Ελλάδα, ένας ελκυστικός επενδυτικός προορισμός; - Συνέντευξη με τον καθηγητή Γ. Παγουλάτο

Το εισαγωγικό σημείωμα του κειμένου «Πρωτοβουλία για τις ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα», που παρουσιάστηκε στο 1ο InvestGR Forum και του οποίου είχατε την επιστημονική ευθύνη σύνταξης, ξεκινάει με ένα ερώτημα: «Μπορεί η Ελλάδα και υπό ποιες προϋποθέσεις να καταστεί ελκυστικός προορισμός για τις άμεσες ξένες επενδύσεις;» Τελικά, μπορεί;

Η Ελλάδα αφήνει πίσω της μια Μεγάλη ύφεση, έχοντας πραγματοποιήσει μια τεράστια πολυετή οικονομική προσαρμογή. Αυτή η προσαρμογή ήταν εξαιρετικά επώδυνη, το εθνικό εισόδημα συρρικνώθηκε, η ανεργία εκτινάχθηκε και σημαντικό μέρος του παραγωγικού κεφαλαίου της χώρας έχει καεί. Όμως υπάρχει και μια θετική ανάγνωση. Το διπλό έλλειμμα (δημοσιονομικό και εξωτερικό) εξαλείφθηκε, πολλές σημαντικές μεταρρυθμίσεις υιοθετήθηκαν κατά τα χρόνια των μνημονίων, που θα αυξάνουν μελλοντικά την παραγωγικότητα. Από την οπτική των ξένων επενδυτών, η Ελλάδα είναι μια οικονομία «αναδυόμενη» ξανά, δεμένη σε ισχυρό νόμισμα, με το Grexit εκτός ορατού ορίζοντα. Με πολλά υποτιμημένα, περιουσιακά στοιχεία και με υπερπροσφορά φθηνού καταρτισμένου δυναμικού. Μια τέτοια οικονομία στο ξεκίνημα της κυκλικής ανάκαμψης, και με την προϋπόθεση της κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας, κανονικά προσφέρει πολλές αξιόλογες επενδυτικές ευκαιρίες. Αυτό είναι το θετικό «αφήγημα» του γιατί η ελληνική οικονομία μπορεί να καταστεί ελκυστικός προορισμός για τις ξένες επενδύσεις.

Ποια είναι σήμερα η εικόνα που υπάρχει γύρω από τις ξένες επενδύσεις στην χώρα μας και ποιες χαρακτηρίζονται ως τέτοιες; Ποιοι είναι οι κλάδοι στους οποίους παρουσιάζονται οι σημαντικότερες επενδύσεις και από ποιες χώρες προέρχονται οι μεγαλύτεροι επενδυτές;

Καταρχάς πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ άμεσων και έμμεσων ξένων επενδύσεων. Οι έμμεσες ξένες επενδύσεις είναι επενδύσεις χαρτοφυλακίου, αγορές μετοχών, που πραγματοποιούνται μέσω διαφόρων χρηματοδοτικών οχημάτων όπως αμοιβαία κεφάλαια, συνταξιοδοτικά κεφάλαια, κλπ., οι οποίες τείνουν να έχουν βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις είναι αυτές που μας ενδιαφέρουν περισσότερο, γιατί αφορούν την μακροπρόθεσμου ορίζοντα εγκατάσταση επιχειρηματικής λειτουργίας και αγορά περιουσιακών στοιχείων στην χώρα, και εισφέρουν στην ελληνική οικονομία φυσικό κεφάλαιο, προστιθέμενη αξία, τεχνογνωσία, θέσεις εργασίας, διασύνδεση με διεθνείς αλυσίδες παραγωγής και εμπορίου.

Οι καθαρές εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων το 2017 ανέρχονταν σε 3,2 δις, έναντι 2,5 δις το 2016, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Οι καθαρές εισροές ΞΑΕ κατά την περίοδο 2007-17 προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη Γερμανία (προηγείται με διαφορά - κυρίως λόγω της επένδυσης της DT στον ΟΤΕ και της Fraport στα περιφερειακά αεροδρόμια), κι έπειτα από τη Γαλλία. Ακολουθούν με μικρότερα μερίδια συμμετοχής οι Κύπρος, Ελβετία, Καναδάς, ΗΠΑ, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Ισπανία και Κίνα/Χονγκ Κονγκ.

