Μια εισαγωγή στην δικαιοχρησία - ή αλλιώς «franchising»

Η δικαιοχρησία (franchising) είναι το σύστημα επέκτασης μια επιχείρησης, στο οποίο παρέχεται προς εκμετάλλευση η εμπορική ονομασία, τα προϊόντα, οι υπηρεσίες και οι διαδικασίες της. Με άλλα λόγια, αποτελεί μια μέθοδο επέκτασης μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας μέσω μιας σχέσης αδειοδότησης, στην οποία προσφέρεται προς υιοθέτηση η δραστηριότητα αυτή έναντι αντιτίμου.

Η λέξη «franchise» είναι αγγλογαλλικής προέλευσης και μεταφράζεται ως «ελευθερία». Το συγκεκριμένο σύστημα θα παρουσιάσει ιδιαίτερη ανάπτυξη μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αν και αναζητώντας τις ρίζες του και κάποιες πρώιμες «εκδόσεις» μπορούμε να φτάσουμε ακόμη και μέχρι την εποχή του μεσαίωνα. 

Οι δύο πλευρές της συγκεκριμένης διαδικασίας είναι ο δικαιοπάροχος (franchisor), δηλαδή εκείνος που επιλέγει να επεκταθεί μέσω του προαναφερθέντος συστήματος, και ο δικαιοδόχος (franchisee), δηλαδή εκείνος στον οποίο παρέχεται το δικαίωμα εκμετάλλευσης για τη δημιουργία μιας νέας επιχείρησης. Οι δύο πλευρές υπογράφουν τη σύμβαση δικαιόχρησης (franchise contract), στην οποία εντοπίζονται οι όροι της συνεργασίας τους.

Η συμφωνία μεταξύ των δύο πραγματοποιείται με λεπτομερείς και σαφείς όρους, για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και με τον προκαθορισμό συγκεκριμένων στόχων. Στον δικαιοδόχο παρέχονται τα προϊόντα, η εκπαίδευση, ο εξοπλισμός και η συνεχής υποστήριξη ενώ, με το αρχικό κεφάλαιο και τη βοήθεια από τον δικαιοπάροχο, «στήνεται» και αναπτύσσεται η επιχείρηση.

Οι όροι της συμφωνίας περιγράφονται στην σύμβαση δικαιόχρησης (franchise contract). Η συμφωνία αφορά - μεταξύ άλλων - στην καταβολή ενός δικαιώματος εισόδου (entry/initial fee), δηλαδή του αρχικού τέλους που που απαιτείται για να γίνει κάποιος δικαιοδόχος, αλλά και στην σχετική προμήθεια (royalty fee), δηλαδή στην αμοιβή που πληρώνει ο δικαιοδόχος για την χρήση του επιχειρηματικού συστήματος. Συνήθως, είναι ένα ποσοστό επί των πωλήσεων. Παράλληλα, ενδέχεται και η ύπαρξη κάποιου ετήσιου τέλους ανανέωσης της σύμβασης.

Γενικότερα, ο franchisor απαιτεί την λειτουργία της επιχείρησης με βάση κάποιο συγκεκριμένο επιχειρηματικό μοντέλο, αλλά και με την τήρηση κάποιας συγκεκριμένης τιμολογιακής πολιτικής. Φυσικά, προσφέρονται τόσο οι σχετικοί ενημερωτικοί φάκελοι, μέσω των οποίων ο franchisee μαθαίνει κάθε πιθανή πληροφορία γύρω από το franchise, όσο και τα εγχειρίδια λειτουργίας, στα οποία περιγράφονται οι διαδικασίες και οι απαιτήσεις που υπάρχουν για το «στήσιμο» και τη λειτουργία της επιχείρησης.

Πολλές γνωστές «αλυσίδες» παρέχουν δυνατότητα για franchising, με τον ενδιαφερόμενο να επενδύει τα χρήματα του σε ένα ήδη επιτυχημένο επιχειρηματικό μοντέλο και προϊόν, με σχετικά χαμηλό κίνδυνο. Εντούτοις, όπως συμβαίνει με κάθε επένδυση, ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει πρώτα να προχωρά σε διεξοδική έρευνα, προτού προχωρήσει σε μια απόφαση λήψης δικαιόχρησης.