OHB Hellas: Ανάπτυξη διαστημικής τεχνολογίας στην Ελλάδα! [Συνέντευξη]

Καταρχάς, πείτε μας, με λίγα λόγια, ποιο είναι το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται η ΟΗΒ. Ποια θα ξεχωρίζατε ως τα σημαντικότερα project της;

K.Πανοπούλου: O πολυεθνικός όμιλος OHB SE είναι μία από τις κορυφαίες ανεξάρτητες ευρωπαϊκές δυνάμεις στο χώρο της διαστημικής τεχνολογίας. Με εμπειρία που ξεπερνάει τα 30 έτη, η ΟΗΒ έχει ως κύριο αντικείμενο την κατασκευή γεωστατικών δορυφόρων και δορυφόρων χαμηλής τροχιάς. Εκτελεί κάποια από τα πιο πρωτοπόρα προγράμματα της εποχής μας, όπως είναι οι δορυφόροι πλοήγησης Galileo (μέχρι σήμερα υπάρχουν 26 δορυφόροι Galileo FOC σε τροχιά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναθέσει στην ΟΗΒ την κατασκευή συνολικά 34 δορυφόρων Galileo). Άλλα πολύ σημαντικά προγράμματα στα οποία η ΟΗΒ είναι prime contractor είναι οι δορυφόροι SAR-Lupe και SARah για το γερμανικό υπουργείο άμυνας, οι μετεωρολογικοί δορυφόροι τρίτης γενιάς, ο δορυφόρος EnMAP για την καταγραφή του περιβάλλοντος καθώς και οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι Hispasat H36W-1, ELECTRA και EDRS-C.

Εδώ και λίγο καιρό, η OHB διαθέτει θυγατρική και στην χώρα μας, την OHB Hellas. Πως προέκυψε αυτό και ποιοι οι στόχοι της δραστηριοποίησης της εταιρείας στην Ελλάδα;

M.Bernou: Ο όμιλος της ΟΗΒ έχει ήδη παρουσία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως είναι το Λουξεμβούργο, η Σουηδία, το Βέλγιο και η Ιταλία. Κάθε θυγατρική εταιρία του ομίλου έχει ως άξονα την εύρεση λύσεων από την σκοπιά του space system integrator, βασισμένων στη δορυφορική τεχνολογία για την κάλυψη των εθνικών αναγκών της κάθε χώρας, σε συνεργασία με τις εταιρίες που δραστηριοποιούνται εκεί στον τομέα αυτόν.

Σε κάθε θυγατρική σκοπός είναι ο σχεδιασμός και η κατασκευή διαστημικών συστημάτων, ή/και δορυφόρων. Είναι πολύ μεγάλο πλεονέκτημα το ότι βασιζόμαστε πάντα στην εμπειρία του ομίλου για την υγιή ανάπτυξη των θυγατρικών εταιρειών και τη μεταφορά στην κάθε χώρα της τεχνογνωσίας και εμπειρίας του space system integrator. Παράλληλα, η προώθηση συνεργασιών με τοπικούς προμηθευτές θα συμβάλλει στο να αποτελέσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις μέλη της εφοδιαστικής αλυσίδας του ομίλου.

Η διαστημική βιομηχανία είναι αρκετά ιδιαίτερη και απαιτητική. Στην Ελλάδα, το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης εξέφρασε το ενδιαφέρον του, το 2017, για την παρουσία ενός space system integrator στην Ελλάδα. Μία τέτοια πρόσκληση συμβαδίζει με τη στρατηγική της ΟΗΒ στην Ευρώπη. Επόμενο βήμα ήταν η δημιουργία του επιχειρηματικού σχεδίου για την OHB Hellas. Κύριοι άξονες η κατασκευή ελληνικού δορυφόρου ή συστοιχίας δορυφόρων που θα εξυπηρετούν τις εθνικές ανάγκες, η δημιουργία και ανάπτυξη μιας συγκεκριμένης τεχνολογίας πάνω στο διαστημικό κλάδο, που θα ωφελεί τόσο την χώρα όσο και τον όμιλο της ΟΗΒ. Αυτή είναι μια πάγια τακτική της ΟΗΒ με τις θυγατρικές της. Έτσι, για παράδειγμα, η OHB Sweden εξειδικεύεται σε συστήματα ηλεκτρικής πρόωσης, η ΟΗΒ Italia σε συστήματα χηµικής πρόωσης, η Luxspace (OHB Λουξεμβούργου) σε συστήματα τηλεµετρίας, παρακολούθησης και εντολών (TT&C) κτλ.