Οι κλάδοι δραστηριοποίησης των ΞΑΕ κατά την ίδια περίοδο αφορούν κατά 4/5 υπηρεσίες (χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες, ενημέρωση-τηλεπικοινωνίες, διαχείριση ακινήτων και μεταφορές-εφοδιαστική αλυσίδα, διασκέδαση-ψυχαγωγία, εμπόριο, διαμονή-εστίαση), 9% περίπου είναι μεταποίηση (κυρίως χημικά, κι έπειτα μηχανήματα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, φαρμακευτικά και πλαστικά), και 4% πρωτογενής τομέας. 

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που θα λέγατε πως κάνουν την ελληνική οικονομία ελκυστική για επενδύσεις και ποια θα χαρακτηρίζατε ως αρνητικά; Τι χρειάζεται για να διορθωθούν τα τελευταία, ποιες είναι οι κύριες προτάσεις σας;

Από την έρευνα του InvestGR σε επικεφαλής πολυεθνικών εταιρειών στην Ελλάδα, αλλά και από άλλες μελέτες, προκύπτουν κάποια συγκλίνοντα συμπεράσματα. Βασικοί παράγοντες ελκυστικότητας της Ελλάδας είναι: η γεωγραφική θέση (ως πύλη της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς στην ανατολική Μεσόγειο, την Ασία και τη Μέση Ανατολή), το καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, με επάρκεια αποφοίτων σε κλάδους επιστήμης, τεχνολογίας, εφαρμοσμένης μηχανικής και μαθηματικών [επαγγέλματα STEM] συμπεριλαμβανομένης της επιστήμης υπολογιστών και της ηλεκτρονικής μηχανικής. Η Ελλάδα είναι επίσης ένας ελκυστικός τόπος για να ζει κανείς (εάν παρακάμψει τους χαμηλότερους πραγματικούς μισθούς και τις γραφειοκρατικές δυσκολίες).

Αρκετές μελέτες (McKinsey, ΕΥ, IOΒΕ, ΚΕΠΕ κ.ά.) έχουν κατά καιρούς επισημάνει τομείς στους οποίους η χώρα διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα, και θα μπορούσε να αναπτύξει επενδύσεις και να προσελκύσει ξένες άμεσες επενδύσεις. Στους τομείς αυτούς συμπεριλαμβάνονται, πέραν του τουρισμού και της ναυτιλίας, οι υποδομές, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ο αγροτοδιατροφικός κλάδος, το real estate, τα logistics, αλλά και η τεχνολογία πληροφορικής, ο φαρμακευτικός κλάδος, ο τομέας της υγείας και της φροντίδας ηλικιωμένων, η έρευνα και η ανώτατη εκπαίδευση.

Τα αρνητικά που παγίως αποθαρρύνουν τις ξένες επενδύσεις είναι οι βραδυκίνητες και δαιδαλώδεις διοικητικές διαδικασίες, το περίπλοκο ρυθμιστικό, νομικό και φορολογικό πλαίσιο, οι μεγάλες καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης, η ασάφεια στις χρήσεις γης και ελλιπής προστασία περιουσιακών δικαιωμάτων, τα υψηλά φορολογικά βάρη και ασφαλιστικές εισφορές, και κυρίως η έλλειψη σταθερότητας του φορολογικού πλαισίου. Η υστέρηση στους τομείς αυτούς αποτυπώνεται στη χαμηλή θέση της Ελλάδας στους δείκτες Doing Business της World Bank και Global Competitiveness του World Economic Forum. Στους τομείς αυτούς εντοπίζονται και οι κύριες προτάσεις μας. Οι ελληνικές κυβερνήσεις πρέπει να πάρουν έναν-έναν τους δεκάδες αυτούς δείκτες διεθνούς ανταγωνιστικότητας και να βελτιώσουν στοχευμένα τις εθνικές επιδόσεις.

