Β. Παπακωνσταντίνου, MITEF Greece: Η Ελλάδα μπορεί να γίνει ένα διεθνές κέντρο τεχνολογίας

Απομένουν λίγες ώρες για τους τελικούς του Greece Startup Competition 2019, στις 2 Ιουλίου. Μιλήστε μας για τους φιναλίστ και για τα κριτήρια με τα οποία έγινε η επιλογή τους.

Κάθε χρόνο τα πράγματα με τους φιναλίστ γίνονται πιο ενδιαφέροντα αλλά και πιο δύσκολα. «Ενδιαφέροντα» γιατί έχουμε πολλές φρέσκιες ιδέες που μπορούν να πάνε πολύ μακριά στην παγκόσμια αγορά. Μάλιστα, κάποιες ήδη έχουν ξεκινήσει και πηγαίνουν πολύ καλά. «Δύσκολα» γιατί η ποιότητα των συμμετοχών ανεβαίνει διαρκώς, γεγονός που δυσχεραίνει την επιλογή των φιναλίστ από το σύνολο των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα.

Η επιλογή γίνεται από μια ομάδα κριτών, οι οποίοι προέρχονται από το διεθνές μας δίκτυο. Φέτος, οκτώ κριτές άκουσαν προσεκτικά τις παρουσιάσεις όλων των εταιριών και τις βαθμολόγησαν με βάση τις εξής τρεις παραμέτρους:

• Πόσο αποτελεσματική ήταν η παρουσίαση τους
• Πόσο κατάλληλη και scalable είναι η προσπάθεια για να σταθεί στη διεθνή αγορά
• Πόσο έχουν βελτιωθεί στη διάρκεια του προγράμματος

Στην ουσία, οι κριτές καλούνται να σκεφτούν ως επενδυτές που αποφασίζουν αν θα προχωρήσουν σε επένδυση στην εκάστοτε εταιρία που έχουν απέναντι τους. Η μόνη διαφορά είναι ότι όντας στα πλαίσια του διαγωνισμού, φροντίζουν να δίνουν ουσιαστικό feedback για να συμβάλλουν στην βελτίωση των εταιριών.

Για την τελική επιλογή λαμβάνουμε υπόψη και τα σχόλια των μεντόρων με τους οποίους τις έχουμε συνδέσει.

Ποια είναι η υποστήριξη που προσφέρει το MITEF στις συγκεκριμένες ομάδες; Ποια είναι τα σημεία τους που έρχεστε εσείς να εμπλουτίσετε και να βοηθήσετε να αναπτυχθούν περαιτέρω;

Το πρόγραμμα του MITEF είναι σχεδιασμένο για να βοηθήσει τεχνολογικές προσπάθειες. Βασική υπόθεση εργασίας για εμάς είναι ότι οι ομάδες που μπαίνουν στο πρόγραμμα έχουν πολύ υψηλή τεχνική κατάρτιση αλλά συνήθως έχουν ελλείψεις σε δύο βασικούς τομείς: α) επιχειρηματική εμπειρία και β) διεθνές δίκτυο. Δημιουργήσαμε, λοιπόν, ένα πρόγραμμα με σκοπό να αντιμετωπίσουμε αυτές τις ελλείψεις.

Η ανάπτυξη των επιχειρηματικών ικανοτήτων γίνεται μέσα από διαδραστικά εργαστήρια, όπου όλοι μαθαίνουν από όλους. Χρησιμοποιώντας υλικό που έχουμε φέρει από το MIT και έμπειρους συνεργάτες, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καταφέρνουμε, σε σύντομο χρονικό διάστημα, σχεδόν να μεταμορφώσουμε τις ομάδες. Πέρα από τα διαδραστικά εργαστήρια, οι ομάδες βελτιώνουν τις ικανότητες με τη βοήθεια έμπειρων μεντόρων, πολλοί εκ των οποίων έχουν ακολουθήσει παρόμοια διαδρομή στο παρελθόν και άρα κατανοούν καλύτερα την κατάσταση και έχουν μεγάλη διάθεση να βοηθήσουν.

Η υποστήριξη της ανάπτυξης του διεθνούς δικτύου τους γίνεται με δύο τρόπους:

• με τη βοήθεια των μεντόρων, πολλοί από τους οποίους είναι στο εξωτερικό ή έχουν μεγάλο προσωπικό δίκτυο στο εξωτερικό.
• μέσω των διεθνών δράσεων που διοργανώνουμε σε διάφορες κομβικές περιοχές του δικτύου μας, όπως στη Βοστόνη και στο Τελ Αβίβ.