Για να παγιωθεί το επιχειρηματικό μας σχέδιο, πρέπει να στηριχθεί σε μια τεχνολογία συνεχούς ανταγωνισμού, όπου η Ελλάδα θα μπορεί ενεργώς να συμμετέχει και να διακριθεί. Είναι σημαντικό για μας ο ρόλος αυτός να μην είναι «catching up», εννοώντας να είναι στις πρώτες γραμμές της καινοτομίας διεθνώς και όχι να αναπτύξουμε μία τεχνολογία που, για παράδειγμα, η Γαλλία ή η Γερμανία έχει ήδη αναπτύξει εδώ και χρόνια και διαπρέπει σε αυτή.

Με το σκεπτικό αυτό, επιλέξαμε τον τομέα του Additive Manufacturing (3D Printing), όπου θα επικεντρωθούμε στον τομέα της Παραγωγής και Ελέγχου/Πιστοποίησης στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος, ο τομέας αυτός είναι από τους πλέον ενεργούς και απαιτητικούς. Μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις για τα επόμενα 10 χρόνια είναι το πώς θα πιστοποιήσουμε αυτά τα προϊόντα για την χρήση τους σε διαστημικές αποστολές. Μέσω της θυγατρικής εταιρίας στην Ελλάδα, και όντας μέλος του ομίλου ΟΗΒ, μπορούμε να εξασφαλίσουμε την ανάλογη υποστήριξη και βοήθεια στον τομέα και να καταφέρουμε να θέσουμε την Ελλάδα στο χάρτη με τις χώρες που παράγουν διαστημικό hardware χρησιμοποιώντας μία τεχνολογία αιχμής. Το κράτος μας, από τη μεριά του, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία του Additive Manufacturing (3D Printing).

Εμείς, σε κάθε περίπτωση, θα είμαστε συνεπείς στο όραμά μας για την χώρα. Τέλος, θα παρέχουμε υποστήριξη στον μητρικό όμιλο μέσω της ανακατανομής του εργασιακού φόρτου μεταξύ της μητρικής εταιρίας και των θυγατρικών της.

Ποια είναι αυτή τη στιγμή η διαστημική τεχνολογία που παράγεται στην χώρα μας και ποιες οι προοπτικές που υπάρχουν;

K.Πανοπούλου: Υπάρχουν αρκετές εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε πολλούς τομείς της διαστημικής τεχνολογίας, σε τομείς όπως τα Ενσωματωμένα Συστήματα (Embedded Systems), τα Ηλεκτρικά Συστήματα Υποστήριξης Εδάφους (EGSEs), οι διαστημικές κατασκευές με σύνθετα υλικά και οι μεμονωμένες μονάδες (units). Δραστηριότητα και υποσχόμενη καινοτομία παρατηρείται επίσης στο κομμάτι της Επεξεργασίας Δορυφορικών Δεδομένων, όπου γενικά υπάρχει μεγάλη άνθηση σε πολλές εταιρείες ανά την Ευρώπη. Υπάρχουν ελληνικές εταιρείες που έχουν αναλάβει υπεργολαβίες στους τομείς των Δομικών Κατασκευών και Ηλεκτρικών Καλωδιώσεων δορυφόρων.

Πιστεύουμε όμως ότι ιδιαιτέρως σημαντικό θα είναι εάν όλες οι εταιρείες επικεντρωθούν σε συγκεκριμένες διαστημικές τεχνολογίες, ακολουθώντας τον κανόνα «κάνε λιγότερα, αλλά κάνε τα καλύτερα». «Λιγότερα» από την άποψη της ποικιλίας της τεχνολογίας, «καλύτερα» από την άποψη της συγκέντρωσης δυνάμεων για την επίτευξη κοινού στόχου. Μιας και πλέον υπάρχει ο Ελληνικός Διαστημικός Οργανισμός, θα ήταν ευπρόσδεκτο να αποφασίσουμε μαζί για την κατεύθυνση που είναι καλύτερο να υιοθετηθεί. Πιστεύουμε ότι με τις τεχνολογίες με επίκεντρο το Additive Manufacturing μπορούμε να αναπτύξουμε μαζί με τον τοπικό παράγοντα ένα ισχυρό οικοσύστημα για την προσφορά ελληνικών προϊόντων, αξιόπιστων για διαστημικές αποστολές. Οι δυνατότητες υπάρχουν και είναι πολλές.