Στις προτάσεις μας περιλαμβάνονται η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών και επέκταση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, η συνεχής απλούστευση και ηλεκτρονικοποίηση της διαδικασίας αδειοδότησης, ο περιορισμός του προληπτικού ελέγχου και αντικατάστασή του με κατασταλτικό έλεγχο, η αξιοποίηση των Big Data από τη Διοίκηση, η επανακωδικοποίηση της νομοθεσίας για τον περιορισμό της πολυνομίας και κακονομίας, η προώθηση του e-Justice και της εξωδικαστικής διευθέτησης των διαφορών, η επιτάχυνση της εξυγίανσης των κόκκινων δανείων των τραπεζών. 

Ένας σημαντικός τομέας έμφασης είναι η ενίσχυση της έρευνας και ανάπτυξης, με: επανασχεδιασμό του εκπαιδευτικού συστήματος με προσαρμογή στις νέες τεχνολογικές και άλλες συνθήκες (4η βιομηχανική επανάσταση) και εκσυγχρονισμό επαγγελματικού προσανατολισμού, ουσιαστικότερη σύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, εισαγωγή φορολογικών και άλλων κινήτρων για επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία, με βάση επιτυχημένες διεθνείς πρακτικές, αυστηρή εφαρμογή των νόμων για την προστασία της καινοτομίας και των πνευματικών δικαιωμάτων, ολοκληρωμένη και πρακτική προστασία στις επιχειρήσεις που διανέμουν προϊόντα εντάσεως πνευματικής ιδιοκτησίας, εισαγωγή υποστηρικτικού κανονιστικού πλαισίου για νεοφυείς εταιρείες, Patent Box Regime, απελευθέρωση των ΑΕΙ από τους ασφυκτικούς γραφειοκρατικούς περιορισμούς του κράτους, προκειμένου να αναπτύξουν ερευνητικές συνεργασίες και συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα.

Ειδικότερα, ποια η γνώμη σας για το φορολογικό καθεστώς που ισχύει στην Ελλάδα και πώς θα μπορούσε αυτό να βελτιωθεί;

Πάγιο πρόβλημα στην Ελλάδα ήταν η συχνή μεταβολή του φορολογικού πλαισίου και το πρόβλημα επιτάθηκε ακόμα περισσότερο κατά την περίοδο της κρίσης. Στο Global Competitiveness Survey του World Economic Forum (2017-2018), η Ελλάδα βρισκόταν στην τελευταία θέση (137η επί 137 χωρών) όσον αφορά στην επίδραση της φορολογίας στα κίνητρα για επενδύσεις και στην 111η θέση στον δείκτη που αφορά τη συνολική φορολογική επιβάρυνση (συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών εισφορών). Στην ίδια έκθεση του WEF, οι φορολογικοί συντελεστές, η αναποτελεσματική κρατική γραφειοκρατία και το φορολογικό νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο ήταν κατά σειρά οι τρεις σημαντικότεροι παράγοντες που εμποδίζουν την επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Στα παραπάνω, θα έπρεπε να προσθέσουμε την απουσία φορολογικών κινήτρων για τα ξένα στελέχη, την ανεπαρκή εκπαίδευση στελεχών της φορολογικής διοίκησης (αν συγκριθεί με ανεπτυγμένες χώρες του εξωτερικού) και την έλλειψη γενικευμένης ψηφιοποίησης της φορολογικής διοίκησης, σε συνδυασμό με την εκτεταμένη γραφειοκρατία. 

Οι προτάσεις μας περιλαμβάνουν την απλούστευση του φορολογικού κώδικα και συνολική αναθεώρηση της φορολογικής νομοθεσίας και κωδικοποίησης, τη μείωση των φορολογικών συντελεστών (εταιρικοί φόροι, φορολόγηση της απασχόλησης, φόροι επί των κερδών) και της ασφαλιστικής επιβάρυνσης της εργασίας, την ελάφρυνση φορολογικών συντελεστών σε όσες εταιρείες επανεπενδύουν τα κέρδη τους, τη βελτίωση της φορολογικής δικαιοσύνης και των διαδικασιών επίλυσης διαφορών, τη συνεχή εκπαίδευση των στελεχών της φορολογικής διοίκησης. 