Τέλος, προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ευκαιρίες διεθνούς προβολής μέσα από το περιοδικό MIT Technology Review και τις διάφορες δράσεις που οργανώνει, όπως το TR35, μια λίστα με τους σημαντικότερους επιχειρηματικές και ερευνητές κάτω των 35 ετών. Στην Ευρωπαϊκή λίστα, πριν μερικά χρόνια, μπήκε η Ζωή Γιαβρή, συνιδρύτρια της εταιρίας Advantis, που ήταν μεταξύ των νικητών του πρώτου διαγωνισμού το 2015.

Φέτος είναι η πέμπτη συνεχής χρονιά για τον συγκεκριμένο διαγωνισμό. Μέσα σε αυτά τα χρόνια - και βάσει των συμμετοχών που λαμβάνετε - ποια η γνώμη σας για την εξέλιξη των startup στην Ελλάδα;

Το 2012 ξεκινήσαμε τη συζήτηση για τη δημιουργία του MITEF Greece επειδή βλέπαμε ότι μεγάλο μέρος του κοινού προσέγγιζε την νεοφυή επιχειρηματικότητα ως επιλογή «lifestyle». Το έβλεπαν κάπως σαν «ξυπνάω το πρωί με μια ωραία ιδέα και μέχρι το βράδυ την έχω πουλήσει και πίνω μπύρες με τους φίλους μου». Η προσέγγιση εκείνη σχετίζονταν με διάφορα χαρακτηριστικά της εποχής, κυρίως όμως με το γεγονός ότι γινόταν μια προσπάθεια να προωθηθεί η νεοφυής επιχειρηματικότητα ως η νέα «σανίδα σωτηρίας» της χώρας. Αυτή η κατάσταση έχει αλλάξει. Κανένας πια δεν πιστεύει στα «overnight successes» και όλοι καταλαβαίνουν την ανάγκη για προσπάθεια, συγκέντρωση, επιμονή, καθοδήγηση και δικτύωση.

Μέσα σε αυτά τα πέντε χρόνια είδαμε μια ουσιαστική εξέλιξη, θα έλεγα «ενηλικίωση» της ευρύτερης κοινότητας. Οι επιχειρηματίες βλέπουν τα πράγματα πολύ πιο σοβαρά, οι επενδυτές αντιμετωπίζουν τις επενδύσεις τους πιο συστηματικά και γίνονται πιο επιλεκτικοί, οι οργανισμοί υποστήριξης, όπως το MITEF Greece, βελτιώνουν αισθητά τις παροχές τους, η ερευνητική κοινότητα έρχεται πιο κοντά στην ιδέα της μεταφοράς τεχνολογίας προς την αγορά, οι επιχειρήσεις αρχίζουν να ψάχνουν συνεργασίες με καινοτόμες ομάδες. Έχουμε ορισμένα «success stories» τα οποία βοηθάνε στη βελτίωση του κλίματος, εντός και εκτός. Ακόμα και το κράτος κάνει κάποια, αρχικά αλλά ενδιαφέροντα βήματα. Θέλουμε δρόμο, αλλά νομίζω ότι πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι.

Με αυτήν την ευκαιρία, θα ήθελα να μας αναλύσετε το γενικότερο όραμα και τις φιλοδοξίες του MITEF Greece. Παράλληλα, ποια η «σχέση» και η επίδραση που υπάρχει από το MIT;

Το ΜΙΤ είναι γνωστό ως ένα από τα καλύτερα ακαδημαϊκά κέντρα του κόσμου. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι οι εν ζωή απόφοιτοι του MIT έχουν δημιουργήσει πάνω από 30.000 εταιρίες ανά τον κόσμο, οι οποίες προσφέρουν πάνω από 4.5 εκατομμύρια καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και έχουν συνολικό κύκλο εργασιών που ξεπερνά τα 1,9 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αν όλες μαζί ήταν εντός των συνόρων μιας χώρας, από μόνες τους θα αποτελούσαν την 10η οικονομία στον κόσμο. Στην κοινότητα του MIT πιστεύουμε ότι η επιχειρηματικότητα είναι μια τέχνη που μαθαίνεται. Αυτή την μεταλαμπάδευση γνώσης και εμπειρίας εκτός της κοινότητας του ΜΙΤ έχει αναλάβει ενεργά, και σχεδόν αποκλειστικά θα έλεγα, το MITEF.