Παράλληλα, όλοι αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντικό θα είναι η χώρα, αντί μόνο να αγοράζει τα δορυφορικά δεδομένα από άλλες χώρες, να μπορεί να κατέχει το δορυφόρο και τα δεδομένα του, τα οποία να μπορεί να διαθέσει και να ανταλλάσσει με τις άλλες χώρες που διαθέτουν συμπληρωματικά συστήματα.

Γενικότερα, ποιες είναι οι δυνατότητες που προσφέρει ο χώρος της διαστημικής τεχνολογίας για τους Έλληνες επιστήμονες και τις εταιρείες (ακόμη και startups) που ασχολούνται με τις νέες τεχνολογίες;

K.Πανοπούλου: Οι Έλληνες επιστήμονες έχουν τη δυνατότητα να απασχοληθούν είτε στον τομέα του upstream είτε στον τομέα του downstream.

Στον τομέα του upstream, δηλαδή σε προϊόντα που επικεντρώνονται στην αποστολή δορυφόρων, ρομποτικών συστημάτων και αισθητήρων στο διάστημα, η διαστημική βιομηχανία μας αναγκάζει να κατασκευάζουμε υλικό όλο και λιγότερο ενεργοβόρο, όλο και περισσότερο αξιόπιστο, χρησιμοποιώντας πολύ υψηλές προδιαγραφές. Το τελευταίο επιτρέπει στην τεχνολογική καινοτομία να περάσει και στις απλές εμπορικές εφαρμογές στη Γη.

Στον τομέα του downstream, δηλαδή της αξιοποίησης των διαστημικών συστημάτων για την ανάπτυξη εμπορικών εφαρμογών και υπηρεσιών, η κατασκευή των διαστημικών συστημάτων συνεισφέρει και στη συνολική ευρωπαϊκή προσπάθεια στον τομέα της επιστήμης, της πλοήγησης, της επικοινωνίας και της παρατήρησης της Γης. Όπως προαναφέραμε, υπάρχει μεγάλη ζήτηση σε υπηρεσίες παροχής και επεξεργασίας δορυφορικών δεδομένων. Η Ελλάδα έχει σημαντικά πλεονεκτήματα στον χώρο αυτόν. Προς το παρόν, είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν επιστήμονες υπολογιστών, επειδή υπάρχει μεγάλη απορρόφηση από την αγορά!

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο - και λαμβάνοντας υπόψιν πως έχετε εργαστεί και στην ESA - σε τι επίπεδο βρισκόμαστε σε σύγκριση με τις ΗΠΑ; Και ποιες οι συνέργειες που υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων φορέων του διαστήματος;

M.Bernou: Για ποιο λόγο να συγκριθούμε με τις ΗΠΑ, περισσότερο απ’ ότι με τη Ρωσία, την Κίνα ή την Ινδία; Αυτό που παρατηρούμε στις ΗΠΑ είναι ότι ο ιδιωτικός παράγων, εδώ και 15 χρόνια, έχει εμφανιστεί στο προσκήνιο, επενδύει στον τομέα αυτό με ίδια κεφάλαια, αλλά και συνεπικουρείται από κρατικές επιδοτήσεις. Οι ΗΠΑ είχαν ανέκαθεν έναν πολύ μεγάλο κρατικό οργανισμό, τη NASA, που δεν έδειξε την απαραίτητη ευελιξία στις καινοτομίες και κατέληξε να είναι πολύ ακριβή. Σήμερα, με τη στροφή που έχει γίνει με τις ιδιωτικές επενδύσεις («νέο διάστημα») είναι ορατή η σημαντική τεχνολογική εξέλιξη που έδωσε ώθηση στο χώρο του διαστήματος. Πολλές ευρωπαϊκές εταιρίες συνεργάζονται ήδη με εταιρίες στις ΗΠΑ στους τομείς της εκτόξευσης και αγοράς δορυφορικού hardware. Ευρωπαϊκές εταιρείες αγοράζουν και χρησιμοποιούν ευρωπαϊκούς, αλλά και αμερικανικούς δορυφόρους. Παράδειγμα είναι τα έργα OneWeb με σημαντική συμμετοχή των Airbus DS, ΟΗΒ και το Dreamchaser. H Eυρώπη έχει τις δυνατότητες να είναι ανταγωνιστική. Στην Ευρώπη χρησιμοποιούμε περισσότερο δίκτυα μικρομεσαίων επιχειρήσεων, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου υπάρχει ένας μεγάλος οργανισμός που αναλαμβάνει κάθετα όλη την παραγωγή/κατασκευή του διαστημοπλοίου.