Ποιος ο ρόλος των αποκρατικοποιήσεων; Τι θεωρείτε πως θα πρέπει να αποκρατικοποιηθεί και ποια τα ενδεχόμενα όρια επί του θέματος;

Οι αποκρατικοποιήσεις είναι κομβικής σημασίας για την προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας. Δεν είναι μόνο έσοδα που πηγαίνουν στην αποπληρωμή δημόσιου χρέους. Είναι κυρίως ξένες επενδύσεις που συνιστούν ψήφο εμπιστοσύνης στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και κινητοποιούν και άλλους επενδυτές να την εμπιστευτούν. Είναι αναβάθμιση της εταιρικής διακυβέρνησης και του μάνατζμεντ των εταιρειών, ενσωμάτωσή τους σε διεθνή δίκτυα, αξιοποίηση πόρων και αναβάθμιση της αξίας τους, εισαγωγή κεφαλαίου και νέας τεχνογνωσίας/τεχνολογίας και βέβαια δημιουργία θέσεων εργασίας. Για παράδειγμα, η είσοδος της DT στον ΟΤΕ αποτέλεσε αποφασιστικό μοχλό εκσυγχρονισμού του ΟΤΕ, η COSCO μετατρέπει το λιμάνι του Πειραιά στο μεγαλύτερο λιμάνι της Μεσογείου με χιλιάδες θέσεις εργασίας και τεράστια οικονομικά οφέλη για την χώρα, και η Fraport μεταφέρει στον 21ο αιώνα μια σειρά από περιφερειακά αεροδρόμια που οι υποδομές τους ήταν παντελώς ανεπαρκείς για να ανταποκριθούν στην δυναμική τουριστική ανάπτυξη των περιοχών που εξυπηρετούν. Και το Ελληνικό θα δώσει μεγάλη ώθηση στο παραλιακό μέτωπο αυτού που πλέον ονομάζεται «Αθηναϊκή Ριβιέρα». 

Επομένως, οι αποκρατικοποιήσεις είναι πρωτίστως μοχλός ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία. Είναι σημαντικό να πραγματοποιηθούν πλήρως οι στόχοι αποκρατικοποιήσεων στους οποίους έχει δεσμευθεί η χώρα. Θυμίζω ότι ο προϋπολογισμός αναμένει έσοδα 1,5 δις αποκρατικοποιήσεων το 2019, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων συγκεντρώνεται το τέταρτο τρίμηνο του 2019. Αυτά περιλαμβάνουν πωλήσεις μετοχικών μεριδίων της ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ, τη μακροχρόνια παραχώρηση της Εγνατίας, τα ΕΛΠΕ, τη ΔΕΠΑ, και το Διεθνές Αεροδρόμιο Αθηνών (όπου κι εκεί έχουμε δει εντυπωσιακή αναβάθμιση χάρη στην είσοδο ξένων επενδυτών και υψηλής ποιότητας μάνατζμεντ).  Θα έλεγα ότι μεγάλη έμφαση πρέπει να δοθεί στην ποιοτική αξιοποίηση ακινήτων του Δημοσίου, πάντα με υψηλές προδιαγραφές προστασίας του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά χωρίς δογματικές αγκυλώσεις, όπως εκείνες που είδαμε στα συνεχή γραφειοκρατικά εμπόδια που προέβαλλαν υπηρεσίες του Δημοσίου ενάντια στην αποκρατικοποίηση και αξιοποίηση του Ελληνικού.

Τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζεται σημαντική κινητικότητα γύρω από την ελληνική startup σκηνή. Ποιος ο ρόλος που μπορεί να παίξουν οι νεοφυείς εταιρείες στην προσέλκυση επενδύσεων, στην ανάπτυξη και στην καινοτομία;

Πράγματι, η περίοδος της κρίσης είχε, μεταξύ άλλων, μια σημαντική θετική παρενέργεια. Η υψηλή ανεργία και βαθιά πτώση της παραγωγής και των εισοδημάτων ώθησε ομάδες δημιουργικών νέων ανθρώπων να ξεκινήσουν μια δική τους επιχείρηση. Παρότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων αυτών ήταν χαμηλής προστιθέμενης αξίας, εντοπισμένες σε τομείς όπως η εστίαση (fast food και καφετέριες), υπήρξαν και αρκετές επιχειρήσεις που καινοτόμησαν, αξιοποιώντας ευφυώς νέες επιχειρηματικές πρακτικές και τεχνολογίες.