Δημιουργήσαμε το MITEF Greece, για να εκμεταλλευτούμε το «brand name» και την τεράστια εμπειρία και δύναμη του διεθνούς δικτύου ώστε να συμβάλουμε στην εξέλιξη της τοπικής τεχνολογικής κοινότητας. Κάναμε αυτό το βήμα, και αφιερώνουμε πολύ από τον προσωπικό μας χρόνο, επειδή πιστεύουμε στη δυναμική της ελληνικής τεχνολογικής κοινότητας. Πιστεύουμε ότι υπάρχει η τεχνολογική ουσία, που προκύπτει μέσα από την έρευνα στα πανεπιστήμια, ή απλά την περιέργεια και το ανήσυχο πολυμήχανο πνεύμα, η οποία μπορεί να δώσει λύσεις στην παγκόσμια αγορά.

Πιστεύουμε ότι υπάρχει το επιχειρηματικό DNA στους Έλληνες, το οποίο τα προηγούμενα χρόνια εστιάζονταν σε «τοπικές» αλλά όχι «διεθνώς επεκτάσιμες» ευκαιρίες. Αν αυτά τα βάλει κανείς μαζί, έχουμε ένα ενδιαφέρον μείγμα στο οποίο μπορεί να χτίσει ένα όραμα και στη συνέχεια μια πραγματικότητα. Το όραμα μας από την αρχή αποτυπώθηκε στη φράση «turning Greece into a tech hub by 2021». Έχουμε δύο χρόνια εμπρός μας για να αρχίσουμε να βλέπουμε αυτό το όραμα ως πραγματικότητα και μπορεί να φαίνεται λίγος χρόνος. Όμως, οι εξελίξεις στο χώρο μπορεί να έχουν εκθετικό ρυθμό! Σε κάθε περίπτωση, νομίζω ότι όλο και περισσότεροι εστιάζουν και εργάζονται σκληρά για το ίδιο όραμα οπότε μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι.

Τα Ελληνικά Πετρέλαια είναι φέτος αποκλειστικός χορηγός του Energy and Mobility Track. Τι «αναζητά» ο συγκεκριμένος όμιλος στον κόσμο των startups και ποια η υποστήριξη που θα τους προσφέρει;

Για να μετατραπεί η Ελλάδα σε ένα τοπικό κέντρο τεχνολογίας δεν αρκεί μόνο να εμπλακεί μόνο η ευρύτερη τεχνολογική κοινότητα. Πρέπει να συμμετέχει ενεργά και μεγάλο μέρος της αναπτυγμένης επιχειρηματικής κοινότητας. Μέχρι τώρα η εμπλοκή αρκετών εταιριών ήταν στη λογική της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης. Αυτή η προσέγγιση ήταν χρήσιμη αλλά όχι επαρκής. Η συνεργασία μας με τα ΕΛΠΕ σηματοδοτεί μια διαφορετική προσέγγιση. Εταιρίες όπως τα ΕΛΠΕ καταλαβαίνουν ότι για να αντιμετωπίσουν το διεθνή ανταγωνισμό πρέπει να βρουν και να ενσωματώσουν τεχνολογική καινοτομία. Προφανώς θα μπορούσαν να το κάνουν μόνοι τους, αλλά εκτίμησαν την αντικειμενικότητα και τη συστηματικότητα των διαδικασιών του MITEF Greece. Η προσπάθεια αυτή ευελπιστούμε ότι θα τους παρέχει καλύτερο αποτέλεσμα και θα έχει μεγαλύτερο βαθμό λειτουργικής αποτελεσματικότητας.

Από την άλλη πλευρά, τα startups χρειάζονται «προπόνηση» στο δρόμο για τη διεθνή αγορά. Τι καλύτερο λοιπόν από το να συνεργαστούν με ένα ηγέτη της τοπικής αγοράς; Στελέχη των ΕΛΠΕ συμμετείχαν στο πρόγραμμα των μεντόρων αναλαμβάνοντας ομάδες του συγκεκριμένου track. Η τρίμηνη αυτή συνεργασία νομίζω ότι ήταν πολύ εποικοδομητική, τόσο για τα startups του track όσο και για τα ΕΛΠΕ. Η στενή συνεργασία βοηθά όλους να γίνουν καλύτεροι.