Πριν από μερικές δεκαετίες, το διάστημα ήταν το «επόμενο σύνορο», αν θέλετε, που η ανθρωπότητα καλούταν να κατακτήσει, με ισχυρό ανταγωνισμό μεταξύ υπερδυνάμεων (βλ. space race). Γιατί αυτό δείχνει πως «ατόνησε» με τα χρόνια και που βρισκόμαστε σήμερα;

M.Bernou: Είναι γνωστό ότι ο τομέας του διαστήματος αναπτύχθηκε μέσα στη διαμάχη Ανατολής/Δύσης, στον ανταγωνισμό μεταξύ Αμερικής/Ρωσίας, τη στιγμή κατά την οποία η Ευρώπη βρισκόταν σε φάση ανοικοδόμησης. Και επενδύονταν τεράστια χρηματικά ποσά. Πλέον γνωρίζουμε ότι πρέπει να κατασκευάζουμε καλύτερες και πιο αξιόπιστες μηχανές με τον οικονομικότερο τρόπο. Ήδη, η ανθρωπότητα έχει κατορθώσει να στέλνει ρομπότ στον Άρη και ειδικές συσκευές σε αστεροειδείς. Σύντομα θα ξαναπάμε στο φεγγάρι με το έργο Orion και είναι γνωστό ότι η Διεθνής Κοινότητα του διαστήματος σχεδιάζει επανδρωμένες αποστολές στον Άρη. Χρειάζεται να δοθεί ο κατάλληλος χρόνος.

Βέβαια, οι επανδρωμένες αποστολές έχουν μειωθεί, αλλά στους υπόλοιπoυς τομείς έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος. Αρχικά, είχε σημειωθεί σημαντική ανάπτυξη στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, κυρίως για αμυντικούς σκοπούς και όχι μόνον. Σήμερα, υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα σπίτια δορυφορικές κεραίες που λαμβάνουν ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό σήμα από το διάστημα. Το ίδιο ισχύει και για την δορυφορική πλοήγηση, η οποία αρχικά χρησιμοποιείτο αποκλειστικά για στρατιωτικούς σκοπούς. Σήμερα χρησιμοποιείται σχεδόν καθολικά από όλους και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης οικονομίας.

Κοιτώντας προς το μέλλον, ποιες θα λέγατε πως είναι οι σημαντικότερες εξελίξεις που θα πρέπει να περιμένουμε από την διαστημική τεχνολογία, που θα βελτιώσουν ενδεχομένως τις ζωές μας.

K.Πανοπούλου: Ζώντας σε ακραίες συνθήκες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, μας βοηθά να καταλάβουμε πως θα κάνουμε καλύτερη χρήση των γήινων πόρων μας. Στο διαστημικό σταθμό γίνεται ορθολογική χρήση ενέργειας και όσο το δυνατόν περισσότερο ανακύκλωση των φυσικών πόρων. Η σωστή ενεργειακή διαχείριση, η πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, η διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και η ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά και η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, είναι μερικά από τα οφέλη της διαστημικής τεχνολογίας που μπορούν να βελτιώσουν τις ζωές μας. Παράλληλα, τα αποτελέσματα των πειραμάτων που γίνονται σε τομείς όπως της βιοτεχνολογίας και της ανάπτυξης νέων υλικών, της επιστήμης των υπολογιστών και των επικοινωνιών, θα μπορούν να αξιοποιηθούν βελτιώνοντας τις συνθήκες ζωής στον πλανήτη μας.

Κλείνοντας, η OHB διεξάγει μελέτες για την εξερεύνηση του φεγγαριού, του Άρη και άλλων ουράνιων σωμάτων, όπως ο Δίας. Από μια εξερεύνηση, μπορεί να βρεις οτιδήποτε. Θα λέγατε πως είμαστε «έτοιμοι», για οτιδήποτε κι αν προκύψει;

M.Bernou: Δεν πιστεύουμε ότι θα είμαστε ποτέ έτοιμοι. Δεν είμαστε έτοιμοι για οτιδήποτε καινούριο προκύπτει στη Γη, πώς θα μπορούμε να είμαστε έτοιμοι σε ένα άγνωστο περιβάλλον; Μαθαίνουμε να δημιουργούμε συστήματα που προσφέρουν υψηλή αξιοπιστία και μειωμένο ρίσκο. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που πολλές φορές η ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων έχει πολύ μεγάλο χρονοδιάγραμμα.