Οι νεοφυείς επιχειρήσεις μπορούν να προσελκύσουν σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια (γνωστό το παράδειγμα της Taxibeat) και πολλές είναι αμιγώς ή κυρίως εξαγωγικού προσανατολισμού. Εκμεταλλεύονται χαμηλά λειτουργικά κόστη και λειτουργούν με ευελιξία, παρακάμπτοντας τη γραφειοκρατία. Στηρίζονται στη δημιουργία ισχυρών ομάδων, ατομικών «ταλέντων» με αμοιβαία μεταξύ τους συμπληρωματικότητα, τα οποία στη συνέχεια ενίοτε ανεξαρτητοποιούνται για να αναλάβουν νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες (γνωστή η περίπτωση της Workable που ξεπήδησε από την Upstream). Δημιουργούν «οικοσυστήματα» νέας επιχειρηματικότητας, τα οποία διευρύνονται, και αξιοποιούν υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό των πανεπιστημίων. Παρότι δεν μπορούν από μόνες τους να δημιουργήσουν τον τεράστιο αριθμό νέων θέσεων εργασίας που χρειάζεται η ελληνική οικονομία, απορροφούν ανθρώπινο δυναμικό υψηλών προσόντων που αλλιώς θα έφευγε στο εξωτερικό. Η παρουσία τους συμβάλλει στην υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών που διαχέονται και αυξάνουν την παραγωγικότητα και στην τόσο αναγκαία σύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας με την διεθνή πραγματικότητα της παραγωγής και των αγορών.

Επικεντρώνοντας στο ανθρώπινο δυναμικό, πόσο ανταγωνιστική είναι σήμερα η χώρα μας επί του θέματος, με βάση και το εκπαιδευτικό σύστημα; Ποιος ο ρόλος του μισθολογικού και πως επηρεάζει;

H Ελλάδα έχει υψηλή προσφορά καλής ποιότητας αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης, με αμοιβές (από την οπτική των εργοδοτών) πολύ πιο «ανταγωνιστικές» από την προ-κρίσης περίοδο. Το πρόβλημα της αναντιστοιχίας (mismatch) της ανώτατης εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας είναι πρόβλημα τόσο προσφοράς όσο και ζήτησης. Δηλαδή, από τη μια πλευρά υπάρχουν ορισμένες επιχειρήσεις (ιδίως καινοτομικές επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας) που αναζητούν πολύ συγκεκριμένες ειδικότητες και δεξιότητες που δεν μπορούν να βρουν στην δεξαμενή του διαθέσιμου εγχώριου ανθρώπινου δυναμικού. Και από την άλλη, υπάρχει πλήθος πτυχιούχων, ορισμένοι με εξαιρετικά τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, που δεν μπορούν να βρουν δουλειά αντίστοιχη των προσόντων τους.

Θα έλεγα επίσης ότι έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα ακόμα διαρθρωμένο στη βάση των δεδομένων της αγοράς εργασίας των δεκαετιών ’90 και 2000, δηλαδή μεγάλη απορρόφηση στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και διάφορους μη εμπορεύσιμους κλάδους (όπως τα ΜΜΕ και η επικοινωνία) οι οποίοι μετά την κρίση έχουν συρρικνωθεί σημαντικά. Η παραγωγή επιστημόνων σε τομείς δυναμικής ανάπτυξης, όπως οι επιστήμες τεχνολογίας, παρότι αξιόλογη, πρέπει περαιτέρω να ενισχυθεί. Ο κύριος βιώσιμος δρόμος για την αύξηση των μισθών είναι οι αυξήσεις της παραγωγικότητας, και εκεί (στις επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα) πρέπει να επικεντρωθεί η οικονομία μας.

