Φυσικές καταστροφές - το κράτος σε ρόλο αντασφαλιστή

Γεωλογικοί, υδρολογικοί, κλιματικοί, πυρκαγιές, υγεία και ασθένειες είναι πέντε μεγάλοι κίνδυνοι που απειλούν κοινωνίες και οικονομίες. Εμφανίζονται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια λόγω αλλαγής του κλίματος, με όλο και μεγαλύτερη ένταση, οι δε, οικονομικές απώλειες που επιφέρουν αυξάνονται και διακυμαίνονται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα συστήνουν νέα εργαλεία για την διαχείριση των κινδύνων αυτών, ενώ μονόδρομος φέρεται να είναι οι συμπράξεις μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, όπου το κράτος αναλαμβάνει το ρόλο του αντασφαλιστή.

Ως χώρα η Ελλάδα δεν εξαιρείται καθώς ανέκαθεν πλήττεται από σεισμούς, πυρκαγιές και πλημμύρες. Οι φονικές πυρκαγιές στο Μάτι και την Ανατολική Αττική, σημειώνει η ΑΟΝ, ήταν από τις χειρότερες τραγωδίες στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους.

Αλλά σοβαρά συμβάντα που συνέβησαν στον Ελλαδικό χώρο, αν ανατρέξουμε στο παρελθόν, ήταν: Οι σεισμοί στο Ιόνιο Πέλαγος το 1953, οι πλημμύρες στην Αττική το 1977 με 37 νεκρούς, η υπερχείλιση του Ποδονίφτη με 9 νεκρούς, ο σεισμός στην Θεσσαλονίκη το 1978 με 49 νεκρούς, ο σεισμός στην Πάρνηθα με 143 νεκρούς οικονομικό κόστος 3 δισεκ. ευρώ, η πύρινη λαίλαπα το 2007 στην Πελοπόννησο με δεκάδες νεκρούς, οι πλημμύρες στην Μάνδρα και η φωτιά στο Μάτι για τις οποίες δόθηκαν αποζημιώσεις από 3.000 – 8.000 και τα καταβληθέντα ποσά επιβάρυναν τη φορολογία των ήδη υπερφορολογημένων Ελλήνων, χωρίς να επιλύσουν ουσιαστικά τα προβλήματα.

Η γη ασφυκτιά

Η ταχεία οικονομική ανάπτυξη και η κλιματική αλλαγή καθιστούν τον πλανήτη ολοένα και πιο ευάλωτο στις φυσικές καταστροφές. Αυτό επισημάνθηκε από τον ΟΟΣΑ και την Παγκόσμια Τράπεζα, ζητώντας από τις κυβερνήσεις άμεση δράση στην κατεύθυνση της πρόληψης. Η έκθεση για τη Δημοσιονομική Ανθεκτικότητα στις Φυσικές Καταστροφές υπολογίζει ότι οι φυσικές καταστροφές στοίχισαν σε ανεπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες περίπου 1,2 τρισ. δολάρια σε ζημίες την τελευταία δεκαετία. Το ποσό είναι υπερδιπλάσιο από ό, τι η αμέσως προηγούμενη περίοδος των δέκα ετών.

Ποιος αντέχει τα δημοσιονομικά βάρη σήμερα

Η ΕΕ και η επιτροπή ευρωπαϊκής ασφάλισης σύνταξαν τη πράσινη βίβλο για την ασφάλιση έναντι φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών τονίζοντας ότι:

Οι καταστροφές πολλές φορές έχουν διασυνοριακές επιπτώσεις, Τα κράτη μέλη ενδέχεται να έρθουν αντιμέτωπα με μεγάλο δημοσιονομικό βάρος, το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει εσωτερικές και εξωτερικές ανισορροπίες. Συνεπώς, οι φυσικές καταστροφές αποτελούν σημαντικό ζήτημα για τους πολίτες, τις ασφαλιστικές και τις κυβερνήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ενδεικτικά, σύμφωνα με την μελέτη, από το 1980 έως το 2011 το κόστος των φυσικών καταστροφών στην ΕΕ ανήλθε σε 445 δισεκ. ευρώ.

Η κατανομή των κινδύνων

Η ασφάλιση, συστήνει η μελέτη, ανακατανέμει και μειώνει τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο που συνδέεται με δυσμενή συμβάντα. Η ασφάλιση μεταβιβάζει τους επιμέρους κινδύνους στην ασφαλιστική, που ομαδοποιώντας τους κινδύνους, μπορεί να μειώσει το ύψος των ζημιών σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η παρεχόμενη κάλυψη από την ιδιωτική ασφάλιση χρηματοδοτείται μέσω ασφαλίστρων, με την υποστήριξη των ιδίων κεφαλαίων. Τα ασφάλιστρα επενδύονται σε χρηματοπιστωτικές αγορές, στις οποίες όμως οι επενδυτικοί κίνδυνοι δεν πρέπει να σχετίζονται με τον ασφαλιστικό κίνδυνο, ή αντασφαλίζονται ώστε να αφαιρεθεί ένα μέρος του κινδύνου από τον πρωτασφαλιστή. Με τον τρόπο αυτό η ασφάλιση επιμερίζει τον κίνδυνο της οικονομικής ζημίας.