Σκοπός μας είναι να έχουμε τουλάχιστον άλλα 2-3 special tracks σύντομα σε τομείς όπως το digital shipping, smart environments και digital health. Ευελπιστούμε ότι το παράδειγμα των ΕΛΠΕ θα ακολουθήσουν και άλλες μεγάλες ελληνικές εταιρείες που θέλουν, σε συνεργασία με το MITEF Greece, να προσεγγίσουν πιο δομημένα και συστηματικά την καινοτομία που παράγει το ελληνικό τεχνολογικό οικοσύστημα.

Γενικότερα, ποια η γνώμη σας για το ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον; Μπορούν να αναπτυχθούν σημαντικές καινοτομίες στην Ελλάδα και, αν ναι, ποιοι τομείς μπορούν να ξεχωρίσουν ή ξεχωρίζουν;

Θα μπορούσε να διακρίνει δύο μεγάλα κομμάτια του ελληνικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Από τη μια μεριά, έχουμε το εσωστρεφές κομμάτι, που περιλαμβάνει εταιρίες οι οποίες στοχεύουν στην ικανοποίηση αναγκών της τοπικής αγοράς. Από την άλλη μεριά, έχουμε το εξωστρεφές κομμάτι, που περιλαμβάνει εταιρίες οι οποίες στοχεύουν πρωτίστως ή αμιγώς στην ικανοποίηση αναγκών της παγκόσμιας αγοράς.

Το πρώτο κομμάτι είναι πιο προσιτό για πολύ κόσμο, ίσως πιο εύκολο αλλά έχει μικρότερη απόδοση, μεγαλύτερο ανταγωνισμό και υπόκειται στις «αντιλήψεις» τις εκάστοτε κρατικής ηγεσίας και τις ευμετάβλητες συνθήκες της τοπικής αγοράς. Το δεύτερο κομμάτι είναι πολύ πιο δύσκολο επειδή απαιτεί περισσότερη προσπάθεια και ενέχει μεγαλύτερο ρίσκο, όμως αν η εξέλιξη είναι θετική, έχει πολύ μεγαλύτερη απόδοση.

Μέχρι πρόσφατα, το πρώτο κομμάτι ήταν δυσανάλογα μεγάλο για τα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας και δομημένο με τέτοιο τρόπο που δεν μπορούσε να μετεξελιχθεί και να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της. Το δεύτερο κομμάτι της ελληνικής επιχειρηματικότητας ήταν αρκετά μεγάλο αλλά αφορούσε πολύ συγκεκριμένους τομείς, κυρίως τη ναυτιλία και τον εισερχόμενο τουρισμό. Η τεχνολογία μπορεί να συμπληρώσει την τριάδα της εξωστρέφειας και να βάλει βάσεις για μια πολύ δυναμική οικονομική ανάπτυξη.

Μάλιστα, πιστεύω ότι η τεχνολογία, με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να ακολουθήσει το παράδειγμα της ναυτιλίας και η Ελλάδα να γίνει ένα διεθνές κέντρο τεχνολογίας όπως είναι διεθνές κέντρο ναυτιλίας. Πολύ δε περισσότερο τώρα, που η ναυτιλία και η τεχνολογία έρχονται κοντά.

Στην χώρα μας παράγεται καινοτομία εδώ και χρόνια, ακόμα και στον χώρο της υψηλής τεχνολογίας. Οι τομείς μπορεί να είναι πολλοί και διαφορετικοί αλλά σε μεγάλο βαθμό θα σχετίζονται με την τεχνολογική έρευνα που γίνεται αυτή τη στιγμή στα ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.

Το πρόβλημα μας σαν χώρα είναι ότι δεν το πιστεύουμε για να πατήσουμε πάνω σε αυτή την πραγματικότητα και να χτίσουμε παραπάνω. Νομίζω ότι αυτή η αντίληψη αλλάζει και σταδιακά θα απελευθερωθούν περισσότερες δυνάμεις που θα παράγουν καινοτομία για τη διεθνή αγορά. Η διαδικασία αυτή θα επιταχύνεται όσο το βλέμμα όσων προσπαθούν να καινοτομήσουν εστιάζεται στην διεθνή αγορά. Είμαι αισιόδοξος γιατί θυμάμαι τα λόγια του αείμνηστου Μιχάλη Δερτούζου τα οποία έγραψε πριν 23 χρόνια στον πρόλογο της Ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του «Τι Μέλλει Γενέσθαι».

Μέσα σε 2 σελίδες στοιχειοθέτησε αυτό που αποκάλεσε το «εθνικό μας πλεονέκτημα στην Πληροφοριακή Εποχή» το οποίο βασίζεται σε χαρακτηριστικά του λαού μας που συνήθως τα αντιμετωπίζουμε «αρνητικά», την τάση μας να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα με «ταχύτητα, μπουρδούκλωμα και διόρθωση» όπως γράφει. Πρέπει να τον «ακούσουμε». Κάτι περισσότερο γνώριζε. Άλλωστε, πριν από 23 χρόνια στο βιβλίο του περιέγραφε αυτά τα πράγματα που συμβαίνουν σήμερα.

Παίρνοντας ως αφορμή τις επικείμενες εθνικές εκλογές, ποιες οι προτάσεις σας προς την επόμενη κυβέρνηση, για την στήριξη των startups και της επιχειρηματικότητας, με στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας και την αντιμετώπιση της ανεργίας;

Η επόμενη κυβέρνηση πρέπει να δει πολλά θέματα που σχετίζονται με την ευρύτερη επιχειρηματικότητα από το νομικό πλαίσιο για την απόδοση γρήγορης δικαιοσύνης, την ταχύτερη ολοκλήρωση των πτωχευτικών διαδικασιών και την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, μέχρι την φορολογία των επιχειρήσεων, το κόστος εργασίας και τη σύνδεση έρευνας και αγοράς. Τα startups, σε ένα βαθμό, αντιμετωπίζουν κάποια από τα προβλήματα αυτά. Βλέπετε, ως μικρότερες επιχειρήσεις είναι πιο ευέλικτες και μπορούν να βρουν λύσεις. Πολλές από αυτές τις λύσεις βέβαια έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ελληνική οικονομία καθώς πολλές από τις νεοφυής επιχειρήσεις ιδρύονται στο εξωτερικό και λειτουργούν ως «εξωχώριες». Αν έπρεπε να επιλέξω τρεις προτεραιότητες θα έβαζα τις εξής:

1. τη δραματική μείωση του κόστους εργασίας για μια αρχική περίοδο πχ 3 χρόνων από την ίδρυση
2. την δημιουργία φορολογικών κινήτρων για επενδύσεις ιδιωτών σε startups και
3. την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου ώστε η ερευνητική κοινότητα να μπορεί εύκολα να προχωρήσει στην εμπορική αξιοποίηση της έρευνας που παράγει.

Είστε ο ίδιος entrepreneur, έχοντας ιδρύσει τη δική σας startup. Ποιες οι συμβουλές που θα δίνατε προς άλλους startuppers, ιδίως εκείνους που βρίσκονται στα πρώτα τους βήματα ή έχουν μια ιδέα που θέλουν να αναπτύξουν;

Θα έλεγα τα εξής:

1. Φτιάξτε μια καλή ομάδα ικανή να φέρει σε πέρας το σχέδιο
2. Συζητήστε με την αγορά ώστε να βεβαιωθείτε ότι αυτό που ετοιμάζεται αντιμετωπίζει σε μια πραγματική ανάγκη
3. Ξεκινήστε να υλοποιείτε γρήγορα και προχωρήστε σε δοκιμές
4. Δείτε το αποτέλεσμα των δοκιμών και επαναπροσδιορίστε την κατεύθυνση σας αν χρειάζεται
5. Πάρτε γρήγορες αποφάσεις
6. Μην φοβηθείτε να αποτύχετε

Επίσης θα πρότεινα να διαβάσουν τα εξής βιβλία:

1. “Disciplined Entrepreneurship Workbook” by Bill Aulet,
2. “Zero to One: Notes on Startups, or How to Build the Future” by Peter Thiel, και
3. “The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers” by Ben Horowitz

Ποιες είναι οι επόμενες δραστηριότητες που μπορούμε να περιμένουμε από το MITEF, ποιοι οι στόχοι για το άμεσο μέλλον;

Οι στόχοι μας για το άμεσο μέλλον είναι τρεις:

1. να βελτιώσουμε και να επεκτείνουμε το διαγωνισμό ώστε να μπορέσει να είναι χρήσιμος για περισσότερες ομάδες
2. να βοηθήσουμε περισσότερους ερευνητές να κάνουν το πρώτο βήμα στην κατεύθυνση της μεταφοράς της έρευνας τους προς την διεθνή αγορά και
3. να υλοποιήσουμε προγράμματα που θα επιτρέψουν σε στελέχη επιχειρήσεων και επενδυτές να καταλάβουν καλύτερα τις αναδυόμενες τεχνολογίες ώστε να διευκολύνουμε τη συζήτηση τους με τις νεοφυής επιχειρήσεις.