Όσον αφορά στην υψηλή τεχνολογία, υπάρχουν τομείς που η Ελλάδα μπορεί να ξεχωρίσει; Ποια είναι η σημερινή κατάσταση και ποιες ευκαιρίες υπάρχουν;

Η Ελλάδα έχει συγκεκριμένα πλεονεκτήματα που δεν έχουν πλήρως αξιοποιηθεί. Υπάρχει διαθεσιμότητα καλά εκπαιδευμένων πτυχιούχων σε τομείς συναφείς με τις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία, και ορισμένοι πυρήνες αριστείας σε καλά ακαδημαϊκά ιδρύματα που όμως δεν έχουν πλήρως αξιοποιήσει συνέργιες με την αγορά και την παραγωγή. Οι απόφοιτοί μας μιλούν αγγλικά και οι υποδομές της χώρας (σε τηλεπικοινωνίες και δίκτυα) είναι γενικά καλές. Το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει το ευρώ και έχει πλήρως ενσωματώσει την ευρωπαϊκή νομοθεσία ως μέλος της ενιαίας αγοράς επίσης είναι παράγοντας ελκυστικότητας - όπως κατ’ αντιδιαστολή η Βρετανία σήμερα ανακαλύπτει.

H Ελλάδα έχει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα προς αξιοποίηση σε τομείς υψηλής τεχνολογίας. Πάρτε για παράδειγμα τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ICT). Η έρευνα του InvestGR σε πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας έδειξε ετοιμότητα επενδύσεων σε τομείς όπως: κέντρα ανάπτυξης λογισμικού (ιδιόκτητα, υπεργολαβίες, ή κοινοπραξίες), υψηλής τεχνολογίας κέντρα αριστείας σε συγκεκριμένους τομείς κάθετων ειδικοτήτων (near-shore και off-shore), Outsourcing Service Centers για International customer operations (είτε ενδοεταιρικές υπηρεσίες, είτε υπηρεσίες προς εξωτερικούς πελάτες), κέντρα διαχείρισης cloud, τηλεφωνικά κέντρα τεχνικής υποστήριξης. Επίσης η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει κέντρα έρευνας και ανάπτυξης μεγάλων εταιρειών (R&D), καθώς και κέντρα εκπαίδευσης / κατάρτισης για πελάτες και εργαζόμενους. Χρειάζονται ορισμένες εμβληματικές πρωτοβουλίες που να καταγραφούν ως success stories προκειμένου να ακολουθήσουν και άλλες. Το κέντρο R&D της Tesla στην Ελλάδα αποτελεί ένα τέτοιο θετικό παράδειγμα.

Τι μπορούμε να περιμένουμε από το 2ο InvestGR και ποια η στόχευση του συγκεκριμένου forum για τα επόμενα χρόνια;

Το InvestGR Forum: Foreign Investments in Greece φιλοδοξεί να αποτελέσει «θεσμό», επαναλαμβανόμενο σε ετήσια βάση, με την ίδια πάντοτε θεματική, τις ξένες επενδύσεις και την ελκυστικότητα της Ελλάδας ως επενδυτικού προορισμού. Σημαντικοί θεσμοί, όπως η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, η Γερμανική Πρεσβεία, το Ελληνο-Γερμανικό Εμπορικό Επιμελητήριο και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών το έχουν θέσει υπό την υποστήριξη και την αιγίδα τους, πράγμα που καταδεικνύει τη σοβαρότητα και την εμβέλεια του εγχειρήματος.

Καθόσον αφορά στη δική μου συνεισφορά, θα έχω την επιστημονική εποπτεία για τη σύνταξη του «Δεκαλόγου» με τις πλέον σημαντικές προτάσεις των επικεφαλής των ξένων εταιρειών στην Ελλάδα ως προς το δέον γενέσθαι για τη βελτίωση του επενδυτικού πλαισίου στην Ελλάδα. Αυτός ο Δεκάλογος – «Μανιφέστο» θα παρουσιαστεί στο 2nd InvestGR Forum 2019. Φιλοδοξία μας είναι τα επόμενα χρόνια το InvestGR να εξελιχθεί σε κεντρικό θεσμό και forum συζήτησης και προωθητικών προτάσεων για τις ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα.