωση, η ουσία είναι ότι έχουν κατασκευαστεί μεγάλα έργα είτε κτιριακά είτε αστικής κλίμακας τα οποία αναβαθμίζουν το αστικό περιβάλλον και εκπαιδεύουν το ευρύ κοινό σε νέα αισθητηριακά ερεθίσματα.

Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Πιστεύω βαθιά πως κάθε άνθρωπος είναι ένα μοναδικό και ανεπανάληπτο της φύσης θαύμα και μπορεί να δημιουργήσει τη δική του πραγματικότητα. Έχεις την επιλογή να φροντίσεις τον εαυτό σου, το σπίτι σου, τη γειτονιά σου και το αστικό περιβάλλον στο οποίο ζεις. Έχεις την επιλογή να ζεις και να εργάζεσαι σε χώρους όπου θα σου δημιουργούν θετικά συναισθήματα έτσι ώστε να γυρίσεις προς τη θετική πλευρά το τρίπτυχο «θετική σκέψη - θετικό συναίσθημα - θετική συμπεριφορά». Όταν θα το κάνεις αυτό, θα δεις αμέσως πως θα νιώσεις καλύτερα. Και – ως εκ θαύματος - όταν εσύ νιώσεις καλύτερα, όλα θα σου πάνε καλύτερα!