Μονόδρομος η συνεργασία ασφαλιστικών με τις κυβερνήσεις

Οι ασφαλιστικές μπορούν να παρέχουν κάλυψη έναντι συγκεντρωσης κινδύνων που δεν είναι ασφαλίσιμοι, λόγω ηθικού κινδύνου ή λόγω του μικρού μεγέθους της δεδομένης αγοράς (πχ. Ελλάδα) ή λόγω του υπερβολικού κόστους των απαιτήσεων.

Οι κυβερνήσεις, ως ασφαλιστές αλλά και ως αντασφαλιστές τελευταίου βαθμού, ενδέχεται να συμμετέχουν ή να χρηματοδοτούν ομίλους ασφάλισης έναντι φυσικών καταστροφών, που λαμβάνουν σχετική εντολή από το κράτος. Τα εν λόγω ασφαλιστικά προγράμματα μπορούν να ελαφρύνουν την πολιτική πίεση για την κατανομή σημαντικών κρατικών πόρων μετά από μια φυσική καταστροφή.

Μέσω ΣΔΙΤ (Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα) οι ασφαλιστές μπορούν να προσφέρουν την τεχνογνωσία και τα εργαλεία τους για την αξιολόγηση των κινδύνων, την πώληση ασφαλιστηρίων και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την παροχή συμβουλών στις κυβερνήσεις κατά τη λήψη των επενδυτικών τους αποφάσεων. Οι ασφαλιστές μπορούν να παρέχουν ασφαλιστική κάλυψη για μεσαίου μεγέθους ζημίες, η κυβέρνηση περιορίζει την έκθεσή της και οι ασφαλιστές αναλαμβάνουν κινδύνους σε επίπεδο που είναι εντός των δυνατοτήτων τους. Οι κυβερνήσεις ενδέχεται, επίσης, να διαχειρίζονται προγράμματα αντασφάλισης.

Οι κυβερνήσεις είναι δυνατόν να λειτουργούν ως αντασφαλιστές τελευταίου βαθμού, αναλαμβάνοντας κινδύνους πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο ζημίας λόγω καταστροφών, Η προσέγγιση αυτή συνδυάζει την ικανότητα της κυβέρνησης να επιμερίζει τον ενδεχόμενο κίνδυνο και την ικανότητα της αγοράς να εφαρμόζει ασφαλιστικές αρχές και να χρησιμοποιεί επίσης τις διοικητικές της ικανότητες, π.χ. την είσπραξη ασφαλίστρων, την εμπορική προώθηση και τη διαχείριση των απαιτήσεων. Ως εκ τούτου, τα δημόσια προγράμματα είναι δυνατόν να παρέχουν κάλυψη στα υψηλότερα επίπεδα κινδύνου, ενώ η ιδιωτική αγορά εξακολουθεί να αναλαμβάνει ορισμένες ή όλες τις χαμηλότερες βαθμίδες κινδύνου.

Τρεις λύσεις

Τρεις βασικές λύσεις προέκρινε στην ετήσια Γενική Συνέλευση της Interlife Ασφαλιστικής που πραγματοποιήθηκε στην Θεσσαλονίκη τη 12η Ιουνίου 2019, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Εταιρίας κος Ιωάννης Βοτσαρίδης.

1η. Παραμετρική ασφάλιση έναντι καιρικών φαινομένων βάσει δείκτη αναφοράς

Στα παραδοσιακά ασφαλιστικά προγράμματα που αφορούν φυσικά φαινόμενα η ασφαλιστική αποζημίωση καταβάλλεται κατόπιν αξιολόγησης των ζημιών που έχει υποστεί ο ασφαλισμένος. Μόλις ολοκληρωθεί και συμφωνηθεί η εκτίμηση των ζημιών, ο ασφαλισμένος λαμβάνει αποζημίωση στο πλαίσιο ενός παραμετρικού ασφαλιστικού προγράμματος.

2η. Μετεωρολογική έρευνα

Η μετεωρολογική έρευνα δύναται να κλιμακωθεί μόνο για ευρεία κάλυψη, εάν υπάρχει συστηματική κάλυψη της επικράτειας, με μετεωρολογικούς σταθμούς αρκετά κοντά στις περιοχές κινδύνου που έχουν χαρτογραφηθεί. Τα οφέλη της επένδυσης σε μετεωρολογικές υποδομές εκτείνονται και πέραν της ανάπτυξης ασφαλιστικών προϊόντων βάσει δείκτη, ιδίως για τα δασοκομικά και γεωργικά προϊόντα.

3η. Ομόλογα καταστροφών

Τα χρεόγραφα που συνδέονται με ασφαλίσεις, όπως τα ομόλογα καταστροφών ή άλλα εναλλακτικά μέσα μεταβίβασης κινδύνου, είναι δυνατόν να θεωρηθούν αποτελεσματικός τρόπος αύξησης της ασφαλιστικής ικανότητας με ελάχιστο πιστωτικό κίνδυνο αντισυμβαλλομένου.